گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: آمار در برنامه ریزی های کلان اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و...نقش بی‌بدیلی دارد و آمار گیری درست همواره زیربنایی برای برنامه‌ریزی‌های درست است. در واقع کشوری که مبنای درستی در آمارگیری، جمع آوری اطلاعات و داده‌های حاصل از آن نداشته باشد، نمی تواند مبنای اصولی و درستی در اتخاذ راهبردهای اجرایی به کار بندد. آنچه موجب می شود جمع بندی درستی داشته باشیم، آمایش مشکلات سرزمینی را فراهم کنیم، از عدالت اجتماعی با خبر شویم، از میزان تولید و مصرف اطلاع داشته و نقاط ضعف و قوت اقتصاد و فرصت ها و تهدیدهای پیش رو را بشناسیم، داشتن یک مرکز آمار مصون از هرگونه سوگیری است. مرکز آمار یکی از سازمان هایی است که همواره تاکید بر عدم مواضع دولت‌ها و تاثیرگذاری بر روندهای آن دارد و بدین منظور است که وقتی آمارها دستکاری می شود، برنامه ریزی ها مصداق "خشت اول چون نهد معمار کج/تا ثریا میرود دیوار کج" می شود. بی شک چنانچه آمار صحیح در کشور وجود نداشته باشد، تمام برنامه‌ریزی‌ها به بیراهه می رود. روزنامه تجارت در این شماره دیدگاه صاحبنظران و مسئولان در خصوص داشتن داده های آماری درست و نقش آن در برنامه ریزی های کلان کشور را بررسی می کند.
بیشتر آمارها بودجه غیر واقعی
از آنجا که تصمیم کلان بودجه در مجلس شورای اسلامی گرفته می شود، داشتن آمارهای درست می تواند تاثیر بسزایی داشته باشد اما رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با انتقاد از وضعیت آمارهای نادرست گفت: قریب به اتفاق آمار بودجه‌ای که به دست ما می‌رسد، واقعی نیست و به همین دلیل مصوبات مجلس هم دقیق نیست. حاجی بابایی گفت: متاسفانه با وجود اقداماتی که صورت می‌گیرد آمارها درست و دقیق نیست. وی با اشاره به تفریغ بودجه ۹۹ گفت: بررسی بودجه شرکت‌های دولتی که در قانون مصوب بررسی قرار دادیم، ۱۳۷ درصد مغایرت دارد که نشان می‌دهد ما در قانون محاسبات را درست انجام نداده‌ایم و اعداد و ارقامی که مصوب کردیم درست نیست.
زندگی با آمارهای غلط
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه با اشاره به اهمیت سرشماری درست و دقیق گفت: قرار است سرشماری نفوذ و مسکن دور بعد در سال ۱۴۰۵ یعنی ۱۰ سال فاصله از دوره قبلی برگزار شود آیا می‌شود پنج سال دیگر با آمار غلط زندگی کرد ما خواستار آن هستیم که هرچه سریع‌تر سرشماری برگزار و آمار دقیق در اختیار مسئولان قرار گیرد.وی به سرشماری سال ۹۵ اشاره کرد و گفت: زمانی که در یکی از استان‌ها نتایج سرشماری اعلام شد طی بررسی‌ها به این نتیجه رسیدیم که آمار جمعیت۱۳۰ هزار نفر اشتباه بوده و مغایرت دارد که همین آمار غلط متاسفانه مبنای تصمیم‌گیری‌ها برای استان بود و جالب اینکه اعلام می‌شد این استان بیشترین مهاجرت را داشته در حالی که بررسی‌های دقیق ما از این حکایت داشت که نه تنها در این استان مهاجرت افزایش نیافته بلکه مهاجرپذیر هم بوده بنابراین این آمار غلط اثرات نامطلوبی به جای خواهد داشت.حاجی بابایی از تبعات سنگین خطای آماری خبرداد و گفت: طلاق، اعتیاد، خودکشی، بهم ریختگی نظام برنامه ریزی از جمله رخدادهای برگرفته از آمار اشتباه است.
