ریشه های نابسامانی اقتصاد ایران

مرتضی افقه
اقتصاددان

مشکلات اقتصادی کشور ارتباط زیادی به عوامل اقتصادی ندارند و ریشه اقتصادی هم ندارند و از این رو حتی اگر تیم اقتصادی هم تغییر کند، مشکلی حل نمی‌شود و اساسا این تغییرات جزیی در تیم اقتصادی نمی‌تواند اثرگذار باشد. البته منتقد عملکرد تیم اقتصادی دولت هستم و چه طور ممکن است در بدترین شرایط اقتصادی کشور یک تیم به شدت ضعیف بر روی کار آید و مجلسی که امروز ژست انتقادی گرفته این افراد را کمتر از دو سال گذشته تایید کرد و رای اعتماد به آنها داد. در همین مدت کمتر از دو سال به دنبال تغییر این افراد است و همین بی‌ثباتی مدیریتی به شدت مخرب است و مشکلات را بیشتر می‌کند. معتقدم تغییرات اثری نخواهد داشت و بیشتر اقدامی برای سرگرم کردن مردم بوده و اینکه نشان دهند که کارهایی را برای حل مشکلات در حال انجام هستند وگرنه حل مشکلات نه کار تیم اقتصادی و نه کار این دولت است. آقای مخبر که فرمانده تیم اقتصادی دولت است، از کمترین دانش اقتصادی برخوردار است و تصمیمات و اقدامات آقای مخبر هم نشان داده که کمترین آشنایی را با ساختارهای حاکم بر نظام تصمیم گیری و مسائل اقتصادی را دارد. تغییر رییس بانک مرکزی هم در رفع مشکلات ارزی کشور بیاثر بود. عدم اثرگذاری این تغییر در بانک مرکزی گفته‌های من را تایید می‌کند که اولا مشکلات فعلی ریشه اقتصادی ندارند و دو مشکل غیر اقتصادی در اقتصاد ایران اثر گذاشته اول موضوع در داخل کشور است که رفاه، معیشت و ... اولویت نیستند و دوم اینکه الان متغیر فعال و تاثیر گذار در اقتصاد،‌ سیاست‌‌های خارجی است که این خود دو عامل تحریم‌ها و تنش‌های منطقه‌ای را دربر می‌گیرد. وگرنه همان روزی که آقای فرزین به عنوان رییس جدید بانک مرکزی انتخاب شد، گفتم که هیچ اتفاقی در بازار ارز کشور رخ نخواهد داد و از آنجایی که سیاست‌ گذاری‌ها در اختیار بانک مرکزی نیست شاید تغییر رییس کل یک شوک مقطعی ایجاد کند اما بعد از مدتی کوتاه بازار به وضعیت قبل برمی‌گردد. باید توجه داشت کاهش قیمت دلار از 60 هزار تومان به کمتر از 50 هزار تومان، ناشی از تنش‌زدایی از عربستان بود و نه سیاست‌های آقای فرزین. البته هر چند تنش‌زدایی از عربستان عامل موثری در کاهش نرخ دلار بود اما شاهد تنش با آذربایجان بودیم که برآیند منفی شد و باعث آن بوده که نرخ دلار از 50 هزار تومان پایین‌تر نیاید. مشکل اصلی به موضوع تحریم بر می‌گردد و تا زمانی که تحریم‌ها رفع نشوند، تغییر افراد در دولت هیچ مشکلی را حل نمی‌کند. در همان زمان اجرای حذف ارز 4هزار و 200 تومانی هشدار دادم که این یک اقدام بسیار خطرناکی است و دولت ریسک بسیار بزرگی را انجام داد. تحت تاثیر برخی از اقتصاد خوانده‌های بی‌اطلاع از ساختارهای موجود، نسبت به اجرای این کار خطرناک اقدام کردند. محاسبات ساده‌ لوحانه‌‌ای را هم انجام داده بودند که تنها 4 قلم کالا تحت تاثیر حذف ارز 4200 تومانی قرار می‌گیرد اما همان زمان هشدار دادیم که حذف ارز 4200 تومانی تمام اقتصاد را تحت تاثیر خواهد گذاشت و تمام اقتصاد را روی زلزله قرار می‌دهد و این اتفاق هم افتاد و امروز می‌بینند که حذف ارز 4200 تومانی چه بلایی بر سر ملت آورد. حذف ارز 4200 تومانی، جمعیت بسیار زیادی را به زیر خط فقر کشاندند و شرایط سخت‌تری را برای کارگران و جمعیت مناطق محروم ایجاد کرد، برخلاف اقتصاد خوانده‌های طرفدار بازار آزاد معتقدم دولت حتما باید برای قیمت‌ها و در جهت تامین نیاز نیازمندها و 5 دهک پایین محدودیت وضع و حتما باید از ارز ترجیحی استفاده کند، البته باید نظارت هم وجود داشته باشد. گوش کسی از ارز ترجیحی سوء‌استفاده می‌کند را بگیرد نه اینکه برای اینکه برای مقابله با رانت و فساد و سوءاستفاده از یارانه‌ها، صورت مساله را پاک کند. چرا دولت با این افراد رانتخوار را برخورد نمی‌کند؟