اماواگرهای حذف یارانه های پنهان

گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: مدتی است در مباحث قانونگذاری و اجرا از سوی نمایندگان مجلس و برخی دولتمردان و نیز سخنان صاحب‌نظران و کارشناسان، حذف یارانه های پنهان شنیده می شود، به طوری که برخی به استناد گزارش های بین المللی، مبلغ یارانه پنهان را هزاران برابر بیشتر از یارانه آشکار ذکر می کند. اما واقعیت این است که اقتصاد ایران با این جمع و تفریقهای ساده قابل حل نیست و اینگونه نیست که دولت بتواند با حذف یارانه پنهان، بسادگی درآمد حاصله را بین مردم باز توزیع کند. نگرانی ها بیشتر از این جهت است که حذف یارانه پنهان به یک سونامی در افزایش قیمت‌ها، تورم و در نهایت آسیب دیدن جامعه به ویژه اقشار آسیب‌پذیر منجرشود. روزنامه تجارت در این شماره به اما و اگرها در زمینه یارانه های پنهان می پردازد.

یارانه پنهان و آشکار
به طور کلی در شرایط کنونی یارانه به دو صورت پنهان و آشکار به مردم پرداخت می‌شود. یارانه آشکار همان مبلغ نقدی است که به صورت ماهانه در قالب یارانه های معیشت، افزایش حامل‌های انرژی و یارانه های کرونا به مردم پرداخت می‌شوند. یارانه دیگر یارانه پنهان است که هرچند به مردم پرداخت می‌شود، اما میزان مصرف آن مشخص نیست و معلوم نیست کدام بخش از جامعه سهم بیشتری از یارانه پنهان می برند. به عنوان مثال یارانه‌ای که به حامل‌های انرژی همچون بنزین داده می شود، برای کسانی که خودرو بیشتری دارند، یارانه بیشتری به دنبال دارد و کسانی که خودرو ندارند، از دریافت یارانه محروم می‌شوند که این مثال در مورد یارانه های آب، برق، گاز و دیگر موارد قابل تعریف است.

تجربه تلخ هدفمندی یارانه ها
واقعیت اینجاست که هدفمندی طرح شکست خورده ای است به نوعی که تجربه تلخ حذف یارانه ها نشان داده با حذف بخش کوچکی از یارانه‌ حامل های انرژی، حجم عظیمی از گرانی و افزایش قیمت‌ها گریبان مردم را گرفت. افزایش یارانه سوخت باعث می شود تا هزینه حمل و نقل به شدت بالا برود و همین هزینه حمل و نقل، قیمت دیگر کالاها و اجناس را به صورت تصاعد هندسی بالا ببرد، بدین معنا که فقط با حذف یارانه سوخت، قیمت تمامی کالاها و اجناس به صورت سرسام آوری رشد وحشتناکی را به دنبال داشت. همین امر می‌طلبد در حذف یارانه‌ها مدیریت و دقت بیشتری صورت گیرد. موضوعی که با آن دست به گریبان هستیم، این است که دولت یکباره رشد وحشتناکی را در قالب مدیریت یارانه به اقتصاد تحمیل می کند، بدین معنا که در وهله اول بنزین ۱۰۰ تومانی به ۷۰۰ تومان افزایش پیدا کرد و در ادامه روند در مرحله های بعدی به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت. این اعداد شاید برای دولت منافع بسیار ایده آلی را داشته باشد، اما برای مردم تبعاتی به غیر از گرانی و بحران به دنبال نداشته است.

حذف یارانه کالاهای اساسی و دارو
اکنون زمزمه حذف یارانه کالاهای اساسی و دارو مطرح می شود، اما این کالاها بنزین نیست که بگوییم طبقان مرفه استفاده می کنند. در حال حاضر بنابر اعتراف مرکز آمار 60 درصد جمعیت زیر خط فقر قرار دارند و از فقر جسمی رنج می برند زیرا نمی توانند بسیاری از اقلام پروتیینی را خریدار کنند. بنابر این اگر دولت یارانه کالاهای اساسی را حذف کند، همین کالاهای اساسی که به صورت محدود بدست مردم می رسد، از سفره بخش بزرگی از جامعه پر می کشد.

