اقتصاد کلان - کورش شرفشاهی: اگر وضعیت حمل ونقل کشور مناسب نیست و با اعتراض های گوناگونی رو به رو می شود، عوامل گوناگونی در آن نقش دارد. جاده های نامناسب، ناوگان حمل و نقل فرسوده، بی توجهی به بخشهای گوناگون حمل و نقل در زمینه جاده ای، ریلی، هوایی و دریایی، مدیریت نامناسب، ضعف فرهنگی، اعتبارات ناچیز و موارد بسیار دیگری که وقتی موشکافی می شود، مرگ و میر سالانه بیش از 20 هزار نفر را رقم می زند. اینکه تا چه اندازه مقصر تراشی کنیم و تا چه اندازه گناه را بر گردن جاده، خودرو، راننده، نبود حمل و نقل عمومی، تحریم و موارد دیگر بیندازیم، فرار رو به جلوست، اما آنچه انکار ناپذیر است و نمی توان آن را انکار کرد، بی توجهی به ظرفیت های موجود ونادیده گرفتن توانمندی هاست. در این رابطه با شادمهر کاظم زاده رییس کمیته حمل و نقل کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی گفت وگو کردیم. وی حمل و نقل را یکی از ظرفیت های بزرگ کشورمان توصیف کرد و گفت: حمل و نقل یک ظرفیت چند وجهی است که می تواند باعث توسعه و رونق کشور شود بنابر این می توان آن را از جهات گوناگون و متفاوت بررسی کرد.
وی حمل و نقل را از زاویه مزیت داخلی و ظرفیت خارج از مرزها مورد بررسی قرار داد و گفت: با توجه به موقعیت استراتژیک و جغرافیایی که کشور ما دارد، تمامی کشورهای جهان برای عبور کالا نیاز دارند که از مرز ترانزیتی کشورمان بهره بگیرند، به همین دلیل باید ظرفیت بازارهای تولید و مصرف جهان را در نظر بگیریم و اهمیت حمل و نقل جهانی برای رساندن کالا از کشور تولید کننده به کشور مصرف کننده را در نظر داشته باشد و این ضرفیت را از دست ندهیم.
کاظم زاده افزود: مسیرهایی که کالاهای خارجی از کریدور شمال به جنوب و غرب به شرق کشور ما طی می کنند، به اندازه ای اهمیت دارد که می تواند تاثیر بسزایی در اقتصادی کشور داشته باشد
وی با اشاره به فرصت طلبی کشورها جهان گفت: ظرفیت ترانزیت از داخل ایران به اندازه ای بالاست که کشورهای دیگر به دنبال خودنمایی و به دست آوردن کریدور ترانزیتی ایران هستند.
رییس کمیته حمل و نقل کمیسیون عمران مجلس گفت: در بحث شمال به جنوب مسیرهای ترکمنستان، قزاقستان، آذربایجان، روسیه، ارمنستان، گرجستان و دریای سیاه به دریای عمان اهمیت خاصی دارد. همچنین بازار چین که بزرگترین تولیدکننده کالاهای جهان است سعی می کند محصولاتش را به سمت ترکمنستان، قزاقستان و افغانستان ارسال کند تا از طریق ایران به کشورهای مقصد بفرستد، این در حالی است که نتوانسته ایم از این ظرفیت استفاده کنیم و کشورهای دیگر توان خود را ارایه کرده اند.
وی با ابراز تاسف از اینکه در مقایسه با ترانزیت بین المللی، شرایط نشان می دهد که در بکارگیری توانایی مان غفلت می کنیم گفت: باید بتوانیم هرچه سریعتر جایگاه خودمان را در ترانزیت زمینی، هوایی و ریلی به دست بیاوریم.
کاظم زاده با تاکید بر اینکه برای به دست آوردن بازار ترانزیت، باید جاده های زمینی و ریلی احداث کنیم گفت: برخی جاها حلقه مفقوده داریم. فرض کنید کشورهای شرق ایران به ویژه چین می خواهند کالای خود را به ترکیه، عراق یا دیگر کشورها که در غرب ایران قرار دارند، ارسال کند. کوتاهترین راه برای این کشورها از وسط ایران است. بنابر این به جای آنکه تولیدکننده چینی ناچار شود کالایش را به ترکمنستان ببرد و از دریای خزر عبور دهد تا از طریق ارمنستان به آذربایجان و به ترکیه برساند و در نهایت این کالا را به اروپا برساند، به سادگی می تواند از مرز ترکمنستان با تعرفه های معقول به کشور ما وارد کند تا از طریق ایران و عراق به مدیترانه ارسال شود. این یک فرصت و مزیت برای کشورماست، زیرا کالا با عبور از ایران سریعتر به کشور مقصد می رسد، هزینه های حمل و نقل آن کمتر خواهد بود و با ریسک کمتری مسیر را طی می کند.
