سنتی‌سازی مسکن در ایران هزینه و زمان ساخت مسکن را به شدت بالا برده است، از این‌رو وزارت راه و شهرسازی قصد دارد از طریق تهاتر نفت با خدمات و کالا‌های فنی مهندسی خارجی زمینه ساخت مسکن مبتنی بر صنعتی‌سازی توسط شرکت‌های خارجی را فراهم آورد، منتهای مراتب به گفته وزیر راه و شهرسازی در جریان این رخداد صرفاً قرار است خدمات فنی مهندسی و محصولات صنعتی‌سازی مسکن وارد کشور شود. همچنین به گفته عضو شورای عالی مسکن، مذاکره با شرکت‌های چینی، ترکیه‌ای و اروپایی برای ساخت مسکن در نهضت ملی مسکن با قیمت متری ۳ میلیون تومان انجام گرفته است.
بی‌پرده باید اعتراف کرد ساختوساز مسکن در ایران به شکل سنتی و شبه‌سنتی انجام می‌گیرد و اوستابنا‌ها و معماران در تک‌تک محلات به شکل سنتی در حال ساخت یا تعمیر و بازسازی مسکن هستند که در این بین سنتی‌سازی مسکن موجب شده هم زمان ساخت مسکن افزایش یابد و هم اینکه هزینه تولید هر مترمربع مسکن به محدوده ۴ تا ۸ میلیون تومان برسد. البته رکود در ساختوساز موجب شده تورم در بخش تولید مسکن افزایش یابد.
هرچند عده‌ای معتقدند با ساخت مسکن به شکل صنعتی می‌توان هزینه ساخت یک مترمربع مسکن را به نصف کاهش داد، اما برخی از صاحب‌نظران معتقدند مسکن و ساختوساز و زمین دارای اقتصاد سیاسی پیچیده‌ای است که اجازه نمی‌دهد به این سادگی‌ها صنعتی‌سازی جایگزین سنتی‌سازی مسکن شود و بی‌شک از کنار این موضوع نمی‌توان به سادگی گذشت، به ویژه آنکه در کشور ۳ تا ۸ میلیون واحد خالی از سکنه و کم‌استفاده وجود دارد که مالکیت این خانه‌ها و ارزش آن‌ها با تراز صورت‌های مالی بانک‌ها به عنوان ابربدهکاران به سپرده‌گذاران بانکی سروکار دارد. از این فراتر باید عنوان کرد که بسیاری از شرکت‌ها در ایران در حوزه زمین و ساختمان سرمایه‌گذاری کرده‌اند و تغییر در وضعیت ساختوساز مسکن و ارزش و زمان تولید می‌تواند روی ارزش دارایی بخش‌های مذکور اثر بگذارد، از این‌رو باید پذیرفت اقتصاد سیاسی مسکن پیچیده و نیازمند بررسی است.
در این میان با توجه به اینکه هزینه تولید مسکن به شدت افزایش یافته و هم‌اکنون این هزینه به واسطه کنترل نرخ سیمان و میلگرد برای ساخت سازه‌های بتنی تا حدودی کنترل شده است، وزارت راه و شهرسازی قصد دارد در جریان طرح نهضت ملی مسکن از طریق تهاتر نفت با خدمات و کالا‌های فنی مهندسی پای تولید‌کنندگان خارجی مسکن را برای صنعتی‌سازی مسکن در ایران باز کند. البته با این توضیح که صرفاً قرار است کالا‌ها و خدمات فنی مهندسی برای صنعتی‌سازی مسکن به کشور ورود کند، اما بی‌شک ذی‌نفعان سنتی‌سازی و گرانی مسکن در برابر رویداد فوق مقاومت خواهند کرد.
در این بین باید به این مسئله توجه داشت که ذی‌ضرر گرانی مسکن میلیون‌ها مستاجر و اشخاص بدون خانه هستند که برای تهیه یک سرپناه، پس‌انداز کل عمرشان نیز کفایت نمی‌کند. از این‌رو برای کاهش زمان و هزینه تولید مسکن چاره‌ای جز عبور از سنتی‌سازی و ورود به عرضه صنعتی‌سازی مسکن نیست.
در منطق اقتصادی، مسکن جایگاه ویژه‌ای در سیاستگذاری‌های کلان اقتصادی دارد. از این‌رو دولت سیزدهم پس از روی کار آمدن با شعار ساخت نهضت ملی مسکن تصمیم به ساخت مسکن برای اقشار کم‌درآمد گرفت. دولت با انجام این کار دو هدف را دنبال می‌کند؛ اول ایجاد اشتغال و خروج از رکود و دوم تأمین مسکن ارزان‌قیمت برای خانوار‌های فاقد مسکن.
