چهار سناریوی نانوشته‌ درباره‌ی موج دوم کرونا

سلامت نیوز:رستوران‌ها در حال بازگشایی است، پارک‌ها مملو از جمعیت است و مردم دارند به سرِ کارشان برمی‌گردند: بخش‌هایی از اروپا، آسیا و بیشترِ خاورمیانه حالا از مواهبِ صاف‌شدن منحنی کروناویروس بهره‌مندند. درعین‌حال، در بخش‌هایی از ایالات متحده، هند و آمریکای لاتین هنوز روزانه هزاران مورد ابتلای جدید ثبت می‌شود.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از سالم‌خبر، رستوران‌ها در حال بازگشایی است، پارک‌ها مملو از جمعیت است و مردم دارند به سرِ کارشان برمی‌گردند: بخش‌هایی از اروپا، آسیا و بیشترِ خاورمیانه حالا از مواهبِ صاف‌شدن منحنی کروناویروس بهره‌مندند. درعین‌حال، در بخش‌هایی از ایالات متحده، هند و آمریکای لاتین هنوز روزانه هزاران مورد ابتلای جدید ثبت می‌شود.

موج اول کروناویروس تمام نشده است. شکل این همه‌گیری در آینده به اقدامات ما انسان‌ها (در قالب فاصله‌گیری اجتماعی، تست‌گیری و سایر روش‌های قدیمی کنترل بیماری‌ها) و نیز به چندین پرسش پاسخ‌داده‌نشده درباره‌ی ماهیت خودِ ویروس بستگی خواهد داشت.متخصصان می‌گویند چند سناریو محتمل است.

اوج و فرودهای متعدد

یک احتمال این است که این ویروس طی اوج ‌و فرودهای مختلف،مدام شیوع یابد و سرکوب شود تا آن که شمار کافی از مردم در برابر آن واکسینه شوند یا بالقوه به ایمنی برسند. تست‌های پادتنِ بیشتر جاها نشان می‌دهد اقداماتی که برای قرنطینه‌ی جمعیت انجام شده در کُندکردن ویروس بسیار مؤثر بوده است. کمتر از ۱۰ درصد جمعیت در فرانسه، اسپانیا و سوئد پادتن داشته‌اند؛ این نشان می‌دهد آن‌ها به این ویروس مبتلا شده‌اند و، به لحاظ نظری، به ایمنی دست یافته‌اند‌. دست‌کم برای مدت کوتاهی. ولی این معنای دیگری هم دارد: هنوز اکثریت عظیم مردم در برابر این ویروس آسیب‌پذیرند.

آنجلا راسموسِّن، ویروس‌شناس دانشگاه کلمبیا، می‌گوید: اگر قبل از آن که ویروس را به‌قدرکافی قلع‌وقمع کنیم، به بازگشایی جامعه روی بیاوریم، چه بسا این موج اول کاملاً از بین نرود: «در ایالات متحده شاهد برداشتن منع تردد هستیم در حالی که هنوز هم شمار مبتلایان در شماری از ایالات‌ها در حال افزایش است... چه بسا انتقال این ویروس طی اوج‌وفرودهای متعددی،به مرور زمان و همپای تغییر رفتار مردم، رخ دهد».

دامنه‌ی این اوج‌ها را می‌شود با اِعمال تغییراتی نظیر ماسک‌زدن، عدم استفاده‌ی زیاد از حمل‌ونقل عمومی و پرهیز از اجتماعات شلوغ کاهش داد؛ شرکت کنندگان در این اجتماعات شلوغ را به‌عنوان «اَبَرناقلانِ»(super-spreaders) موج نخستِ کروناویروس هرچه‌بیشتر مقصر می‌دانند. اگر شیوع آغازین، هر بار، خیلی شدید باشد چه بسا برخی دولت‌ها سیاست اجرای دوباره‌ی قرنطینه را در پیش بگیرند. راسموسّن می‌گوید: اگر جامعه بازگشایی شود و دوباره شاهد افزایش سریع موارد ابتلا طی چند هفته باشیم، شاید دوباره شاهد منع تردد و تعطیلی‌های دوره‌یی باشیم تا بتوانیم ویروس را در آن مناطق مهار کنیم.