یارانه19میلیون تومانی به هر نفر
رئیس اتاق بازرگانی تهران با اشاره به آمار رئیس سازمان برنامه و بودجه مبنی بر اینکه سالانه در ایران 63 میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌شود گفت: براساس آمار آژانس بین‌المللی انرژی از سال 2010 تا سال 2020 به میزان 986 میلیارد دلار یارانه انرژی در ایران پرداخت شده که معادل پرداخت 98 میلیارد دلار یارانه انرژی در سال است. مسعود خوانساری در نشست هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران افزود: اگر همان رقم 63 میلیارد دلار سازمان برنامه و بودجه را در نظر بگیریم این یعنی به هر نفر ایرانی در سال 19 میلیون تومان یارانه تعلق می‌گیرد که اگر به صورت هدفمند درصدی از آن را به بخش‌های آسیب پذیر بدهیم اقتصاد کشور به حرکت در می‌آید و از آسیب بیشتر دهک‌های پایین جلوگیری می‌کند، زیرا اکنون بیشترین سود را از یارانه بنزین دهک‌های بالا می‌برند.

افزایش اختلاف طبقاتی
وی با تاکید بر اینکه ادامه روند فعلی موجب افزایش اختلاف طبقاتی می‌شود گفت: این روند آثار مثبتی هم در رفاه مردم نخواهد داشت بلکه با کنترلی که روی قیمت‌ها صورت می‌گیرد از آزادسازی قیمت‌ها جلوگیری می‌کند و موجب می‌شود کالا و محصولات تولیدی در کشور به خارج از کشور قاچاق شود. خوانساری گفت: اگر قرار است اقتصاد کشور ساماندهی شود دولت باید به دو نکته توجه کند نخست بحث یارانه‌های پرداختی و دوم یکنواخت کردن نرخ ارز است، زیرا همچنان ارز ترجیحی را پرداخت می‌کنیم و در بودجه امسال هم این ارز آمده است.وی افزود: امیدوارم هر چه زودتر طرح هدفمند کردن یارانه‌ها و حذف ارز چند نرخی در دستور کار دولت قرار گیرد ضمن این که مهمترین بحثی که می‌تواند در دستور کار دولت باشد جلوگیری از تورم است که همچنان به اقتصاد کشور آسیب می‌زند از این رو درخواست ما این است نخستین اولویت دولت به ویژه مسئولان اقتصادی و معاون اول دولت، جلوگیری از تورم بیشتر در روز‌های آینده باشد.

بررسی حذف یارانه پنهان
از سوی دیگر مدیرعامل سازمان هدفمندسازی یارانه ها با اشاره به مباحث مطرح شده در کارگروه برنامه و بودجه هدفمندسازی یارانه گفت: دومین جلسه کارگروه برنامه و بودجه هدفمندسازی یارانه ها به بررسی امکان حذف تمام یا قسمتی از یارانه های پنهان کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی، نهاده های کشاورزی و قیمت حامل های انرژی و آثار و تبعات آن بصورت تفکیکی با روسای امور سازمان برنامه و بودجه پرداخته شد. امید حاجتی گفت: روسای امور سازمان برنامه و بودجه دیدگاه و نظرات خود را در خصوص موضوعاتی چون منابع و مصارف یارانه های پنهان و همچنین چالش ها و تبعات مثبت و منفی خود را در خصوص حذف تمام یا قسمتی از یارانه های پنهان بصورت کارشناسی شده، بیان کردند. رییس کارگروه برنامه و بودجه هدفمندسازی یارانه گفت: در برخی از حوزه ها که تاثیر به سزایی در بهبود وضعیت رفاه جامعه داشته باشد، مورد بررسی قرار گرفت و چالش های اساسی این حوزه به جلسات کارشناسی دبیرخانه موکول شد. وی افزود: مقرر شد، جلسات کارشناسی و مفصل تری به تفکیک حوزه های اجتماعی، خانوار، سلامت، تولید - چه در بخش کشاورزی و صنعت- و اجزای تفصیلی تر قمیت حامل های انرژی و آب و برق در دستورکار دبیرخانه تا پایان هفته قرار گیرد.

آگاهی از وضعیت اقتصادی مردم
وی به برگزاری جلسات تخصصی دبیرخانه کارگروه مستقر در سازمان هدفمندسازی یارانه ها با مجموعه ای از وزارت خانه ها، دستگاه و سازمان ها مرتبط با موضوع یارانه ها پرداخت و افزود: از ابتدای جلسات کارگروه، کمیته های تخصصی در سازمان هدفمندسازی یارانه به همین منظور تشکیل شد تا کار با سرعت و دقت بیشتری انجام گیرد. حاجتی افزود: با آگاهی کامل از وضعیت رفاهی و اقتصادی مردم و همچنین با نگاه مولد ساز به بخش های مختلف در حوزه های تولیدی، بهترین و موثر ترین راهکارهای اجرایی را به ستاد بودجه سال 1401 ارایه خواهیم داد.