بحران سکه پیامد بی ثباتی اقتصاد

ایلیا پیرولی: جهش چندباره قيمت سکه در دو سه ماه اخير نشان ازآشفتگي اقتصادي دارد که با التهاب اين بازار، حقايقي تلخ از پس آن نمايان مي‌شود. هنوز ديدگان جامعه التهاب دوران دولت‌هاي نهم و دهم و حتي يازدهم را درپشت پلکهايشان پنهان نکرده‌اند، آنها به ياد مي‌آورند که دولت‌ها چه گفتند، چه نسخه‌هايي براي رفتاربازار‌هاي سکه و ارز پيچيدند و چه وعده‌هايي دادند اما دريغ که هيچکدام از آنها مانند فيلمهايي که هيچگاه رنگ پرده نمايش را به خود نديدند اجرايي نشدند.
ایلیا پیرولی: جهش چندباره قيمت سکه در دو سه ماه اخير نشان ازآشفتگي اقتصادي دارد که با التهاب اين بازار، حقايقي تلخ از پس آن نمايان مي‌شود. هنوز ديدگان جامعه التهاب دوران دولت‌هاي نهم و دهم و حتي يازدهم را درپشت پلکهايشان پنهان نکرده‌اند، آنها به ياد مي‌آورند که دولت‌ها چه گفتند، چه نسخه‌هايي براي رفتاربازار‌هاي سکه و ارز پيچيدند و چه وعده‌هايي دادند اما دريغ که هيچکدام از آنها مانند فيلمهايي که هيچگاه رنگ پرده نمايش را به خود نديدند اجرايي نشدند. حالا سکه يکبار ديگر با جهش مواجه شده و دوباره همان حرف‌هاي تکراري از مسئلان شنيده مي‌شود. اما انگار ديگر گوش شنوايي براي اين حرف‌هاي رويايي وجود ندارد، ديگر اعتماد رنگ باخته و وعده‌ها همچون سيلاب خروشان بي‌اعتمادي را به جامعه تحمیل کرده است. حالا نقدينگي سرگردان به کمک اقتصاد رانتي در هياهوي وعده‌هاي پوچ به ديگر بازارهاي رسوخ کرده است. اين همان چيزي است که کارشناسان به دولت‌ها همواره هشدار داده بودند. به قول دکتر خوش چهره، کارشناس اقتصادي، اقتصاد گرفتار سلايق و نسخه‌هاي متعدد شده و رفتارهاي بازار بازتبش آنهاست. بازتابشي که هيچگاه دولت‌ها نتئوانستند آن را درک کنند. بر اساس گزارش‌هاي ميداني روزنامه تجارت، افزايش قيمت لحظه‌اي سکه در حقيقت نبض اقتصاد را نشان مي‌دهد؛ هر گاه اين نبض پايدار باشد اقتصاد نيز ثبات و معکوس آن هم ناپايداري را نشان مي‌دهد.
حرف‌هاي تکراري رئيس کل
رئيس کل بانک مرکزي با همان آرامش هميشگي خود از عدم کمبود سکه در بازار خبر داد و گفت: افزايش قيمت سکه بيشتر ناشي از عامل رواني است.
به نقل از خبرگزاري مهر، ولي‌ا... سيف ديروز در حاشيه نشست بررسي گزارش عملکرد توسعه اشتغال روستايي و عشايري در جمع خبرنگاران گفت: آمارهاي بانک مرکزي نشان مي‌دهد که در پيش فروش سکه، ۷ ميليون سکه به فروش رسيده است که به سرعت وارد بازار شده‌اند؛ در غير اين صورت هيچ کمبودي براي بازار در عرضه سکه وجود ندارد.
رئيس کل بانک مرکزي با بيان اينکه افزايش قيمت سکه ناشي از عوامل رواني است، خاطرنشان کرد: اين موضوع به تدريج مي‌تواند برطرف شود؛ البته شرايط بين المللي، مسائل رواني و بزرگ نمايي برخي مسائل که ريشه واقعي ندارد، توانسته چنين اثري در بازار ايجاد کند که البته محدود به طلا هم نيست.
سيف ادامه داد: در برخي کالاها هم چنين وضعي به وجود آمده که بيشتر جنبه رواني دارد.
بانک بدون اختيار
کارشناسان اقتصادي مي‌گويند اگر تنها اين موارد عامل افزايش قيمت سکه هستند؛ چه نهادي بايد براي پيشگيري و يا مقابله با آنها تدبير کند. آنها مي‌گويند به طور مثال چرا پدافند غيرعامل ايجاد شده است؛ مگر نه اين است که رسالت اين سازمان پيشگري و مقابله با جريانات و حوادث و مسائل گوناگوني است که جامعه را تهديد مي‌کند. حالا آنها استدلال مي‌کنند که مگر بانک مرکزي متولي اصلي سياست‌گذاري پولي کشور نيست؛ مگر اين نهاد بازار‌هاي پولي کشور را رصد نمي‌کند؛ پس چرا بايد همواره در بازار سکه و بازار‌هاي ديگر پولي مثل بازار ارز التهاب وجود داشته باشد؟
اينجاست که نمايندگان مجلس نيز اين پرسش را دارند و به شدت از عملکرد بانک مرکزي انتقاد مي‌کنند. آنطور که عضو هيات رئيسه کميسيون اقتصادي مجلس گفته است: بانک مرکزي در زمينه مديريت بازار سکه نبايد تعلل کند در اين راستا هم قيمت را بايد مديريت و هم نقدينگي موجود را به سمت بازارهاي مناسب و رونق اقتصادي هدايت کند.
