روزنامه تجارت- حسین خدنگ؛ شروع به کار می کرد تا نان روزانه مردم را آماده کند. سالهای آخری دستانش پینه بسته بود و میلرزید و موهایش همچون آردهای توی دست اش در گذر زمان سپید شده بود اما عطر نانش هنوز مثل گذشته بود. از توی کوچه که رد می شدی بوی نان تازه همه جا پیچیده بود نانی که سر سفرهای همه می رفت تا رزق آن روزشان باشد. همیشه دم نانوایيش صفی طولانی بود. از زمزمه زنان و مردانی که در صف ایستاده بودند تا نان بخرند می شنیدی که نان اینجا از همه جا با کیفیت تر و خوش طعم تر است .....اکنون سال هاست که از آن زمان می گذرد. پیرمرد از دنیا رفت اما هنوز نانوایی اش پا برجاست اما نه با آن عطر و بو و نان همیشگی......
از دیرباز در فرهنگ ایرانی اگر در پیاده رو نانی را می دید، خم می شد، آن را می بوسید، و در بالای بلندی، یا در جرز دیوار یا در میان شاخه های درختی می گذاشت. روزگاری بود که نان و نمک گرامی تر از اکنون بود. به نان و نمک سوگند می خوردند. در بسیاری از روستاهای کهن ، به جای آنکه بگویند بیا ناهار بخور........ می گفتند « بیا نان بخور » همه آنچه می خوریم نامش « نان » بود ، و انداختن تکه ای نان روی زمین گناه بود.
این روزها نانی که برکت سفره های ما ایرانیان است نانی با کیفیت نیست. طعم و عطر آن و حتی رنگ آن مانند سابق نیست و از مواد افزودنی مانند جوش شیرین یا آرد نامرغوب در پخت آن استفاده می شود. این در حالی است که با وجود کاهش کیفیت، قیمت نان در برخی از نانوایی ها افزایش یافته و به چالشی جدی برای شهروندان تبدیل شده است تا آنجا که در این خصوص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در بسته طرح تحول سلامت،افزایش کیفیت نان را در سال جاری در دستور کار خود قرار داده است، طرحی که بر تشدید نظارتها بر عملکرد نانوایی در زمینه عرضه نان سالم تأکید دارد. اختصاص کد شناسه نظارت به نانواییها، حذف جوش شیرین، لزوم مصور بودن کیسههای آرد نانوایی به نشان غنیسازی،غنیسازی آرد با ویتامین دی، اسید فولیک و آهن از جمله برنامههای طرح تحول نان است اما حالا این بحث بین مردم در گرفته است که به دنبال گران شدن نان و آزاد پز شدن آن نه تنها کیفیت نانها هیچ تغییری نکرده، بلکه نمک زیاد و استفاده از جوش شیرین در تهیه نان، سلامت مردم را هم به خطر انداخته است. مسألهای که مرکز آزمایشگاه های مرجع کنترل غذا و دارو بر آن تأکید دارد و رعایت مسائل بهداشتی، میزان کیفیت نان، استفاده نکردن از جوش شیرین و کاهش مقدار نمک از جمله شاخصهای رتبهبندی نانواییها از سوی وزارت بهداشت است که هر یک به نوبه خود امتیازی برای تشویق و تنبیه نانواییها است.
افزودني هاي غير مجاز حذف مي شود؟
در خصوص این طرح که تلاش دارد جوش شیرین و سایر افزودنی های ناسالم را از نان حذف کند بیژن مقدم،نایب رئیس اتحادیه در مورد افزودن جوش شیرین به نان معتقد است: جوش شیرین سالها است که در نانواییها استفاده میشود. چنانچه جایگزینی برای این افزودنی پیدا شود، همه تمایل به حذف آن دارند ضمن آنکه اگر جوش شیرین به مقدار خیلی اندک مصرف شود،هیچ ضرری برای بدن ندارد و این مسأله از طریق آزمایشگاه تهران هم بررسی شده و مقدار مصرف کم آن در نان ضرری ندارد. علاوه بر آن جوش شیرین به هضم غذا در معده کمک میکند و آب و گاز و کلر آن از بدن دفع میشود اما در حال حاضر با توجه به افزایش کیفیت آرد، مصرف جوش شیرین بسیار پایین است.
