اصغر نعمتی
مدیرمسئول و مدرس دانشگاه
17 مرداد همه‌ساله جامعه رسانه‌ای کشور به استقبال گرامیداشت مقام والای خبرنگاران می‌روند ،این روز که به مناسبت شهادت خبرنگار متعهد و راوی صادق اخبار، محمود صارمی در تقویم جمهوری اسلامی جای گرفته است ،فرصتی مناسب را با فراهم می‌کند تا همگان در خصوص رسالت و نقش سترگ خبرنگاران در جامعه آگاهی یابند .باید اذعان کرد که زیست‌بوم جدید رسانه‌ای به یمن توسعه ابزارهای نوین تکنولوژی دچار تحولات شگفت گردیده و تعاریف سنتی خبر را به چالش کشیده است، از این رو جایگاه خبرنگاران و مأموریت‌های آنان نیز دگرگون شده است. این شرایط اقتضا می‌کند تا با دقت بیشتری در این خصوص صحبت کرده و نظر دهیم، اگرچه درگذشته نه‌چندان دور خبر در انحصار بخشی از جامعه شامل خبرنگاران و اصحاب رسانه بود، اما امروزه به دلیل توسعه شبکه‌های اجتماعی و "شهروند خبرنگاران" برج و باروی خبر و دروازه‌بانی‌ها شکسته است، از این منظر با توجه به افزون شدن دایره خبرنگاران، مفاهیمی نظیر اخلاق حرفه‌ای در خبرنگاری اهمیت بیشتری یافته و نیازمند اطلاع‌رسانی بهینه‌تر می‌باشد. امروزه هرکسی که واجد گوشی هوشمند می باشد، بالقوه می‌تواند در تولید خبر ایفای نقش کند و این گستردگی افرادی که می‌توانند در زمره خبرنگاران ولو شهروند خبرنگار قرار گیرند نیازمند آگاهی از اخلاق حرفه‌ای هستند. افرادی از جامعه که با امکان جدید در مقام روایتگری رویدادها برمی آیند باید از آداب خبرنگاری و مبانی پایه‌ای در زمینه اخلاق حرفه‌ای و اصول انتشار خبر آگاه باشند. به‌طورکلی خبری در جامعه منشأ اثر و جریان ساز است که از اعتبار منبع برخوردار باشد به این معنا که افکار عمومی و جامعه هدف به فردی که اقدام به انتشار خبر می‌کند اطمینان و اعتماد داشته باشند. لذا وقتی افراد در جایگاه خبرنگاری قرار می‌گیرند و در ساحت رسانه اقدام به انتشار تحلیل و خبر می‌کنند، ابتدا باید با مبانی اخلاق حرفه‌ای خبرنگاری آشنا شوند، مبانی تولید خبر و ارزش‌های آن را بشناسند و اخلاق حرفه‌ای در این زمینه را فرابگیرند.
مهم‌ترین عاملی که می‌تواند در عرصه رسانه موازین اخلاق حرفه‌ای را تبیین کند، جهان‌بینی است. جهان‌بینی به معنای اینکه فرد چگونه نگاهی به عالم هستی دارد، بدیهی است در جامعه اسلامی خبرنگار مسلمان متکی بر جهان‌بینی توحیدی است. خبرنگاری که خود را پایبند به جهان‌بینی توحیدی می‌داند بر همه شئون زندگی فردی و اجتماعی وی این اعتقاد و باور سایه انداخته است. خبرنگار مسلمان با باورمندی به جهان‌بینی اسلامی به کرامت انسانی احترام گذاشته و واجد ویژگی عزت و کرامت نفس است، چنانکه امام علی (ع)می‌فرماید کسی که نفسش در نظرش کریم و عزیز باشد آن را با ناپاکی و آلودگی‌ها خفیف نمی‌کند، بنابراین در جامعه اسلامی اصل اساسی در اخلاق حرفه‌ای، خبرنگاری مبتنی بر جهان‌بینی توحیدی است و هر اقدامی در این حوزه می‌بایست با معیار الهی مورد ارزیابی و سپس اجرا قرار گیرد.جایگاه پیام‌رسانی و ارتقا آگاهی به مردم در جامعه اسلامی از جایگاه ممتازی برخوردار است فردی که در این جایگاه قرار می‌گیرد و به‌عنوان منبع معتبر و آگاهی بخش قصد دارد میدان‌دار باشد باید از حساسیت موقعیت خویش نیز آگاهی داشته باشد.
