گروه اقتصاد کلان: اصلاح نظام مالیاتی کشور یکی از وعده‌های رییس جمهور در زمان تبلیغات انتخابات بود. وعده‌ای که همواره کارشناسان و اقتصاددان‌ها به عنوان یکی از الزامات اصلاحی در اقتصاد ایران مورد تاکید قرار داده‌اند.
به گزارش «تجارت آنلاین»، با وجود برخی وعده‌های و گام‌های عملیاتی که سازمان امور مالیاتی و وزارت اقتصاد در این مسیر برداشته است اما همچنان فرار مالیاتی یکی از چالش‌های بزرگ اقتصاد ایران است که تا به امروز حل نشده است.
به طوری که از ایران به عنوان بهشت فرارهای مالیاتی نام برده می‌شود. پیشنهاد کارشناسان این است که دولت به جای اصرار بر افزایش درآمدهای خود می‌تواند در مصارف خود از مسیر مالیات صرفه جویی کند. در واقع از طریق اصلاح سیاست مالیاتی و تدوین یک چارچوب مشخص در این زمینه ساز و کارهای صحیح مالیاتی را در کشور نهادینه کند و اداره امور را از نفت به سمت مالیات تغییر دهد. البته این اقدام در شرایطی می‌تواند موثر باشد که وضعیت محیط کسب و کار و تولید در شرایط مطلوب قرار داشته باشد و تورم افسارگسیخته فعلی کنترل شده باشد.
فرار مالیاتی بالاتر از متوسط جهانی
کارشناسان معتقدند در کشور ما به دلیل وابستگی اقتصاد به نفت، فرار مالیاتی از هنجار متوسط جهانی بالاتر است. تاریخچه اخذ مالیات در ایران نشان می‌دهد که افراد و صاحبان کسب‌وکار در کشور ما اغلب دیدگاه مثبتی به پرداخت مالیات نداشته‌اند. باوجودآنکه از مالیات به‌عنوان یکی از پایدارترین منابع درآمدی دولت‌ها نام‌برده شده است اما فرار مالیاتی ازجمله چالش‌های بزرگی است که معمولاً در جوامع مختلف اثراتی مخرب مانند تورم و تضعیف اقتصادی را به‌دنبال دارد. معضلی که کشور ایران هم از آن مستثنا نیست و به‌کرات با این مساله مواجه بوده است. حال‌آنکه در سال‌های اخیر به دلیل گسترش تحریم‌های اقتصادی و کاهش فروش نفت و کسری بودجه ناشی از آن، دولت‌ها در پی جایگزینی این منابع درآمدی با درآمدهای مالیاتی بوده‌اند اما در مقابل، تلاش غیرقانونی برای نپرداختن مالیات هم فراوان‌تر بوده است.
قوانین چه می‌گوید؟
در آخرین اصلاحیه این قانون در سال ۱۳۹۴، برای افراد حقیقی و حقوقی که متهم به فرار مالیاتی هستند، مجازات کیفری و حقوقی در نظر گرفته شد. که یکی از مهمترین مواد قانونی در جرم‌گیری فرار مالیاتی مربوط به ماده ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم است که بر این اساس، «هر شخص حقیقی یا حقوقی که به‌موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال( اعلام وصول مالیات) مالیات مؤدیان دیگر است در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسوولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد مالیات پرداخت‌نشده خواهد بود.» بر اساس تبصره یک این ماده ۱۹۹ قانون، حتی برای متخلفان دولتی نیز مجازات پیش‌بینی‌شده و آمده است: در مواردی که مکلفین به کسر مالیات، وزارتخانه، شرکت یا مؤسسه دولتی یا شهرداری باشد مسوولین امر مشمول مجازات مقرر طبق قانون تخلفات اداری خواهند بود.