نایب رئیس اتحادیه نانوایان در مورد کاهش مقدار نمک در نان و افزایش کیفیت آن میگوید: حذف یا کاهش نمک در نان به مرغوبیت آرد بستگی دارد؛ اگر آرد مرغوب باشد مصرف نمک را میتوان کاهش داد اما گاهی کیفیت آردها بهاندازهای نامرغوب است که فقط با نمک میتوان خمیر بهدست آورد. بنابراین حذف نمک از نانواییها امکانپذیر نیست. به گفته مقدم، از آنجا که مردم با چشم نان را رویت میکنند بیشتر در مورد وزن نان شکایت دارند در حالی که وزن چونه خمیر ملاک عمل است. به عنوان مثال خمیر نان بربری باید 600گرم باشد اما اگر یک دقیقه بیشتر یا کمتر نان در تنور بماند، وزن آن کم و زیاد میشود.
در پی این طرح نزدیک به 70هزار نانوایی در کشور وجود دارد که نظارت بر آنها بر عهده بازرسان اداره بهداشت محیط است.وزارت بهداشت با انجمن صنفی نان و اتحادیه نان فهرست بررسی مشترکی را طراحی کرده که بازرسیها و نظارت از نانواییها را تقویت میکند.
در خصوص این مشکل مركز پژوهشهاي غلات ايران که يك مركز علمي، پژوهشي است كه توسط شركت مادر تخصصی بازرگاني دولتي ايران حمايت مي شود پژهشي انجام داده است. اين موسسه در سال 1974 ميلادي (1351 خورشيدي) همزمان با مكانيزه كردن طرح نان شكل گرفت و با توجه به نياز كشور به تحقيقات بيشتر بر روي گندم، آرد و نان گسترش يافت. هدف اين موسسه انجام آزمايشات علمي و فراهم آوردن خدمات فني مناسب در زمينه هاي گندم، آرد و نان همانند بسياري از جوانب فني توليد نان است .
اين مركز زير مجموعه شركت بازرگاني دولتي ايران بوده و كليه هزينه ها و بودجه مربوط به مركز به اضافه امتيازات ويژه اي كه با خريد گندم از كشاورزان بدست آمده و براي انجام آزمايشات مرتبط و نيز گسترش آزمايشگاههاي استانها استفاده مي شود بر عهده دولت است .
به گزارش مرکز پژوهشهای غلات شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران کیفیت نان استانها توسط آزمایشگاه های کنترل کیفی شرکتهای غله پایش می شود و پژوهشهای انجام شده بر روی غلات به منظور سنجش کیفیت نان ، آزمایشگاههای شرکتهای غله و خدمات بازرگانی مناطق، ماهانه از 3 درصد واحدهای نانوایی های استان ها، با در نظر گرفتن پراکنش جغرافیایی واحدهای نانوایی و نوع نان تولیدی، نمونه برداری و مطابق با کاربرگ ارزشیابی نان مرکز پژوهشهای غلات، نمره کیفیت نمونه های نان استان را تعیین کرده و به مرکز پژوهشهای غلات ارسال می كنند.
عمده وظايف این مركز شامل :
1- تعيين مشخصات كيفي گندمهايي كه در ايران كشت و توسط كشاورزان به شركت بازرگاني دولتي ايران فروخته مي شوند.
2- ارائه مناسبترين روش اختلاط گندم ها به منظور اصلاح و بهبود كيفيت آرد و نان.
3- بررسي و مطالعه در جهت انتخاب مناسبترين روش نگهداري و ذخيره سازي گندم و آرد در سيلوها، انبارها و ساير مكانهاي نگهداري.
4- ارائه روش هاي مناسب به منظور توليد نانهاي سنتي و نانهاي حجيم.
5- ارائه خدمات پژوهشي، آزمايشگاهي وآموزشي به سازمانهاي دولتي و غير دولتي.
6- انجام سلسله آزمايشهاي كنترل كيفي متعدد بر روي گندمهاي وارداتي با توجه به سياست استاندارد ايران. در طول دو دهه اخير مركز پژوهشي، آزمايشگاهي و آموزشي غلات برنامههاي پژوهشي، علمي و فني بسياري در بهبود كيفيت گندمهاي داخلي اجرا كرده است.
7- بررسي و ارائه ويژگي گندمهايي كه در قراردادهاي خارجي خريداري مي شوند.
و در نهایت ارائه استانداردهاي آرد گندم براي متقاضيان مختلف بررسي و مطالعه فرمول و روند توليد انواع نانهاي ايراني از آن جمله است. امروزه با گسترش امكانات و تسهيلات اين موسسه و همكاري و ارتباط مناسب با ساير مراكز علمي مثل وزارت بهداشت، موسسه غذا و تغذيه ايران، سازمان استاندارد، سازمان تحقيقاتي، كشاورزي و دانشگاههاي مرتبط با اين رشته اين مركز را به يكي از مناسبترين مراكز تحقيقاتي غلات و فرآورده هاي آن تبديل كرده است .
