بازارهاي جهاني ايران را به چه برندي ميشناسند؟ کدام کالاهاي ايراني توانستهاند در بازارهاي جهاني سهمياز آن خود کند؟ عمق نفوذ کالاهاي ايراني به بازارهاي جهاني چه ميزان است؟ايران را در جهان به چه کالايي ميشناسند؟ نفت؛ پسته، فرش يا زعفران؟ اينها سئوالاتي است که استراتژيستهاي صادراتي بايد بدان پاسخ گويند اما نگاهي بهامارهاي ارائه شده از سوي گمرک نشان ميدهد مهمترين اقلام صادراتي از ايران وابسته به نفت هستند، طلاي سياهي که صد سال است پايههاي اقتصادي ايران را در خود غوطه ور کرده است.
به گزارش تجارت آنلاین، وقتي قرار شد حلقه تحريم بر گردن اقتصاد ايران محکم شود هم کارد تحريم به استخوان نفت رسيد.به گزارش اقتصاد آنلاين به نقل از خبرآنلاين،با اين حال هنوز برخي کالاها در بازارهاي جهاني هستند که نامشان با ايران و بازار ايران گره خورده است.فرش، پسته و زعفران، سه قلم کالايي است که اين موقعيت استراتژيک را دارا هستند. حالا اما در شرايطي که حجم صادرات غير نفتي ايران به 43 ميليارد دلار 12 ماه سال 1395 رسيده است، خبري از اين اقلام در ميان پرفروشهاي ايران در بازارهاي صادراتي نيست. شايد موقعيت مهم فرش ايراني در بازارهاي جهاني ، به ذات؛ مديون صادرات اندک آن از ايران بوده است چرا که وقتي با هدف ايجاد شغل و کسب درآمد براي روستاييان و شهرهايي با قابليت بالاي فرشبافي،حجم توليد فرش افزايش يافت، بازارهاي جهاني فرش ايران کم کم به هم ريخت و تزلزل موقعيت همزمان شد با تلاش پاکستان و افغانستان و هند و حتي چين براي صادرات فرشهايي مشابه فرش ايراني اما با قيمت ارزان تر از ايران.
با اين همه حميد كارگر، رئيس مرکز ملي فرش گفته است كه در سال 95 بيش از 90 ميليون دلار فرش ايراني مستقيما بهامريکا وارد شد و در مجموع هم صادرات فرش ايران به حدود 359 ميليون دلار رسيد. کارگر همچنين در مورد صادرات فرش دستبافت ايران با بيان اينکه وضعيت صادرات فرش دستباف خوب است اما مطلوب نيست، گفت: در دهه گذشته فرش دستبافت ايران متأثر از عوامل متعدد داخلي و خارجي بود و بنابراين دچار کاستيها و نقص شد. به گفته رئيس مرکز ملي فرش ايران، تا يک دهه پيش متوسط صادرات سالانه فرش دستبافت حدود 500 ميليون دلار بود، اما در سالهاي اخير به عللي مثل وقوع تحريمهاي مستقيم از طرف آمريکا و همينطور پيامدهاي تحريمهاي غيرمستقيم بر اقتصاد ايران که منجر به بالا رفتن هزينههاي صادرات و ريسک فعاليتهاي تجاري برون مرزي ميشد صادرات فرش دستباف کاهش يافت. از طرف ديگر زعفران نيز هرچند ممکن است به دليل وضعيت ويژه کشت قابليت توليد بالاتر را نداشته باشد اما بايد توجه داشت که هنوز از پس سالهاي طولاني از حضور پررنگ ايران در بازارهاي صادراتي، اين محصول به اسپانيا و امارات به صورت فله صادر ميشود و پس از آن با بستهبنديهاي شکيل بار ديگر روانه بازارهاي صادراتي ميشوند. در اين رابطه نيز پيش از اين غلامرضا ميري، نايب رئيس شوراي ملي زعفران با بيان اينکه قيمت زعفران در طي روزهاي اخير در بازار تقريبا تغييري نداشته، اظهار داشت: روند صادرات نسبت به گذشته مقداري کندتر شده است. وي درباره دلايل اين امر توضيح داد: روند صادرات هر ساله در اين فصل کند ميشود چراکه کمتر از دو ماه به فصل برداشت مانده و همه منتظر رسيدن محصول نو به بازار هستند. نايب رئيس شوراي ملي زعفران اضافه کرد: در بازار داخلي نيز روند خريد و مصرف زعفران کند شده است. وي قيمت انواع زعفران را در حال حاضر حداقل ۳ ميليون و ۷۰۰ هزار تومان و حداکثر ۵ ميليون و ۴۰۰ هزار تومان اعلام کرد.