سيد تقي کبيري در گفت‌وگو با خانه ملت گفته است: علاوه بر مديريت ضعيف دولت، فضاي رواني جامعه باعث شده است که سرمايه‌گذاري و نقدينگي به سمت بازارهاي زودبازده برود.
او علت ديگر نابساماني بازار سکه و حتي بازار‌هاي ديگر را عدم کنترل بازار ارز از سوي دولت عنوان کرده و گفته است: دولت بازار آزاد را مديريت کند تا قاچاق شکل نگيرد و نقدينگي به سمت و سوي بازارهاي ديگر از جمله طلا، سکه، مسکن و خودرو نرود.
گفته‌هايي که کارشناسان اقتصادي نيز بر آن صحه مي‌گذارند. يعني نبود مديريت يکپارچه و مستقل و بدون بخشي نگري. بانک مرکزي هيچگاه نتوانسته استقلال خود را حفظ کند به طوري که اغلب کارشناسان اقتصادي نيز معتقدند که اين بانک تنها تدارکاتچي
دولت‌هاست.
آوار اقتصاد رانتي
در کنار عدم مديريت بانک مرکزي و سؤتدبير آن از ديگر عوامل نابساماني بازار سکه (البته براي چندمين بار در طي دو سه ماه اخير اين بازار با التهاب مواجه شده است) بايد به موضوع اقتصاد رانتي و حضور دلالان و سوداگران در اين بازار اشاره کرد.
عدم مهار فعاليت‌هاي غير مولد که همواره رقيب توليد بوده در طي اين سالها همواره اقتصاد را با چالشهاي بسياري مواجه کرده است؛ بطوري که براي اينکه توليد از چرخه خارج شود، همواره رفتارهاي بازار‌هاي مختلف را به ناهنجاري کشانده‌اند. نمونه آن را در بازارهاي سکه و ارز به خوبي مي‌توان مشاهده کرد.
ديروز کاظم جلالي، رئيس مرکز پژوهشهاي محلس در مراسم رونمايي از کتاب اقتصاد ايران در سال 1396 درباره فعاليت‌هاي اقتصاد رانتي که باعث خروج توليدکنندگان شده است گفته است: در حال حاضر نرخ بازگشت سرمايه هم انتظاري و هم واقعي در تعداد زيادي از فعاليت‌هاي غيرمولد نظير سفته‌بازي در بازارهاي ارز و طلا، رانتجويي در واردات، گرفتن تسهيلات ارزان دولتي بالاتر از نرخ بازگشت سرمايه در فعاليت‌هاي توليدي است. فرشاد مومني، کارشناس اقتصادي نيز پيشتر در نشستي در موسسه دين و اقتصاد گفته بود: گزارش بانک‌مرکزي در سال ۹۶ براي حساب‌هاي ملي نشان مي‌دهد که رتبه نخست در اجزاي هزينه مربوط به رشد بي‌سابقه موجودي انبار است که علامتي از رکود عمق يافته و افزايش نابرابري‌هاي ناموجه است. جالب آن‌که شاهد هيچ‌گونه تمهيد سياسي در اين مورد نيستيم. اين استاد دانشگاه و اقتصاددان با اشاره به نقش نهادهاي کژکارکرد در گسترش نابرابري گفت: مساله ديگر که باعث تعميق نابرابري شده ساختار نهادي کژکارکرد کشور است که در برابر فرودستان و فقرا موضع گرفته و به نوعي منافع نامولدها را مورد توجه قرار داده طوري‌که توليدکنندگان براي بقا مجبور مي‌شوند از مناسبات توليدي براي کسب رانت استفاده کنند. وي متذکر شد: در ارزيابي‌هاي ما از بحران ارزي و ديگر بازارها مثل بازار سکه اخير شاهد تقاضاي ارز از سوي مونتاژکاران بوديم که تقويت‌کننده تقاضا بود که به نوعي در ميان اشتباهات بزرگ بانک‌مرکزي زياد جلب توجه نمي‌کرد. در کنار اين عوامل بايد به موضوع تنش‌هاي داخلي و خارجي و همچنين آشفتگي در حوزه سياست‌گذاري کلان اقتصادي نيز از ديگر دلايل آشفتگي اقتصاد است. در حقيقت رفتار اخير بازار بازتاب يک اقتصاد درحال احتضار است