متولیان چه وعده‌هایی برای جلوگیری از فرار مالیاتی داده‌اند؟
به گفته متولیان امر مهمترین هدف سازمان امور مالیاتی اعلام کرد در تحقق درآمدهای مالیاتی، اولا عدالت مالیاتی و ثانیاً مقابله با فرارهای مالیاتی بزرگ یعنی بالای ۱۰۰ میلیارد تومان مورد توجه است. رئیس سازمان امور مالیاتی کشور با تاکید بر اینکه نظام مالیاتی در تلاش است که هر کسی که فعالیت اقتصادی می‌کند، به عنوان مودی در تور مالیات قرار بگیرد، از شناسایی فرار مالیاتی ۱۲۰۰ میلیاردی در کشور خبر داد. داوود منظور در جریان رسیدگی به گزارش کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات در مورد بررسی عملکرد مهمترین احکام تبصره ها و ردیف‌های مرتبط با درآمدهای عملیاتی(با محوریت درآمدهای مالیاتی) و واگذاری دارائی‌های سرمایه‌ای در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور، گفت: در موضوع درآمدهای مالیاتی عملکرد ما در سال جاری تا الان تحقق حدود ۳۹۰ هزار میلیارد تومان (همت) است که نسبت به سال قبل ۵۵ درصد رشد داشته است و تا پایان سال نیز پیش‌بینی تحقق ۴۶۵ همت تحقق خواهیم داشت که در مجموع تحقق ۱۰۳ درصدی خواهیم داشت. رئیس سازمان امور مالیاتی کشور با تاکید بر اینکه اعتقاد داریم گستره فرارهای مالیاتی بیش از اینهایی است که تا امروز به آن دست یافته‌ایم، عنوان کرد: در سال قبل با شناسایی ۲.۲ میلیون مودی جدید مالیاتی در اشخاص حقیقی زمینه وصول مالیات را از کسانی که تاکنون مالیات نمی‌دادند را فراهم کردیم و امسال ۱.۵ میلیون اظهار نامه جدید دریافت کردیم. در سال جاری نیز ۱ میلیون مودی جدید شناسایی کردیم که در سال آینده از آنها اظهارنامه دریافت خواهیم کرد. دولت سیزدهم برای جلوگیری از فرار مالیاتی، از ابتدای آغاز به کار خود شفافیت اطلاعات مودیان را یکی از اهداف عملیاتی خود قرارداده است و گام های مهمی را در این راستا برداشته است. یکی از اصلی ترین ابزارهای کسب درآمد برای دولت ها برای رسیدن به اهداف اجتماعی، اقتصادی و عمرانی خود، مالیات است و یکی از مهم ترین روش‌های افزایش تمکین و جلوگیری از فرار مالیاتی که در کشورهای توسعه یافته مرسوم است، شفافیت اطلاعات مودیان است.
چه باید کرد؟
هر چند تکیه اصلی درآمدهای دولت در کشورمان در سال های متمادی بر نفت بوده است اما با توجه به چالش‌های بین المللی در دهه های اخیر و نوسانات شدید قیمت نفت بنظر نمی رسد نفت تکیه گاه مناسبی برای درآمد دولت باشد. امروزه بیش از هر زمانی نیاز به یک درآمد پایدار برای دولت وجود دارد و مالیات می‌تواند بعنوان بهترین منبع برای تحصیل آن باشد اما باید توجه کرد مالیات ستانی تنها از بخش تولیدی نباشد تا فشار مالیاتی لطمه ای به این بخش وارد نکند و دولت باید بیشتر بر شناسایی مودیان مالیاتی در بخش‌های دیگر تمرکز کند تا به مرور زمان حتی بتواند با معافیت‌های مالیاتی برای بخش‌های افشای میزان مالیات پرداختی مودیان به صورت کلی و همچنین با تفکیک‌هایی از قبیل جغرافیایی و پایه مالیاتی از مواردی است که در گزارش سالانه مالیاتی بیشتر کشورهای پیشرفته قابل مشاهده است و همچنین تقسیم بندی و افشای اطلاعات مودیان مالیاتی هم در کشورهای دنیا سابقه طولانی دارد.