زنگ خطر معیشت به صدا درآمد
از سوی دیگر رئیس سازمان برنامه و بودجه با اشاره به وضعیت معیشتی مردم گفت: پیش از این در سفرهای استانی آنچه که مردم اعلام می‌کردند گله‌هایی در رابطه با وضعیت مسکن بود اما اکنون عمدتا معیشتی است که نشان دهنده به صدا درآمدن زنگ خطر در این رابطه است. مسعود میرکاظمی افزود: بررسی آمار نشان می‌دهد هزینه خانوارها افزایش یافته ولی متوسط درآمد آنها در اغلب موارد افزایش ندارد و حتی با کاهش مواجه شده آنهم در شرایطی که هزینه‌ها با توجه به کسری بودجه و خلق پول و بدهی‌های سرسام آور رشد قابل توجهی داشته و در این شرایط رشد اقتصادی نیز به حدود ۰.۴ درصد رسیده است. وی از عدم توازن عدالت در استان‌ها انتقاد کرد و گفت: با وضعیت موجود نمی‌توان پیش رفت و نیاز است که تغییر رویه بدهیم، چرا که حرکت در این مسیر جز هدررفت منابع نتیجه دیگری ندارد.
بدهی دولت از اوراق فروشی
رییس سازمان برنامه و بودجه با اشاره به هزینه‌های سنگین دولت به بدهی ۱۰ هزار میلیارد تومانی هر ماه برای پرداخت اوراق اشاره کرد و گفت که این بدهی در نتیجه اوراق فروشی‌های قبلی بوده است که دولت باید در چهار سال آینده آن را پرداخت کند، اما نمی‌توان برای تامین آن به سمت افزایش پایه پولی رفت.به گفته رئیس سازمان برنامه و بودجه، برای تغییر شرایط موجود و برنامه ریزی مناسب نیاز به آمار دقیق و رصد مرتب و به موقع وضعیت است که باید در همین راستا مرکز آمار تقویت و ارتقاء یابد.
استناد به آمار در مرکز توجه
از سوی دیگر رییس مرکز آمار با اشاره به اینکه مرکز آمار با آگاهی از نیازهای اصلی کشور و شناسایی کمبودها و کاستی ها در نظام آماری، رویکرد خود را بر نوین‌سازی نظام آماری با استفاده از آخرین پیشرفت های نرم افزاری و سخت افزاری معطوف کرده گفت: متاسفانه از سال ١٣٩٨ با مسئله همه گیری کووید ١٩ مواجه شدیم که انجام عملیات آمارگیری و اجرای طرح های آمارگیری را برای ادارات آمار و اطلاعات در استان‌ها و کشور دوچندان سخت کرد. حسین زاده گفت: با استفاده از آمارهای درست و دقیق به نظام برنامه‌ریزی کشور بتوانیم به بهبود وضعیت فقر و محرومیت و رفع عدم توازن‌ها در استان‌های کشور کمک شایانی کنیم. وی با تاکید بر پایش و نظارت مستقیم بر آمارگیری‌ها و عدم تولید آمار تا سطوح شهرستان و شهرهای کوچک توسط مرکز آمار، اظهار امیدواری کرد با حمایت سازمان برنامه و بوجه بتوان موانع موجود را هر چه سریع تر بردارد.
وابستگی بزرگترین چالش مرکز آمار
شرط اول برای آنکه یک دستگاه بتواند عملکرد مثبت و موثری داشته باشد، استقلال کامل است. در شرایطی که مرکز آمار وابسته به سازمان برنامه و بودجه است و چون مدیریت آن را رییس سازمان برنامه تعیین می کند، مرکز آمار اگر هم بخواهد نمی تواند بدون در نظر گرفتن سیاستهای کلان تعیین شده از سوی سازمان برنامه، آمار بدهد. نکته دیگر اینکه سیاستگذاری کلانی در خصوص مرکز آماردهی کشور وجود ندارد به نوعی که بانک مرکزی، وزارت کار، وزارت صنایع، وزارت کشاورزی و دهها دستگاه دیگر در کنار مرکز آمار ایران اطلاعات ارایه می کنند که در بسیاری از موارد موازی کاری است. بدتر اینکه آمارهایی که این مراکز می دهند، هیچ همخوانی ندارد و در بسیاری از موارد اعداد اعلام شده با اختلافات فاحشی ارایه می شود که همین تفاوت درعدد و رقم باعث می شود تا سلام دستگاهها زیر سوال برود. چگونه امکان دارد که میزان بیکاری اعلام شده از سوی وزارت کار با مرکز آمار تفاوت داشته باشد یا عدد تورم بانک مرکزی با مرکز آمار مغایر باشد. این موازی کاری ها باعث بی اعتبار شدن مرکز آمار کشور و البته تعدد مراکز آماری می شود که هر کدام نیز هزینه هایی به بودجه کشور تحمیل می کنند.