مسوولان امیدوارند با اجرای طرح تحول، نظارتها تشدید شود ضمن آنکه بحث کنترل کیفیت نان توسط چند ارگان نظارت میشود که مهم ترین آن وزارت جهادکشاورزی است، زیرا اگر آرد با کیفیت در اختیار نانواییها قرار ندهد، نان از کیفیت خوبی برخوردار نخواهد بود.
نانوايي هاي منتخب و كنترل كيفي نان
دکتر هدایت حسینی مدیر کل نظارت و ارزیابی فرآورده های خوراکی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو شناسه دار کردن نانواییها و بحث نانواییهای منتخب را مطرح کرده و معتقد است : امسال در مورد گندمهای وارداتی برنامه جدی تری در دستور کار وزارت بهداشت قرار دارد. غنیسازی آرد با آهن و اسید فولیک یکی از برنامههایی است که اگرچه از سال 87 شروع شده اما امسال این برنامه تقویت خواهد شد. همچنین کاهش نمک در نان مدنظر است. حدود 4تا 5گرم از نمک دریافتی روزانه از منبع نان تأمین میشود به همین خاطر 10درصد مقدار نمک کاهش پیدا خواهد کرد و این میزان به 8/1درصد نمک در نان خواهد رسید. دکتر حسینی با اشاره به اینکه برنامه تحول نان نباید در افزایش قیمت آن تأثیر بگذارد، می گوید : نزدیک به 70هزار نانوایی در کشور وجود دارد که نظارتها بر عهده بازرسان اداره بهداشت محیط است.وزارت بهداشت با انجمن صنفی نان و اتحادیه نان فهرست بررسی مشترکی را طراحی کرده که بازرسیها و نظارتها از نانواییها را تقویت خواهد کرد.
در پی موضوع کنترل کیفیت نان در کشور بعضی از نانوایان علت را ناشی از ارزانی نان و متضرر شدن خود عنوان می کنند و می گویند : بالا رفتن هزینه ها علت اصلی کیفیت پایین نان است و اگر قیمت بالاتر برود کیفیت نیز تغییر پیدا خواهد کرد. در خصوص این موضوع اما مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران ضمن رد کردن ادعای آنان با حضور در گشتهای منظم بازرسی به نانوایان متخلف هشدار داد در صورت ۳ مرتبه تکرار تخلف افزایش قیمت ها بدون اجازه رسمی، نانوایی پلمب خواهد شد.
وقتي بازار تخلف داغ شد!
به دنبال اعلام خبر گرانی نان تا سقف سی درصد بار دیگر بازار تخلفات برخی نانوایان سودجو داغ شد که در طول این مدت اداره کل تعزیرات حکومتی استان تهران با همکاری دستگاههای نظارتی به بازرسی و کنترل بازار نان پرداختند تا اینکه روز بیست و چهارم آذرماه سال جاری جلسه کارگروه گندم، آرد و نان تهران منجر به تصویب مصوبهای شد که براساس آن نرخ جدیدی برای نان تعیین شده بود.
این در حالی است که آذر ماه سال گذشته بود که نان 30 درصد گران شد و حالا سخن از آزاد سازی نرخ نان صنعتی است.
هر چند وزیر صنعت، معدن و تجارت در برابر این خبر موضعگیری کرده و گفته که قرار نیست اتفاقی در این بخش و البته بهطور کلی در بخش نان رخ دهد و به گفته وی نان باید یکبار برای همیشه با یارانه خداحافظی کند و قیمت آن آزاد شود. اما در هر حال این در واقع به معنای گرانی نان است.
در هر حال، وزارت صنعت بهانه آزادپزکردن 20 درصد از واحدهای نانوایی در کشور را رقم زده است تا بسترهای لازم برای آزادسازی کامل قیمت نان را صورت داده باشد.
به گفته مسوولان دولتی، آزادسازی قیمت نان تنها راهکار ارتقا کیفیت نان است. وزیر صنعت در خصوص این موضوع می گوید : در رابطه با نان نباید عجولانه تصمیم گرفت ولی بهطور کلی باید آزادسازی یکباره صورت گیرد.
