تهران و واشنگتن در جست‌وجوی فرمول نهایی توافق
گروه سیاسی: با پایان دور نخست مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط در روز شنبه (23 فروردین) به نظر می‌رسد نخستین رایزنی‌های فنی میان دو طرف در نشست شنبه هفته آینده (30 فروردین) آغاز خواهد شد. درو نخست مذاکرات بیش از آن که جزئیات فنی مورد بحث قرار گیرد، دو طرف در پی اراده سنجش یکدیگر بودند. از یک سو، ایران قصد داشت از واقعی بودن اراده دولت آمریکا و ترامپ مطمئن شود و از سوی دیگر، آمریکایی‌ها نیز قصد داشتند مطمئن شوند که جمهوری اسلامی ایران آماده توافق است یا خیر.
به گزارش «تجارت»، خروجی دور نخست مذاکرات مسقط بر اساس روایت هر دو طرف ماجرا مثبت بود. بنابراین می‌توان ارزیابی دو طرف از یکدیگر را در باب تلاش برای حصول توافق مثبت ارزیابی کرد. اما حالا در آستانه برگزاری مذاکرات دور دوم، گمانه‌زنی‌ها و اظهارنظرها پیرامون ابعاد فنی توافق ایران و آمریکا آغاز شده است. در این زمینه، پرسش‌هایی جدی مطرح است که در نوع خود می‌توانند آینده مذاکره و توافق را رقم بزنند. اینکه توافق اخیر میان ایران و آمریکا چه چشم‌اندازی را برای برنامه هسته‌ای ایران ترسیم می‌کند؟ آیا آمریکا در جستجوی توقف برنامه هسته‌ای ایران است یا محدودسازی؟ توافق می‌خواهد مرحله‌ای باشد یا سریع و جامع؟ آیا توافق مورد درخواست آمریکا فراتر از برجام 2015 است یا اینکه نسخه‌ای مشابه با آن خواهد بود؟ مجموعه این پرسش‌ها و بسیاری از مسائل دیگری در آستانه آغاز مذاکرات دور دوم و به طور حتم در آینده نزدیک بیش از بیش کانون توجهات رسانه‌ای و حتی عمومی را به سوی خود جلب خواهد کرد. محدودسازی غنی‌سازی ایران در دستور کار ترامپنخستین جزئیات فنی مورد درخواست آمریکا در مذاکرات با ایران را می‌توان در اظهارات نماینده دونالد ترامپ در امور غرب آسیا مورد بازخوانی قرار دارد. در شرایطی که دور دوم رایزنی‌های تهران و واشنگتن قرار است به‌زودی آغاز شود، «استیو ویتکاف» نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه گفت آمریکا به دنبال محدودسازی غنی‌سازی اورانیوم ایران است، نه توقف کامل برنامه هسته‌ای. ویتکاف به فاکس نیوز گفت: «ایران نیازی به غنی‌سازی بالاتر از ۳.۶۷ درصد ندارد. در برخی موارد به ۶۰ درصد رسیده‌اند، در مواردی دیگر ۲۰ درصد. این قابل قبول نیست.» او با ایجاد شک و شبهه نسبت به مواضع جمهوری اسلامی ایران درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای افزود: «شما برای داشتن یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی — همان‌طور که ادعا می‌کنند — نیازی به غنی‌سازی بالای ۳.۶۷ درصد ندارید.»ویتکاف در ادامه مدعی شد، دور بعدی مذاکرات با ایران بر «راستی‌آزمایی در برنامه غنی‌سازی و در نهایت راستی‌آزمایی در مورد تسلیحاتی شدن» متمرکز خواهد بود. او می‌افزاید: «این شامل موشک‌ها هم می‌شود — از جمله نوعی که ایران ذخیره کرده — و همچنین شامل مکانیزم فعال‌سازی بمب است.» نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید: «ما اینجا هستیم تا ببینیم آیا می‌توان این وضعیت را به‌صورت دیپلماتیک و از طریق گفت‌وگو حل کرد یا نه. نخستین جلسه مثبت، سازنده و تأثیرگذار بود.»
مخالفت ایران با انتقال ذخایر اورانیوم
یکی دیگر از ابعاد فنی مورد اشاره از سوی رسانه‌ها در روزهای اخیر، احتمال درخواست آمریکا برای انتقال ذخایر اورانیوم با خلوص بالای ایران به یک کشور طرف سوم بوده است. بر اساس این خواسته آمریکا از تهران می‌خواهد تمامی ذخایر با خلوص بالا را به کشوری ثالث (همانند روسیه) انتقال دهد. در این ارتباط، روزنامه گاردین در آستانه دور دوم مذاکرات غیرمستقیم تهران-واشنگتن مدعی شده است که انتظار می‌رود که ایران با پیشنهاد آمریکا برای انتقال ذخایر اورانیوم با درجه خلوص بالای خود به یک کشور طرف سوم، مانند روسیه مخالفت کند. به نوشته گاردین، این مسئله یکی از موانع اصلی در مسیر دستیابی به یک توافق در آینده است که در گفت‌وگوهای اولیه که به طور غیرمستقیم میان «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران و «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور غرب آسیا مطرح شد. در ادامه این مطلب آمده است: استدلال ایران این است که این ذخایر که طی چهار سال گذشته انباشته شده، باید تحت نظارت دقیق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران باقی بماند. تهران این موضوع را نوعی اقدام احتیاطی یا نوعی تضمین در صورت خروج دوباره دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا از هرگونه توافق با ایران در این زمینه، مانند خروج یک‌جانبه آن از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ می‌داند. توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ و در دولت «باراک اوباما» میان ایران، آمریکا، فرانسه، انگلیس، آلمان، روسیه و چین انجام شد. ایران ذیل این توافق، در ازای لغو تمامی تحریم‌های آن، برنامه هسته‌ای خود را محدود کرد.
معادله مجهولی که همچنان می‌تواند گره باشد؟!
در شرایط کنونی یکی از مهم‌ترین مسائل بحث «زمان» است. در سال ۲۰۲۱، ایران زمان‌بندی مذاکرات را تعیین می‌کرد که به تحولات سیاسی داخلی کشور وابسته بود. اما اکنون، ایران بین دو کرونومتر گیر کرده است که کنترل هیچ‌یک را در اختیار ندارد. نخست؛ ضرب‌الاجل ترامپ برای آغاز مذاکرات و دوم؛ آخرین موعدی که کشور‌های امضاکننده برجام می‌توانند مکانیسم ماشه (snapback) را فعال کنند و تحریم‌های بین‌المللی را دوباره برقرار سازند – که این تاریخ ۲۵ اکتبر است، ولی آماده‌سازی آن روندی ۹۰ روزه نیاز دارد. می‌توان فرض کرد که اگر مذاکرات به سرعت پیش برود و نتایج عملی داشته باشد، ترامپ ممکن است مهلت خود را به تعویق بیندازد، و کشور‌های اروپایی باید متقاعد شوند که این روند ارزش چشم‌پوشی از «فرصت یک‌باره» اسنپ بک را دارد.