خبرنگار مسلمان انتشار خبر را با معیارهای اخلاق حرفه‌ای مبتنی بر جهان‌بینی توحیدی محک می‌زند ،بر مبنای آن و با در نظر داشتن همه جوانب و حواشی اقدام به انتشار می‌نماید. در این مسیر دو مسئولیت بزرگ و سرنوشت‌ساز متوجه خبرنگاران است در گام اول اشراف و آگاهی بر اصل وجود مسئولیت و جایگاه ممتاز آن و گام بعدی مسئولیت عملکرد به مفهوم پذیرش مسئولیت‌های محتوای اخبار است که باید داشته و پذیرای آن باشد. خبرنگاری با داشتن این ویژگی ها می تواند جریان ساز باشد، قادراست در اصلاح امور منشاء اثر گردد و به عنوان کنشگری مصلح نقش آفرینی نماید.
نکات مورد اشاره، بیانگر نقش بی‌بدیل خبرنگاری اخلاق مدار مبتنی بر جهان‌بینی توحیدی در کنش‌های اجتماعی است. خبرنگاران با آگاهی از مسئولیت‌های سترگی که بر عهده‌دارند چشم‌انداز خود را در چارچوب نگاه وحدانی تنظیم می‌نمایند.خبرنگاری که با این ویژگی پا به عرصه خبر می‌نهد حتی اگر شهروندی عادی باشد بین حریم خصوصی و عمومی افراد تفاوت قائل است و برای دستیابی به اطلاعات از تجسس در حریم خصوصی شهروندان خودداری می‌کند. خبرنگار پایبند به اصول و مبانی اخلاق حرفه‌ای همواره در ارسال خبر حق‌جویی پیشه می‌کند و در ادامه مسیر، حق بینی و حق‌گویی را در پیش می‌گیرد. کسی که در عرصه خبر وارد می‌شود و سعی دارد در رسالت و جایگاه خبرنگار مسلمان ایفای نقش نماید، چنانچه در مراحل دسترسی به اخبار به اسرار افراد آگاهی یافت به افشای آن اسرار پافشاری نمی‌کند، چراکه افشای اسرار و لطمه به آبروی مردم سازگار با مبانی جهان‌بینی اسلامی وامانت‌داری که از ویژگی‌های بارز یک خبرنگار مسلمان است نمی‌باشد. پرهیز از دروغ از ویژگی‌های دیگر اخلاق حرفه‌ای در حوزه خبرنگاری است چراکه جامعه از خبرنگاران به‌عنوان چشم بیدار و هوشیار خود هیچ‌گاه انتظار دروغ‌پراکنی ندارد. افکار عمومی از خبرنگار صداقت، وثوق و صحت می‌طلبد، لذا خبرنگاری که متکی بر جهان‌بینی توحیدی قلم می‌زند باید همواره از اصالت خبر و صحت آن آگاهی لازم را کسب نماید تا آنچه منتشر می‌شود عین واقعیت باشد. خبرنگار معتقد به جهان‌بینی اسلامی برای تحریف خبر تطمیع نمی‌شود، نمی‌هراسد و رشوه دریافت نمی‌کند. برای واژگون جلوه دادن کارکردها کارت هدیه نمی‌گیرد و همواره نظاره‌گری دقیق و روایتگری صادق خواهد ماند.
بی‌تردید توصیف ویژگی‌های حرفه‌ای خبرنگار مسلمان در یک مقاله کوتاه میسر نیست، اما روز خبرنگار فرصتی مغتنم می‌باشد تا اصحاب رسانه، اندیشه ورزان حوزه ارتباطات و متخصصان حوزه دین در خصوص تبیین وظایف و مبانی انتشار خبر با آسیب‌شناسی پیامدهای اجتماعی و اخلاقی آن بر ارتقا سواد رسانه‌ای و آگاهی عمومی در این زمینه همت گمارند. به‌ویژه در شرایط حاضر که هر شخص با داشتن یک دستگاه گوشی هوشمند تبدیل به رسانه شده است و در جایگاه خبرنگار، هم خبر تولید می‌کند، همرسانی می‌نماید و محتوا خلق می‌کند و... این مهم بیش از گذشته الزام آور شده است. جامعه‌ای که امروز گرفتار اخبار جعلی است، حریم خصوصی افراد توسط افراد نابلد در حوزه خبر نقض می‌شود و منافع ملی به‌واسطه شایعات و اخبار غیرواقع به خطر می‌افتد باید در زمینه سواد رسانه و دانش تولید و توزیع خبر در بین مخاطبان همت بیشتری کند، باید تلاش کرد تا هر فردی که در حوزه خبر قدم می‌نهد با حداقل اصول فنی و اخلاقی این حرفه و قداست آن آگاه باشد و روز خبرنگار فرصتی مغتنم برای شروع این اصلاحات و اقدامات است. این روز بر همه تلاشگران متعهد به اخلاق حرفه‌ای خبرنگاری که چشم بیدار و هوشیار جامعه هستند، گرامی باد...