محمدرضا نعمتزاده که در حاشیه جلسه شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی با خبرنگاران سخن میگفت، می افزاید: بر اساس مصوبه دولت بهتدریج 20 درصد از نانواییها آزادپز خواهند شد که این امر به ایجاد رقابت در میان نانواییها کمک خواهد کرد و اینگونه نانواییها بهانه کم بودن قیمت را نخواهند داشت حتی تصریح شده که قیمتگذاری در این نوع نانواییها بر اساس عرضه و تقاضا باشد.هرچند نعمتزاده هرگونه افزایش قیمت در بخش نان را رد میکند اما به باور کارشناسان در سال 94 احتمالا باید منتظر افزایش مجدد قیمت نان باشیم چراکه اگر این اتفاق رخ ندهد شاهد کمفروشی و کاهش کیفیت نان خواهیم بود.
در این بین نانوایان نیز این روزها ساز افزایش قیمت را کوک کردهاند چراکه آنها هم میدانند که افزایش قیمت سوخت و آب و برق یعنی افزایش هزینههای تولید بهخصوص در واحدهایی همچون نانوایی که سوخت محور هستند.
آزاد كردن نان از بند يارانه
در پی این موضوع به نظر می رسد، آمادهسازی فضا برای آزادشدن نان از بند یارانه از یک طرف و جلسات دولت و مجلس برای رسیدن به یک راهکار منطقی و قابل اجرا افزایش قیمت نان در امسال را قطعی کرده است و بر همین اساس رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از افزایش قیمت نان در سال جاری را خبر داده و می گوید: در بسیاری از استانها آرد دوقیمتی است و این امر منجر به بروز فساد شده است.
ارسلان فتحیپور درمورد افزایش قیمت نان در سال جاری می گوید : جلساتی در همین راستا با دولت برگزار شده و قرار است قیمت آرد در سال جاری اصلاح شود.
وی در پاسخ به اینکه افزایش برخی از حاملهای انرژی براساس مصوبات مجلس به معنای اجرای فاز سوم هدفمندی از امسال است یا خیر، می افزاید: درحال بررسی بودجه سال 94 در مجلس شورای اسلامی هستیم و در برخی از موارد اصلاح قیمت حاملهای انرژی را انجام دادهایم.این در حالی است که هنوز کیفیت نان با گرانی بهتر نشده است و هنوز هم نان های خمیر و سوخته سهم مردم از گرانی نان است. در خصوص این موضوع نیز معاون سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان می گوید : بر اساس گزارش ها و بررسی های انجام شده، بیشترین تخلف واحدهای صنفی در 10 ماه گذشته مربوط به گرانفروشی و به ویژه گرانفروشی در بخش نان بوده است.مجتبی فراهانی نیز در رابطه با این موضوع می گوید : بازرسان سازمان حمایت، اتاق اصناف و اتحادیه ها نظارت لازم را بر فعالیت تمام واحدهای صنفی انجام می دهند و بر اساس گزارشاتی که بازرسان ارائه کردهاند، در 10 ماه گذشته بیشترین تخلف واحدهای صنفی مربوط به گرانفروشی در حوزه نان بوده است.باید منتظر ماند و دید با گرانی های جدید در امسال آیا کیفیت نان و تخلفات در این زمینه کمتر خواهد کرد یا خیر؟
بنا بر مصوبه ای که آذرماه سال گذشته منتشر شد، قیمت های تعیین شده برای انواع نان بدین شرح است : نان بربری با وزن چانه 600 گرم به قیمت 650 تومان، نان سنگک با وزن چانه 667 گرم به قیمت 800 تومان، تافتون و لواش گردان با وزن چانه 172 گرم به قیمت 210 تومان و تافتون سنتی با وزن چانه 287 گرم به قیمت 400 تومان به مشتریان عرضه خواهد شد و تخطی از این مصوبه تخلف محسوب می شود و در صورت گزارش مردمی یا گزارش دستگاههای نظارتی، تعزیرات حکومتی وارد عمل خواهد شد.
با تصویب این مصوبه، مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران با ارسال نامهای آمادگی این اداره کل برای افزایش گشتهای نظارتی را اعلام کرد و با معرفی بازرسان و کارشناسان از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت و دانشگاههای علوم پزشکی سرانجام در روز پنجشنبه 27 آذرماه سازماندهی گشتها صورت گرفت. در این روز حدود 12 اکیپ شامل رئیس شعبه تعزیرات حکومتی، بازرسان صنعت، معدن و تجارت و کارشناس دانشگاههای علوم پزشکی در سطح شهر به انجام گشت مشترک پرداختند.