موج‌های آتی

بیشتر همه‌گیری‌های آنفلوانزا، به‌لحاظ تاریخی، در الگوهای موج‌وارِ متمایزی رخ‌داده‌اند: اوجی آغازین که معمولاً از پی آن یک موج ثانوی احیاشده، شش‌ماه بعد، می‌آید. ولی هیچ تضمینی وجود ندارد که کرونا نیز به همین سیاق ادامه خواهد یافت. فاصله‌گیری اجتماعی و تست‌گیری زیاد (یا فقدان آن) در تعیین شکلِ آینده‌ی این همه‌گیری حیاتی خواهد بود. ولی شکلِ بعدیِ آن متأثر از عامل‌هایی ورای مهارِ ما نیز خواهد بود.

نخستین عامل این است: آیا می‌توانیم در برابر این ویروس به ایمنی برسیم، و اگر برسیم، چه مدت در برابر آن مصونیت داریم؟ ایمنی در برابر یک ویروس، گاهی، دهه‌ها دوام می‌آوَرَد. در طول همه‌گیری آنفولانزای خوکی سال ۲۰۰۹، مراجع پزشکی در آغاز درباره‌ی این که چرا بسیاری از سالخوردگان علی‌الظاهر در برابر این بیماری ایمن‌اند، سردرگم بودند. آن‌ها بعدها دریافتند که این ویروس به‌لحاظ ساختاری شبیه ویروسی است که در طول همه‌گیری ۱۹۱۸ منتشر شده بود.

سیستم‌های ایمنی بسیاری از سالخوردگان با ویروسی شبیه آن ویروسِ ۹۲ سال پیش مواجه شده بودند و آن را از بین برده بودند. تصور می‌شود مقاومت بدن در برابر برخی از کروناویروس‌هایِ قبلاً کشف‌شده، طی یک سال از بین می‌رود. به گفته‌ی گزارشی از ‌همه‌گیر‌شناس‌های دانشگاه هاروارد اگر ایمنی در برابر کرونا همیشگی نباشد احتمال دارد این ویروس وارد نوعی چرخه‌ی انتشار منظم شود و در موج‌هایی سالانه یا دوسالانه و یا شیوع‌های پراکنده برگردد. ممکن است فراوانیِ شیوع‌های کلان متأثر از آب‌وهوا هم باشد. بیشترِ آنفلوانزاها در زمستان راحت‌تر گسترش می‌یابند چون تصور می‌شود این ویروس هوای خشک را بر رطوبت ترجیح می‌دهد و مردم هم در هوای سرد بیشترِ وقت‌شان را در فضاهای داخلی می‌گذرانند و فاصله‌شان از یکدیگر کمتر است.

کروناویروس‌های موجود هم از الگوهای فصلی پیروی می‌کنند. اگر این کروناویروس جدید هم به همین سیاق رفتار کند (هرچند هنوز شواهد محکمی وجود ندارد که چنین باشد) شاید شاهد اوج‌گیری کووید‌-۱۹ در زمستان‌ها باشیم. جیمز های، دانشجوی پست‌دکترای مدرسه‌ی سلامت عمومی Chan در دانشگاه هاروارد، می‌گوید ولی با این همه مردمی که هنوز ظاهراً در برابر این ویروس ایمن نیستند، امسال احتمالاً خبری از تسکین تابستانی نخواهد بود: عاملی که بیش از همه در انتقال [یک ویروس] سهم دارد این است که چه تعداد از افراد هنوز در برابر آن آسیب‌پذیرند. وقتی این همه آسیب‌پذیر داریم، ویروس اثر آب‌وهوایی را خنثی می‌کند. جهش‌های قابل‌توجه در ویروس هم ممکن است به امواجی از مبتلایان جدید در ادامه منجر شود. دانشمندان می‌گویند تا کنون از این بابت نگرانی زیادی نداریم.

راسموسّن می‌گوید: هرچند ژنوم‌های مختلفی از کروناویروس وجود دارد که در قیاس با یکدیگر جهش داشته‌اند... هنوز مدرکی در دست نیست که نشان دهد این جهش‌ها کار تشخیص و مقابله با آنها را برای سیستم ایمنی دشوار کنند. اما این بدان معنی نیست که بعداً هم شاهد جهش قابل‌ملاحظه‌یی نخواهیم بود. او می‌گوید: ما هنوز شش‌ماه است که این ویروس را می‌شناسیم، پس ممکن است در آینده گونه‌های متفاوتی از آن پدید آید، چون میزان جهش بالاتری دارد. ولی در حال حاضر هیچ مدرکی در دست نیست که این اتفاق دارد رخ می‌دهد. عفونت‌ها مهار می‌شوند برای کشورهایی که قادرند مداخلاتِ بی‌اندازهْ مؤثری نظیر تست‌گیری و رصد تماس‌های [مبتلایان] انجام دهند، موج اول کروناویروس چه بسا آخرین موجی باشد که تجربه می‌کنند‌‌ـــــ دست‌کم تا مدتی.