در اين ميان به نظر ميرسد كه پسته موقعيتي ديگر دارد. پسته تنها کالاي سنتي ايراني است که در فهرست اقلام عمده صادراتي، رديف هشتم را در سال گذشته از آن خود کرده و توانسته است بيش از 970 ميليون دلار درآمد ارزي براي ايران ايجاد نمايد. در اين زمينه محمدعلي طهماسبي، معاون باغباني وزارت جهاد کشاورزي گفته بود كه براساس پيشبينيها سطح زير کشت باغات کشور را دو ميليون و ۷۰۰ هزار هکتار بوده و امسال توليد ما ۲۲ ميليون تن انواع محصولات باغي از باغات کشور است. طهماسبي پسته را شاخصترين محصول باغي کشور عنوان کرد و افزود: در کنار سطح زيرکشت و توليد بسيار اين محصول، ارزآوري بالايي که اين محصول براي کشور دارد آن را حائز اهميت کرده است. وي ادامه داد: هم اکنون محصول پسته سالانه حدود ۱.۸ ميليارد دلار براي کشور ارزآوري دارد.
*زير سايه نفت
ايران در دهه نود يک بار توانسته است رکورد صادرات 50 ميليارد دلاري صادرات را بشکند، اما در سال گذشتهامارها حکايت از صادرات 43 ميليارد دلاري کالاي غيرنفتي به بازارهاي جهاني دارد. با اين حال هدفگذاري براي رسيدن به صادرات 50 ميليارد دلاري پايدار در دستور کار دولت قرار دارد و ايران قصد دارد با در اختيار گرفتن بازارهاي جديد بتواند وابستگي به نفت را اندکي بکاهد. بررسيها اما نشان ميدهد نيمياز صادرات غير نفتي ايران زير سايه نفت قرار دارد و ميعانات گازي، کالاهاي پتروشيمي، متانول ، گاز طبيعي و ... اقلاميهستند که بر صدر فهرست کالاهاي صادراتي ايران نشستهاند.
*مواد غذايي با طعم نوستالژي
در شرايطي ايران توفيقي در صادرات مواد غذايي ندارد که تجربه نشان ميدهد غذاي ايراني يکي از مهمترين نشانهاي مورد توجه گردشگران ايراني است.نه تنها غذا، که فرآوردههاي غذايي نيز امکان صادرات به بازارهاي جهاني را دارا هستند اما آنچه اهميت دارد اين است که آنچه در قالب مواد غذايي از ايران صادر ميشود، نه براي خريداران خارجي که براي ايرانياني است که در خارج از کشور روزهايشان را به شب ميرسانند. اين چنين است که موقعيت خاص ايران حتي در منطقه ، براي افزايش صادرات به روسيه و قطر و ... از دست ميرود. روسيه پيش تر به دليل تحريمهاي غربي، به بازاري بسيار بکر و قابل برنامه ريزي براي ايران و ديگر کشورهاي منطقه تبديل شد اما در عمل مشکلات ناشي از حمل و نقل و همچنين نبود برنامه منسجم مانع از افزايش سهم ايران از اين بازار شد. اخيرا نيز بازار قطر، بازاري مهم براي کشورهاي منطقه محسوب ميشود چرا که تنشهاي سياسي ميان اين کشور و عربستان و ديگر هم پيمانان عربي آن ، مسيرهاي صادراتي پيشين را به روي قطر مسدود کرده است. برخي فعالان اين بازار بر اين اعتقادند که برنامه ريزي براي بازار قطر خود ميتواند زمينهها را براي شناساندن برندهاي مطرح ايراني در بازارهاي منطه فراهم کند. شايد کميخرد نگري به بازارها در کنار برنامههاي کلان صادراتي زمينه را براي رهايي بازارهاي صادرات غير نفتي ايران از سايه نفت فراهم کند.