وی با ابراز تاسف از اینکه در فرصت سوزی همواره رتبه اول را داشته ایم گفت: کشورهای رقیب ما سرمایه گذاری می کنند و با تعریف خدمات مناسب و دادن امتیازهای گوناگون، نه تنها کاری می کنند که تجار حاضر نشوند محصولات شان را از مرز ایران عبوردهند، بلکه مسیر را دورتر طی کنند، هزینه حمل ونقل بیشتری بپردازند و از کشور آنها عبور کنند.
رییس کمیته حمل و نقل کمیسیون عمران مجلس با تاکید بر اینکه ترانزیت یکی از ارزشمندترین روشهای کسب درآمد است گفت: هرچقدر که هزینه ساخت ریل و جاده کنیم، برای کشورمان می ماند، بنابر این اگر درآمدهای ناشی از ترانزیت را صرف ساخت جاده و پل کنیم، هم در توسعه زیرساختهای کشور گام برداشته ایم و هم اشتغالزایی و رونق کارخانه هایی را شاهد بوده ایم که مواد.... اولیه راهسازی مانند قیر و سیمان را تولید می کنند.
وی در پاسخ به اینکه کدامیک از زیرساختهای حمل و نقل نیازمند توجه بیشتر است گفت: هر کدام خاصیت و ظرفیت خودش را دارد. فقط بحث ما جاده زمینی نیست، بلکه در زمینه راه ریلی، هوایی و دریایی باید فعال باشیم تا درآمد ترانزیت را در آن بخشها به دست آوریم.
کاظم زاده بخش ریلی را بسیار مهم توصیف کرد و گفت: در زمینه حمل و نقل داخلی بیش از هر موضوعی به توسعه حمل و نقل ریلی نیاز داریم. امروزه صنعتگر و امکانات داخلی در بحث ساخت و تامین ریل، واگن و لکوموتیو را داریم و چون حمل و نقل ریلی ریسک کمتری دارد و مقرون بصرفه است، کشورهای خارجی ترجیح می دهند کالایشان را در کشور خودشان بار واگن کنند و در مسیر ریل به مقصد برسانند.
وی با اشاره به وجود واگن سازی های بزرگ در کشور گفت: امروزه کارخانه هایی داریم که میتوانند نیاز کشور به تمام محصولات مورد نیاز حمل ونقل ریلی را از صفر تا 100 پوشش بدهند. بنابر این عقل حکم می کند که توسعه حمل ونقل ریلی را در اولویت قرار دهیم.
رییس کمیته حمل و نقل کمیسیون عمران مجلس با تاکید بر اینکه اکنون در وزارتخانه های نفت، راه، جهادکشاوری و نیرو امکان استفاده از ظرفیت تولیدکننده داخلی وجود دارد گفت: دولت باید تسهیلاتی تعریف کند که بتوانیم با استفاده از تولیدات داخلی، هم باعث رونق اقتصاد و اشتغال در کشور شویم وهم درآمد قابل توجهی از ترانزیت که نیاز شدیدی به زیرساختها دارد، بدست بیاوریم.
وی با تاکید بر اینکه یکی از مهمترین بخشهای حمل ونقل، حمل ونقل ریلی است و باید به نوعی عمل کنیم که ریل جایگزین جاده شود گفت: امروزه تصادفات بسیاری در بخش جاده ای رخ می دهد که از یک سو جان بسیاری از هموطنانمان را می گیرد و از سوی دیگر زیانهای سنگینی به بار کامیونها و شرکتهای بیمه وارد می کند، در صورتی که اگر بتوانیم حمل و نقل را از جاده به به ریل منتقل کنیم، هم از اقتصاد حمل و نقل بهره خوبی می بریم و هم تصادفات جاده ای را کاهش می دهیم.
کاظم زاده با انتقاد شدید از خریدهای خارجی که باعث شده صدای تولید کننده داخلی در بیاید گفت: اگر ریل، واگن و لکوموتیو را از تولید کننده داخلی خریداری کنیم، هم باعث اشتغال و رونق اقتصادی می شود و هم از خروج ارز جلوگیری می شود.
وی در مورد انتقادهایی که به کیفیت عملکرد داخلی در حمل و نقل می شود گفت: بخش حمل و نقل همواره با انتقادهایی همراه بوده که دلیل اصلی آن نبود بازار رقابت و انحصار در این بخش است. اگر در زمینه حمل و نقل شرکتهای متعددی وجود داشته باشد که دسترسی همه آنها به امکانات بخش حمل و نقل یکسان باشد، آنگاه حمل ونقل کشور در کنار رفاه حال خدمات گیرندگان بیشتر می شود و از خروج ارز هم جلوگیری به عمل می آید.
رییس کمیته حمل و نقل کمیسیون عمران مجلس با انتقاد از نظام بودجه ریزی کشور گفت: به محض آنکه کشورما با مشکل کمبود اعتبارات جاری رو به رو می شود، مسولان به اعتبارات عمرانی یا صندوق ذخیره ارزی دست اندازی می کنند و باید این رفتار را مدیریت کنیم.