در این بین بحث‌های کارشناسی زیادی پیرامون ساخت مسکن وجود دارد، از جمله قیمت بالای تمام شده و روش‌های کاهش آن، از سویی دیگر وجود مسکن مازاد و عدم توزیع مناسب در کشور، همچنین ساختوساز سنتی که باعث افزایش هزینه ساخت و‌ساز می‌شود.
به هر ترتیب دولت ابراهیم رئیسی تصمیم گرفته با در نظر گرفتن روش‌های غیرتورمی اقدام به ساخت مسکن کند، زیرا بسیاری از کارشناسان معتقدند ساختوساز انبوه مسکن به دلیل افزایش مصرف مواد اولیه باعث افزایش تورم شده است که در این خصوص وزیر مسکن و شهرسازی با ارائه راهکار‌هایی اعلام کرد با تهاتر نفت قصد داریم تکنولوژی جدید ساختوساز مسکن ارزان‌قیمت را وارد کشور کنیم. از این جهت وزیر راه و شهرسازی تأکید بر انتقال تکنولوژی و مصالح را مدنظر قرار داده است. از سوی دیگر کارشناسان منتقد معتقدند تهاتر نفت که سرمایه ملی کشور است با کالا‌های مصرفی اقدامی عاقلانه نیست. در هر صورت آنچه مسلم است اینکه باید در حوزه مسکن و ساختوساز اقدامات اساسی صورت گیرد. قطعاً هر طرحی مزایا و معایب خود را دارد که با توجه به اولویت‌های اقتصادی و شرایط حال کشور باید سیاستگذار حوزه مسکن راه‌حل اقتصادی و بهینه را مورد استفاده قرار دهد.
ساخت مسکن متری ۳ میلیون
در همین رابطه به گزارش تسنیم، چند روز قبل احمد دنیامالی یکی از اعضای شورای‌عالی مسکن از مذاکره با شرکت‌های چینی، ترکیه‌ای و اروپایی برای ساخت مسکن در نهضت ملی مسکن با قیمت ۳ میلیون تومان خبر داده بود. وی با بیان اینکه قیمت پیشنهادی سازندگان داخلی برای نهضت ملی مسکن به‌ازای ساخت هر مترمربع ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است، افزود: در مذاکره با خارجی‌ها به قیمت کمتر از ۳ میلیون تومان رسیده‌ایم.
ورود فناوری ساختوساز به کشور
رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه هدف وزارت راه و شهرسازی از مذاکره با شرکت‌های خارجی فقط ورود فناوری‌های نوین ساختوساز مسکن است، گفت: ما به دنبال ارزان‌سازی مسکن هستیم. وی توضیح داد: قرار نیست هیچ کارگر، مهندس و مصالح ساختمانی چینی وارد کشور شود. قرار است فناوری‌های نوین ساخت مسکن در راستای ارزان‌سازی آن وارد شود.
وزیر راه و شهرسازی طی روز‌های گذشته نیز با انتقاد شدید از عملکرد مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و با تأکید بر اینکه «باید به سمت سیستم‌های نوین در بخش حمل‌ونقل و مسکن حرکت کنیم»، گفته بود: در بخش ساختوساز مسکن کیفیت خوبی نداریم. مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی ۲۷ هکتار زمین در بهترین منطقه تهران را در اختیار دارد. این مرکز امکانات پژوهشی خوبی دارد، اما با این حال کیفیت ساختوساز در کشور بسیار بد است. قاسمی توضیح داد: امروز عمر ساختمان‌های کشور ۱۵ تا ۲۰ سال است و ما در بحث صنعتی‌سازی مسکن، مسیر دو و سه را هم طی نکرده‌ایم، اما دنیا از مسیر هشت عبور کرده است.
وی با یادآوری اینکه «به خاطر مسئولیتم در وزارت نفت به کشور‌های بزرگی از شرق و غرب دنیا سفر کرده‌ام»، گفت: در حوزه استفاده از فناوری‌های نوین مسکن عقب‌ماندگی زیادی داریم، با اینکه هنوز جزئیات ورود فناوری را اعلام نکرده‌ایم، برخی می‌گویند «وزارت راه می‌خواهد چینی‌ها را برای ساختوساز مسکن به ایران بیاورد»، ما فقط می‌خواهیم فناوری صنعتی‌سازی را به کشور وارد کنیم و قرار نیست هیچ نیروی کار خارجی (چینی) یا کشور دیگری وارد ایران شود.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه زمان ساخت مسکن در کشور حداقل دو سال است، گفت: این در حالی است که در دنیا ساختمان‌های ۱۲ طبقه را در شش ماهه می‌سازند.
