وحید شقاقی‌شهری
اقتصاددان
پس از انقلاب ۶ برنامه توسعه در کشور اجرا کردیم اما هیچ کدام از آن‌ها به ویژه در سه برنامه اخیر یعنی از چهارم تا ششم به اهداف مورد نظر خود نرسیده و شاهد انحراف معنی‌دار و اختلاف محسوس بین اهداف برنامه و نتایج و عملکردها بودیم. این امر به آسیب‌شناسی دقیق نیاز دارد. نباید وقت دولت و مجلس صرف نگارش برنامه‌ای شود. که قابلیت اجرا ندارد و به نتیجه نمی‌رسد. اهداف برنامه چهارم توسعه از جمله رشد اقتصادی ۸ درصد، تورم تک‌رقمی و تحقق ۳۰ درصد رشد اقتصادی از محل بهره‌وری در برنامه هفتم گنجانده شده است. این نوع نظام برنامه‌ریزی با این ساختارها و نهادها و طرز تفکر قابلیت اجرا ندارد. لذا باید از نظام برنامه‌ریزی ایستا به سمت برنامه‌ریزی‌های سناریویی مبتنی بر واقعیت‌های اقتصاد ایران برویم. بحث خروج سرمایه از کشور، تشدید بحران‌های اقتصادی نظیر بحران جمعیت، صندوق‌های بازنشستگی، آب و محیط‌زیست، تشدید وضعیت فرسودگی زیرساخت‌ها کمبود منابع مالی برای حل ابرچالش ها و عدم حل مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی و خروج سرمایه انسانی از کشور از جمله واقعیت‌های اقتصاد امروز ایران است که برنامه‌ریزی برای حل آن‌ها به منابع مالی عظیمی نیاز دارد. بر اساس برآوردی که داشته‌ام تا پایان سال ۱۴۱۰ حداقل ۵۰۰ میلیارد دلار نیاز داریم که بتوانیم نا ترازی‌های خود را پوشش بدهیم و از تشدید فرسودگی‌ها در حوزه زیرساخت‌هایی مثل حمل‌ونقل، انرژی و آب جلوگیری کنیم. امکان تأمین این میزان از منابع در داخل کشور وجود نداشته و باید از خارج از کشور تأمین شود، باید مسائل بین‌المللی حل شود. بدون حل ابن مسائل و بدون حل مسائل بیمه‌ای و بانکی و بدون تغییر نگرش در نظام برنامه‌ریزی و بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های اقتصاد ایران این ابرچالش ها حل نخواهند شد و برنامه هفتم مشابه برنامه‌های گذشته خواهد بود. سال ۸۴ و در آغاز برنامه چهارم توسعه هیچ کدام از مسائل امروز یا وجود نداشت یا به این شدت نبود. از ۸۴ تا ۹۰ که برنامه چهارم طول کشید حدود ۵۰۰ میلیارد دلار منابع ارزی از محل درآمدهای نفتی وارد کشور شد. اما الان وضعیت منابع ارزی ما خوب نیست. ما نمی‌توانیم از این واقعیت‌ها و پیامدهای آن فرار کنیم. حل هر یک از این بحران‌ها نیازمند اصلاحات ساختاری و نهادی عمیق و نیازمند تغییر نگرش است. با نگرشی که این مشکلات را ایجاد کرده نمی‌توان آن‌ها را حل کرد. باید تفکر نو داشته باشیم اما این موضوع را در نظام برنامه‌ریزی نمی‌بینیم. لذا نگرانی من این است که برنامه هفتم هم به سرانجام برنامه‌های گذشته دچار خواهد شد.
