گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: مشکل رسوب کالا در گمرک ها و بنادر کشور یکی از چالش‌های بزرگ اقتصاد ایران از مدت ها قبل است که با وجود انتقادها و اعراض های فراوان، اتفاق خاصی در مدیریت آن صورت نگرفته و می بایست هرچه سریعتر بررسی و چاره اندیشی شود. یکی از علتهای اصلی رسوب کالا در گمرک ها و بنادر کشور، سیاستگذاریهای ارزی در شرایط تحریم به ویژه در سه سال گذشته است، اما نکته مهم اینجاست که این رسوب معما گونه کالاها در گمرک ها و بنادر در حالی است که بازار به شدت نیازمند کالاهای وارداتی به ویژه آن دسته از کالاهای اساسی است که در گمرکها محبوس شده است. بی شک در شرایط بحران شدید اقتصادی که گرانی و تورم را دامن زده، این حجم از رسوب کالا در گمرکها جای تعجب دارد. نکته ای که به نظر می رسد بیش از همیشه اقتصاد را رنج می دهد، قوانین و مقررات دست و پاگیر است که در ترخیص کالاها نیز خودنمایی می کند. بی شک در شرایط بحرانی کنونی قوانین و مقررات اقتصادی در بخش مرتبط با گمرک می بایست به اقتضای شرایط منعطف باشد تا شاهد این میزان از گرانی و اتفاقات ناشی از آن نباشیم. باید بپذیریم که بازار امروز ایران به دلیل مقررات و بروکراسی های ناکارآمد، به مانند فرد مبتلا به دیابتی است که در خون خویش همه گونه مواد غذایی دارد، اما سلول ها گرسنه هستند. حال چه نوع انسولینی باید در این شرایط اقتصادی تزریق شود تا از این ذخایر عظیم در بنادر و گمرکها که در حال ضایع و زایل شدن است استفاده شود، مشخص نیست. سوال اینجاست که آیا قوانین و مقررات باید تغییر کند؟ آیا مافیا و سودجویان قضایا را مدیریت می‌کنند یا نوعی بی تفاوتی در حوزه رسیدگی بر مباحث اقتصادی وجود داشته که از دولت قبل به میراث گذارده شده و اکنون اقتصای و معیشت مردم را بشدت آزار می دهد. روزنامه تجارت در این شماره به تحلیل آمار و ارقام کالاها به ویژه اساسی که در گمرک ها و بنادر رسوب شده، می پردازد.
روند صعودی کالاهای دپوشده
تازه‌ترین گزارش از وضعیت دپوی کالاهای اساسی در گمرکها و بنادر بیانگر افزایش حجم کالا به بیش از هفت میلیون تن است. در حالی که در ابتدای سال جاری مجموع موجودی کالا و آنچه در شناورها در بنادر وجود داشت، به حدود ۵.۲ میلیون تن می‌رسید که در این بین حجم کالاهای موجود در شناورها که تخلیه نشده و بلاتکلیف مانده، قابل توجه است. از سوی دیگر روند دپوی کالاهای اساسی در گمرکها و بنادر از ابتدای سال جاری با افزایش همراه بود، به طوری که مرور گذرا بر وضعیت این اقلام نشان می‌دهد که در اواخر فروردین‌ماه حدود ۵.۲ میلیون تن، اواخر اردیبهشت‌ماه ۵.۸ میلیون، اواسط خردادماه ۵.۶ میلیون، اواخر تیرماه ۶.۴ میلیون تن و در اوایل شهریورماه سال جاری حدود ۶.۱ میلیون تن کالای اساسی به عنوان موجودی و آنچه که در شناورها وجود داشته است، گزارش شده بود.
افزایش موجودی کالا به ۷.۲ میلیون تن
اما بررسی آخرین وضعیت دپوی کالاهای اساسی در گمرک و بنادر نشان از افزایش حجم آن به ۷.۲ میلیون تن دارد، این در حالی است که طبق گزارشی که ارونقی-معاون فنی گمرک ایران- به ایسنا اعلام کرده است تا هشتم آبان‌ماه سال جاری جمع کالاهای اساسی شامل موجودی، پای اسکله و منتظر در لنگرگاه به حدود هفت میلیون و ۲۰ هزار تن رسیده است که از این رقم سه میلیون و ۷۹۶ هزار تن در بنادر موجود و مابقی که به حدود ۳.۲ میلیون تن می‌رسد در شناورهای در حال تخلیه و یا منتظر در لنگرگاه قرار دارد.