این گشت ها در دو نوبت صبح و عصر برگزار شد که در نوبت گشت صبح یکی از گشت ها با همراهی محمد محمدی مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران و نعمت الله ترکی معاون برنامه ریزی استانداری تهران انجام شد که با استقبال مردم روبرو شد.
این 12 اکیپ در مناطق 10، 11، 16، 17، 19، 20، 1، 3، 4، 7، 8، 12، 13، 6، 5، 2، 22، 21، 18 و 9 مستقر بودند که علاوه بر گرانفروشی و کم فروشی، عرضه خارج از شبکه و عدم رعایت بهداشت و حق مشتری از تخلفاتی بود که به آن رسیدگی شد.
به گفته مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران این گشت ها برای بررسی و کنترل وضعیت بازار نان آغاز و تا هر زمانی که نیاز باشد ادامه خواهد داشت و برابر قانون نانواییهای متخلف پس از 3 مرتبه تخلف و جریمه شدن پلمپ می شوند.
افزايش كيفيت نان فقط دو صدم درصد!
کل نمونه های نان مورد ارزیابی در بهمن ماه، 937 عدد بود، که شامل 111 نمونه نان سنگک، 293 نمونه نان بربریري، 173 نمونه نان تافتون و 360 نمونه نان لواش است.
برپایه این آمارها، مقایسه نمره کیفیت نان در واحدهای نانوایی سطح کشور (در 31 استان مورد بررسی) نشان می دهدکه این نمره در مقیاس صفر تا 5، در نان سنگک 82/3، نان بربری 90/3، نان تافتون 72/3 و نان لواش 61/3 بوده است .
این آمارها در مقایسه با میانگین نمره کیفیت انواع نان در واحدهای نانوایی در کشور در دی ماه و بهمن ماه 1390 نشان می دهد که میانگین نمره کیفیت نان در مقیاس صفر تا 5، از 73/3 به 75/3 افزایش یافته است .
سنجش اخير کیفیت نان سال گذشته از نمونههاي جامعه آماری مصرف کنندگان، نانوایان و کارشناسان كنترل كيفي، از مطلوبيت نان تولیدی در برخی از مناطق کشور حكايت دارد. مردم و كارشناسان كنترل كيفي به يك ميزان و نانوايان با نمره بيشتري كيفيت نان توليدي را ارزيابي كردهاند.
عباس قبادی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به این پایش ها می گوید: به منظور پایش کیفیت نان تولیدی کشور از تعداد 2 هزار و 475 نفر مصرف کننده نان، 2 هزار و 719 نفر از نانویان در كشور توسط سازمان حمايت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان، نظرسنجی به عمل آمده که رضايت 77درصدي مردم و 85درصدي نانوايان از كيفيت نان را نشان ميدهد.قبادی می گوید: سنجش كيفي نان درهمين ماه توسط كارشناسان مرکز پژوهشهای غلات و شرکتهای غله و خدمات بازرگانی مناطق 14 گانهی شرکت بازرگانی دولتی ایران نیز، ازكيفيت77 درصدي نان توليدي در كشور حكايت دارد.به گفته مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران برنامهريزي ما همواره بر محور تولید نان با کیفیت و بهداشتی استوار است و به منظور جلب رضايت مردم سعی کردهایم با اجرايي كردن سازو كارهاي كيفيت در تولید نان و با جبران نقايص و رفع موانع، درصدد تولید نانی مطلوب و متناسب با ذائقهي مردم باشیم. ليكن بايد گفت به رغم افزايش كيفيت نان توليدي هنوز فرصتها و راهكارهاي ارتقاي كيفيت باقي است و تلاش ما براي رسيدن به كيفيت بيشتر ادامه دارد.
سنجش کیفیت نان كه توسط كارشناسان مركز پژوهشهاي غلات اين شركت انجام ميشود، مطابق با استاندارد ملی شماره 2628 است و ارزيابي نتايج پيمايش از مردم و سنجش كارشناسان كنترل كيفي و يكسان بودن نتايج پايش و پيمايش نشان ميدهد كه شاخصهاي ارزيابي كيفيت نان به طور كامل برذائقه و سليقهي مردم منطبق است.
این روزها از هر محله ای که رد می شوی شاهد صف طولانی در نانوایی ها هستیم؛ صف های طولانی که به امید خرید نانی با کیفیت و تازه در صف ایستاده اند تا برای خانواده خود نانی با بو و عطر همیشگی را ببرند؛ نانی که از دیرباز برکت سفرهای ماست ... کاش قدرش را بدانیم و به کیفیت آن بهای بیشتری بدهیم .....