کیومرث یزدان پناه
کارشناس مسائل سیاسی
آلودگی هوا یکی از چالش‌های عمده و نوظهور است که سلامت انسان‌ها در جوامع مختلف را به مخاطره انداخته است.کشور ما نیز در دهه اخیر به شکل فزاینده‌ای با این مشکل دست‌به‌گریبان است، به‌طوری‌که امروزه تهران به‌عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان شناخته می‌شود. پژوهش‌های صورت گرفته و شرایط بغرنج کنونی کاری برای ایران کند، اما بدون تردید دست این سلطان نشین خوشنام در خلیج فارس و دریای عمان نسبت به گذشته چندان باز نیست.
نگرش عمان به کاربست های دیپلماسی و به کارگیری ابزار موفق در آن، نشانه درک و فهم عمیق از دیپلماسی و کاربرد آن در رسیدن به منافع مورد نظرش است که ایران طی ۶۰ سال اخیر در آن جایگاه ثابت و رو به تکاملی داشته است.
از طرفی دیگر، مبنای سیاست خارجی عمان بر بی طرفی مثبت و سازنده در جهت کاهش تنش کشورهای عربی و غیرعربی در سطوح منطقه ای و جهانی است و همین رویکرد کشور همسایه جنوبی ما در تنگه هرمز است که عمان را نسبت به دیگر کشورهای عرب منطقه برای برخی مسائل حیاتی ترجیح می دهد. در کنار این نقش برجسته ملک و کیان سلطان قابوس، می توان مولفه های دیگری را به عنوان مبانی اساسی سیاست خارجی سازنده این کشور در این منطقه مدام بحرانی جنوب‌غرب آسیا، ذکر کرد که آن‌را در شرایط هایی خاص ممتاز می سازد. اما باید اذعان کرد که در حال حاضر عمان بیشتر حواسش به نگاه آمریکا نسبت به مسائل ایران است. حال آیا عمان می تواند نقش میانجی در مساله برجام را ایفا کند و از سویی دیگر با توجه به وضعیت برجام و بی راهبردی عجیبی که در پیگیری چالش‌های بین المللی ایران در وزارت امور خارجه احساس می شود ، اساسا مشخص نیست که ما دنبال چه موضوعی برای خود هستیم تا امثال عمان آن‌را میانجی کنند. گفتمان سیاست خارجی ایران باید مبتنی بر ارزش ژئوپلیتیکی کشورمان باشد. در غیر این صورت مجهولات سیاسی ایران روز به روز بیشتر و پیچیده تر می شود. کشور شرایط خاصی را سپری می کند و عبور از این شرایط با جایگزینی راهبردها، سیاست ها و گفتمان های فعلی و ممانعت از فرو رفتن باتلاق هایی مثل اوکراین اتفاق می افتد نه دست به دامان عراق و عمان و قطر و... شدن. عمان مقصدی برای روز مبادا است. اما از زمانی که عمان با اسرائیل وارد گفتگو و عادی سازی روابط شد، شرایط بسیار فرق کرد و این کشور دیگر مانند گذشته برش جهانی و اثرگذاری راهبردی ندارد.
مسقط دیگر نمی تواند میزبان مطمئنی برای رایزنی های فنی و سیاسی باشد و به قول ایرانی‌ها آبی از آن برای ما گرم نمی شود. این موضوع حیاتی یک پیام راهبردی برای ما دارد و آن این است که ایران باید بدون واسطه
دنبال تغییر وضع موجود گام بردارد. حتی میانجیگری عراق هم در رفع و رجوع مشکلات منطقه ای ایران در گستره خاورمیانه و شمال آفریقا چندان سازنده نیست و نخواهد بود. عراق بیشتر به دنبال خروج از انزوای ژئوپلیتیکی خود است تا بلکه با اینگونه اقدامات بتواند خود را در نظام سیاسی و حکمرانی منطقه ای احیا کند.
اگر به واقعیت های ذاتی یک حکمرانی موثر توجه کنیم، متوجه می شویم که سیاست خارجی ایران به دلیل عدم برخورداری از بنیه های تئوریک و استقلال اجرایی، از جایگاه و ماموریت های اثرگذار خود به طرز عجیبی فاصله گرفته است. لذا با این روشی که ما در حال حاضر در پیش گرفته ایم، نه عمان بلکه هیچ کشور دیگری برای ما معجزه نمی کند.
اینکه ایران امروز متوجه روابط عمیق بین آمریکا و عمان شده و گستردگی آن در سطوح مختلف را بهانه ای می‌داند تا همچنان برای میانجیگری به این سلطان نشین پناه ببرد، ناشی از ارزیابی محاسباتی غلط ایران است. تجارت آزاد عمان با آمریکا و روابط نظامی نزدیکی بین دو کشور، همه در راستای استراتژی هایی طراحی شده که اجازه انبساطی به سیاست خارجی عمان درباره ایران را در حال حاضر نمی دهد.