۳.۸ میلیون تن در بنادر
براساس این گزارش از موجودی حدود ۳.۸ میلیون تنی کالاهای موجود در گمرک و بنادر بیش از ۳۳۳.۷ هزار تن گندم، ۱.۱ میلیون تن ذرت، ۵۵۸.۴ هزار تن جو، ۷۸۸.۸ هزار تن سویا، ۵.۶ هزار تن برنج، ۱۹۳.۵ هزار تن شکر، ۵۲۹.۶ هزار تن روغن خام و ۲۵۴.۳ هزار تن دانه‌های روغنی است.
موجودی شناورها زیاد شد
اما در کنار اقلام موجود در بنادر ۲۰ فروند کشتی کنار اسکله در حال تخلیه ، حاوی ۴۸۳.۹ هزار تن کالای اساسی شامل ذرت، جو، شکر و گندم است. همچنین ۳۸ فروند شناور حاوی ۲.۷ میلیون تن کالای اساسی شامل روغن، سویا، جو، گندم و ذرت در شناورها و در لنگرگاه قرار دارند که بار آنها تخلیه نشده است.
تامین نشدن ارز دلیل معطلی شناورها
آمار مربوط به کالاهای موجود در شناورهای منتظر در لنگرگاه نسبت به دوره‌های قبل در حالی قابل توجه است که در رابطه با چرایی این موضوع معاون فنی گمرک می‌گوید: در کنار افزایش ورود اقلام اساسی باید به این توجه داشت که ممکن است دلیل عدم تخلیه این کالاها به واردات اقلامی برگردد که واردکننده کالا را آورده اما هنوز تامین ارز نشده و پولی بابت آن به مالک اولیه پرداخت نشده ، در نتیجه اسناد خرید وجود نداشته و کالا تخلیه نشده است.
غلبه مشکلات با وجود ترخیص روان
جمال ارونقی با اعلام اینکه حجم ترخیص کالا از ابتدای سال جاری تا کنون در مقایسه با دوره مشابه سال قبل از نظر وزنی و ارزشی افزایش داشته و حتی در سال جاری ترخیص روان تر شده است گفت: به هر صورت همچنان برخی مشکلات در رابطه با ورود کالا و ترخیص وجود دارد که موجب افزایش دپو یا ماندگاری کالا روی کشتی ها می شود که می توان در اهم آن به تامین ارز اشاره کرد. در مجموع در یکی دو سال گذشته راهکارها و تسهیلاتی جهت ترخیص سریعتر کالاهای اساسی در دستور کار قرار گرفت ، از جمله آن ترخیص ۹۰ درصدی بود؛ به نحوی که صاحب کالای اساسی تا ۹۰ درصد آن را بدون صدور کد رهگیری ترخیص و تا سه ماه بعد بانک مرکزی تامین ارز را انجام و کد رهگیری صادر کند، اما به هر صورت در همین رابطه نیز برخی واردکنندگان نسبت به ترخیص به دلیل بی‌اعتمادی به تامین ارز در موعد مقرر اقدام نکردند.
میزان نامشخص کالای رسوب شده
با وجود این آمار و ارقام نایب رئیس کمیسیون اصل نود مجلس گفت: افرادی که متولی این کار هستند نسبت به اینکه چه کالا‌هایی وارد شده یا خارج شده و همچنین چه کالا‌هایی در انبار‌ها وجود دارد هیچ گونه پاسخی ندارند یعنی یک سامانه‌ای که در آنجا ثبت شده باشد وجود ندارد هیچ کس در این عالم نمی‌داند چه میزان کالا در گمرک رسوب شده است. نصرالله پژمانفر افزود: باید سامانه‌ای داشته باشیم که نشان دهد چه کالایی وارد و چه کالایی خارج می‌شود؛ ما باید مسئولیت کالا از زمانی که ثبت سفارش می‌شود تا زمانیکه این کالا وارد کشور می‌شود و در انبار می‌ماند و چه مسیر را طی می‌کند و در نهایت مصرف کننده که این کالاها به دست آنها می‌رسد را باید تعقیب کنیم. پژمانفر گفت: متاسفانه علیرغم اینکه دنیا این تجربه را دارد و ما در این موضوع مصوبات قانونی داریم، ولی کسی پاسخگو نیست.وی افزود: مهمترین مسئله در این موضوع تعارض منافع است و عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها که بخشی از آن خواسته یا ناخواسته است در این موضوع منجر چنین اتفاق‌هایی شده است.
