مهدی مطهرنیا
تحلیلگر روابط بین‌الملل
بر این باور هستم که تلاش‌های عمده‌ای برای حل و فصل مسائل ایران در منطقه و نظام بین‌الملل از طرف کنشگران مختلف انجام می‌شود. تهران اکنون با دانش‌واژه انعطاف از سوی رهبری نظام جمهوری اسلامی که مفهوم تقیه را هم دارد، پیش می‌رود. تقیه زمانی است که چیرگی و احتمال خطر موجود برای یک موضوع افزایش پیدا می‌کند... به عبارتی دیگر ایشان اشاره به این مطلب دارند که گاهی در برخورد با موانع سخت باید زمینه‌هایی را پیگیری کرد که در آن کشور بتواند با نشان دادن انعطاف هزینه‌های کمتری را بدهد و سپس با دور زدن آن مشکلات و موانع، اهداف تعیین‌شده را دنبال کند. ایالات متحد آمریکا بر آن است که با توجه به رویکرد دیپلماتیک دولت بایدن، با بازگشت ایران به برجام، محدودیت‌های اعمال شده بر تهران را حفظ و به هیچ وجه تحریم‌ها را کاهش ندهد. به عبارتی دیگر تحریم‌های جدید که بعد از سال ۲۰۱۵ چه در دوران ترامپ و چه دوران بایدن بوده حفظ شود، اما تهران به برجام بازگردد و این می‌تواند ایجادکننده فضای اعمال نظر آمریکا بر تهران با وجود این همه فعالیت‌های ایدئولوژیک تهران علیه ایالات متحده باشد.
به بیان دیگر گفتمان انقلابی تهران را پای میز مذاکره مجبور به پذیرش شکست کند. از طرف دیگر تلاش‌هایی در منطقه و در حوزه بین‌الملل صورت می‌پذیرد که ایران را در یک بافت موقعیتی محصورکننده قرار بدهد. دکترین آمریکا در سال ۲۰۱۵ با موجود امضای توافق برجام، محدودسازی همکاری‌های بین‌المللی و محاصره ایران بود که در سال ۲۰۱۸ با توجه به هماهنگی با اروپا بالاخص انگلستان، به چالش ایران و تهدید نظام منطقه‌ای تبدیل شد و در دوران ترامپ این اوج گرفت.
اکنون تلاش دارند با ضربه‌های گوناگون، جمهوری اسلامی در پذیرش قواعد بین‌الملل نائل آید لذا اگر برجام با شکل دیگر احیا شود، آنچه تحت عنوان گفتمان انقلابی مطرح شده را با چالش بسیار جدی روبرو می‌سازد. من به سناریوی بوسه مرگ اعتقاد دارم. یعنی با توجه به احتمال درگیری تهران و تل‌آویو در آینده‌ای نه چندان دور و امکان جنگ میان این دو پایتخت و احتمال وقوع وقایعی سخت، دیگر کشورها باید به تهران نزدیک می‌شدند. عربستان، امارات متحده عربی و کشور‌های دیگر با میانجی‌گری چین در حال ایجاد فضای امنیتی برای میادین نفت و انرژی خود هستند. چرا که اگر احتمال نزاع بالا بگیرد، میدان‌های نفتی در صورت تعارض میان تهران با این پایتخت‌ها و اتهام همراهی با اسرائیل مورد هجمه قرار خواهند گرفت لذا این نزدیکی موجب می‌شود تا حدودی این مسئله در آن زمان محدود شود. توافق برجام به هر ترتیب پایان پذیرفته است. آنچه در حال انجام است، در شاکله برجام محتوای دیگری را پی می‌گیرد.
باید منتظر بود تا ببینیم، ایران حاضر است از شروط قبلی خود عقب‌نشینی کند و انعطاف را به جایی برساند که نه تنها برجام قبلی، بلکه برجام جدید را با تحریم‌های بیشتر پسابرجام پذیرا باشد و برای چند ماه بهبود فضای اقتصادی خود را رقم بزند و از تاثیرات روانی آن بهره ببرد، یا نه؟ اما بعد از چند ماه، چالش‌های جدی از یک سو و وجود تحریم‌های فزاینده و پرونده‌های بیشتر، می‌تواند توقعات فزاینده ناشی از این گشایش مقطعی را به ضد خودش تبدیل سازد.