نیک ویلسِن، پرفسور سلامت همگانی دانشگاه اُتاگو، می‌گوید در نیوزلندی که توانسته است این ویروس را تقریباً ریشه‌کن کند و سامانه‌های زیادی برای رصد شیوع‌های جدید راه‌ انداخته، شاید اصلاً دیگر خبری از شیوع‌های کلان و موج‌های بعدی ابتلا نباشد. به گفته‌ی او نیوزلند در آستانه‌ی نابودکردن این ویروس است.

هرچند ناکامی‌هایی در کنترل مرزها وجود دارد، پیش‌بینی من این است که سامانه‌ی رصد تماس‌ها آنقدر خوب هست که مانع از شیوع‌های اتفاقی شوند. در نتیجه، این کشور قاعدتاً باید بتواند تا کشف یک واکسن از موج‌های بعدی ابتلا پرهیز کند. کشورهایی که جمعیت کمی دارند و به لحاظ جغرافیایی دورافتاده‌اند، نظیر نیوزلند و استرالیا، احتمالاً قادر به انجام این کار خواهند بود. کره‌ی جنوبی کشور دیگری است که سامانه‌های شناسایی و سرکوب ویروس آن، احتمالاً آنقدر پیشرفته است که برای مهار هر شیوعی در آِینده کفایت کند. ولی این کار برای بیشتر کشورها فوق‌العاده دشوار خواهد بود، به‌ویژه آن‌هایی که جمعیت‌شان زیاد و مرزهایشان نفوذپذیر است.

ویروس محو می‌شود

اقلیتی از ‌همه‌گیر‌شناسان استدلال می‌کنند درباره‌ی کُشندگیِ کروناویروس اغراق شده است. یکی از برجسته‌ترین‌شان سانِترا گاپتا پروفسور اپیدمی‌شناسی نظری دانشگاه آکسفورد است که می‌گوید این ویروس از قبل در حال ازبین‌رفتن است. او استدلال می‌کند مطالعاتی که تا کنون روی پادتن‌ها انجام شده معتبر نبوده است چون این پژوهش‌ها این را لحاظ نکرده‌اند که شاید بسیاری از مردم به سبب درمعرض‌قرارگرفتنِ کروناویروس‌های خوش‌خیم، پیشاپیش، در برابر کووید‌-۱۹ ایمن شده باشند.

برخی افراد دیگر، نظیر کارل فریستن عصب‌پژوه، هم گفته‌اند که برخی کشورها نظیر آلمان نوعی «Dark Matter» ایمنی‌شناختی [قدرت ناشناخته‌ی مقاوم در برابر بیماری] دارند که موجب شده مرگ‌ومیر در بین آن‌ها در قیاس با اسپانیا، ایتالیا و بریتانیا، بسیار پایین‌تر باشد. این دیدگاه نوعی نظریه‌ی حاشیه‌ییِ در اقلیت است‌ و ترجیح دولت‌ها بر این بوده که برای بدترین سناریوها، این که میلیون‌ها تن در برابر این ویروس آسیب‌پذیرند، برنامه‌ریزی کنند. ولی گاپتا استدلال می‌کند این واقعیت که میزان انتقال ویروس حتی در جاهایی که هیچ منع تردد جدی‌یی برقرار نبوده هم بالا‌ـ‌وـ‌پایین شده است، گواهی بر [درستیِ] نظریه‌ی اوست. او هفته‌ی پیش به شبکه رسانه‌یی UnHerd گفت: تقریباً در بسترها و شرایط کاملاً مختلف شاهد بوده‌ایم که این همه‌گیری رشد می‌کند، جهش می‌یابد و سپس محو می‌‌شود. از دید من این واقعیت حاکی از آن است که بیشترین نیروی محرک در این‌جا ناشی از ایجاد ایمنی [در بدن افراد] بوده است. به‌نظر من این توجیهی روشن‌تر نسبت به توضیحی است که در هر کشور بر اساس منع تردد بیان می‌شود، [در حالی که] درجات مختلف منع تردد، از جمله عدم منع‌تردد، تأثیر یکسانی داشته است.