وی با تاکید بر اینکه در بحث جلوگیری از دست اندازی به اعتبارات عمرانی دو مساله اساسی وجود دارد گفت: یک اشکال این است که اعتبارات سالانه بودجه به درآمدهای خاصی مانند نفت وابسته است. اگر چه نتوانستیم با میل و مدیریت درست از وابستگی به نفت فاصله بگیریم، اما تحریم ها ما را ناچار کرد که هزینه های کشور را به طرق دیگری تامین کنیم. بنابر این وقتی وابستگی بودجه به نفت کاهش می یابد، یک نقطه قوت تحریم هاست که برخلاف میل باطنی، رهایی از وابستگی بودجه به نفت را رعایت کنیم.
کاظم زاده موضوع مهم را نسبت اعتبارات عمرانی به جاری دانست و گفت: درسنواتی از بودجه سابقه داشته ایم که اعتبارات عمرانی نزدیک به 40 درصد اعتبارات بودجه بوده و اعتبارات جاری 60 درصد بود، اما به مرور زمان اعتبارات جاری افزایش یافت و از اعتبارات عمرانی کاسته شد. به نوعی که اکنون اعتبارات عمرانی نزدیک به 15 درصد عدد بودجه شده که آن هم اسمی است و در اولین فرصت به آن ناخنگ می زنند.
وی با اشاره به اینکه در بودجه سال جاری از 400 هزار میلیارد تومان بودجه مصوب، تنها 60 هزار میلیارد تومان عمرانی بود گفت: این عدد هم مشکل دارد زیرا وقتی بحث کسری بودجه جاری مطرح می شود، دولت برای جلوگیری از مخالفت ها و اعتراض های جدی ناچار می شود از دیگر ردیف ها برداشت کند. وقتی بحث حقوق کارکنان، هزینه های جاری، مستمری بازنشستگان و مواردی از این دست مطرح می شود، دولتمردان نمی توانند اعلام کنند حقوق نیروی کار را نمی دهیم زیرا می خواهیم زیرساختها را گسترش بدهیم. بنابر این جاری اعتبارات جاری همواره 100درصد محقق می شود، اما بودجه عمرانی قربانی کسری بودجه جاری می شود.
رییس کمیته حمل و نقل کمیسیون عمران مجلس با ابراز تاسف از اینکه در حوزه عمرانی همواره اعتبارات ضعیف است گفت: بدتر اینکه همین اعتبارات ضعیف هم تخصیص نمی یابد.
وی در پاسخ به اینکه تبعات هزینه کرد بودجه عمرانی در بخش جاری چیست گفت: وقتی اعتبارات عمرانی را تخصیص نمی دهیم، کارخانه های مرتبط با تولید محصولات ساخت و ساز راکد می شود و به دنبال آن، کارخانه ها تعطیل و کارگران بیکار می شوند. از سوی دیگر زیرساختها ناقص می ماند و سرمایه گذاری لازم برای ساخت پلها، سدها، مراکز درمانی و داری و... صورت نمی گیرد و در نتیجه کشور با بحران و بن بست رو به رو می شود، زیرا ساخت وسازی که زمینه حرکت چرخهای اقتصادی از جمله حمل و نقل است، هرگز انجام نمی شود.
کاظم زاده با اعلام اینکه اکنون درکشور ما حدود 12 هزار کیلومتر راه وجود دارد گفت: این عدد هرگز مناسب نیست و در کشوری به وسعت ایران باید حداقل راههای کشور 24 تا 30 هزار کیلومتر باشد.
وی از وجود پروژه های بسیاری در کشور خبر داد و گفت: حدود 5 هزار پروژه عمرانی ملی و 75 هزار پروژه عمرانی استانی داریم. بنا بر این 80 هزار پروژه عمرانی در کشور تعریف شده که حداقل 500 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. این بودجه یک سال کشور می شود و اگر با همین روال پیش برویم، نباید پروژه دیگری را کلنگ بزنیم، بلکه زرنگ باشیم در مدت 20 سال آینده بتوانیم همین 80 هزار پروژه را نهایی کنیم.
رییس کمیته حمل و نقل کمیسیون عمران مجلس با ابراز تاسف از اینکه برخی از پروژه ها به صورت نیمه کاره رها شده است گفت: اگر بخواهیم به درستی تشریح کنیم 500 هزار میلیارد تومان پروژه نیمه کاره داریم که کارایی مناسبی ندارند و همه این ها اهمیت موضوع را نشان می دهد.
کاظم زاده افزود: اگر بتوانیم این 500 هزار میلیارد تومان پروژه نیمه کاره ای که انجام داده ایم واکنون به صورت سرمایه راکد درآمده را به بهره برداری برسانیم، باعث رونق در بخشهای گوناگون می شود.
