روی دیگر سکه بنزین 20هزار تومانی

گروه اقتصادی-زهرا سلیمانی:« بنزین 3نرخی با نرخ آزاد 20هزار تومانی»آخرین سناریویی  است که ظاهرا نظام تصمیم سازی های اقتصادی کشور در دولت و مجلس به دنبال تحقق آن هستند. خبری که ابتدا حمیدرضا عزیزی فارسیانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس ابعاد گوناگون آن را شرح داد و اعلام کرد این ایده در کمیسیون انرژی در حال چکش کاری است!

عزیزی فارسیانی در خصوص ابعاد گوناگون این طرح بنزینی گفت: «طرح جدید تخصیص یارانه بنزین بر اساس کد ملی، راهکاری جامع برای مقابله با قاچاق سوخت است. »او درباره مکانیسم اجرایی طرح، اینطور  توضیح داد: «در این سیستم جدید، هر شهروند ایرانی بر اساس کد ملی خود سهمیه بنزین دریافت می‌کند. به عنوان مثال، برای هر فرد روزانه یک لیتر بنزین با قیمت یارانه‌ای ۳۰۰۰ تومانی در نظر گرفته شده که در ماه به ۳۰ لیتر می‌رسد.»عضو کمیسیون انرژی مجلس به محاسبات خانوادگی اشاره کرد و گفت: «برای مثال ، برای یک خانواده چهارنفره با یک خودرو، سقف ماهانه ۱۲۰ لیتر بنزین با قیمت یارانه‌ای در نظر گرفته می‌شود. مصرف بیشتر از این مقدار به صورت پلکانی محاسبه خواهد شد؛ ۱۲۰ تا ۲۰۰ لیتر با قیمت 10هزار تومان و مقادیر بالاتر با قیمت آزاد 20هزار تومان.» اما مطابق اغلب طرح های اقتصادی چند نرخی این طرح نیز مخالفانی در بدنه کارشناسی و اقتصادی، نمایندگان مجلس و البته فعالان اقتصادی دارد. مخالفان این نوع طرح های چند نرخی با اشاره به مصایبی که کشور از بازارهای چند نرخی متحمل شده، ایجاد بازار چند نرخی بنزین را نیز زمینه ساز افزایش تورم، گرانی اقلام مصرفی و فشار فزاینده به اقشار محروم ارزیابی می کنند. یکی از مخالفان این نوع برنامه ریزی ها حسین صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دوازدهم است که در گفت وگو با تجارت به معضلات اتخاذ یک چنین تصمیماتی می پردازد. صمصامی با اشاره به اینکه اگر قرار باشد هر خدمت یارانه ای به صورت فراگیر بین همه ایرانیان توزیع شود، باید یارانه درمانی، آموزشی و حتی حمل و نقل عمومی هم محاسبه شده و به همه ایرانیان تخصیص یابد. او در عین حال معتقد است یک چنین طرحی نه تنها کمکی به بهبود معیشت خانوارها نمی کند بلکه تبعات تورمی آن ، مشکلات مضاعفی برای ایرانیان ایجاد می کند.

  عضو کمیسیون انرژی مجلس از طرحی پرده برداری کرد که قرار است بنزین را با 3نرخ عرضه کند. نرخ 3هزار،10هزار و 20هزار تومانی. ضمن اینکه به ازای هر فرد ایرانی هم 30لیتر بنزین 3هزار تومانی در نظر گرفته می شود. نظر شما درباره یک چنین ایده هایی چیست؟فکر می کنید باعث بهبود معیشت مردم می شود؟

معتقدم در شرایط فعلی هر نوع افزایش در قیمت حامل های انرژی به واسطه تاثیری که در نرخ تورم دارد، اثر منفی در سفره شهروندان و زندگی مردم دارد. چرا که باعث افزایش قیمت کالاها و خدمات می شود. قبل از هر چیز باید دید هدف دولت و طرفداران این ایده در مجلس از افزایش نرخ  بنزین چیست؟ اگر هدف کاهش مصرف است، باید دید آیا یک چنین اتفاقی با افزایش حامل های انرژی رخ می دهد؟ اینکه گفته شود که مثلا هر ماه 30 یا 40 یا 50لیتر به قیمت 3هزار تومان به مردم داده می شود و قیمت بنزین آزاد بالاتر از این میزان مصرف 20هزار تومان خواهد بود، جز اینکه باعث فشار معیشتی فراوان به دهک های محروم شود، فایده ای نخواهد داشت. تجربه ثابت کرده که در بازارهای چند نرخی این نرخ بازار آزاد است که مبنای محاسبات قیمت سایر اقلام قرار می گیرد. هنانطور که در زمان ارائه ارز 4200 تومانی هم میزان محاسبه قیمت ها نرخ ارز بازار آزاد بود.

اما طراحان این طرح معتقدند تداوم وضع موجود در قیمت حامل های سوخت، قاچاق سوخت را بالا برده و هزینه های زیادی به دولت تحمیل می کند.

البته دولتی ها در بطن بودجه 1404 نیز به طور ضمنی به دنبال افزایش قیمت حامل های انرژی از جمله بنزین بوده و رقمی را برای افزایش قیمت بنزین در نظر گرفته بودند، اما من در زمان تصویب بودجه 1404با صراحت اعلام کردم این میزان کاهش رقم واردات بنزین در راستای افزایش قیمت بنزین خواهد بود. این روند قیمت کالاها را افزایش داده و تورم را بالا می برد. نه تنها در کاهش مصرف بنزین تاثیری نخواهد داشت بلکه افزایش قیمت کالاها را در پی دارد. گرانی کالاها، نرخ ارز را بالا می برد و همان چرخه تکراری سال های قبل با شرایط بدتر تکرار می شود .

یعنی شما معتقدید واقعی شدن و افزایش قیمت حامل های سوخت در شرایطی که به هر حال تورم بالاست و قاچاق سوخت هم گسترده است، نباید اتفاق بیفتد؟

من مخالف این نیستم که قیمت ها افزایش پیدا نکند، من فکر می کنم، قیمت ها تحت شرایط خاصی می تواند به ابزاری برای کنترل مصرف بدل شود.اما سوال این است تحت چه شرایطی؟ وقتی دولت قیمت بنزین را افزایش می دهد در کنار آن باید  حمل و نقل عمومی، خودروهای استاندارد، سیستم حمل و نقل عمومی و...را نیز توسعه دهد. تا مردم زمانی که قیمت بنزین بالا می رود از سیستم حمل و نقل عمومی استفاده کنند. از سوی دیگر ، دولت مصرف سوخت خودروها را کاهش دهد ، ایمنی خودروها را بالا برده و قیمت خودروهای فروخته شده را جهانی کند. نمی شود دولت به مردم بگوید، آی مردم شما بنزین زیاد مصرف می کنید، لذا من برای کاهش مصرف بنزین، شما را نقره داغ می کنم. فرض کنید، دولت قیمت حامل های سوخت و بنزین را بالا برد! هدفش چیست؟ هدفش کاهش مصرف بنزین است؟وقتی در این کشور خودرویی تولید می کند که صدی 14 و 15 لیتر مصرف می کند، مردم چه گناهی کرده اند؟ وقتی سیستم حمل و نقلی در کشور وجود دارد که خدمات درست به مردم ارائه نمی کند و سرویس دهی این سیستم حمل و نقل عمومی ایراد دارد، مردم چه گناهی دارند؟ آیا مردم می توانند مصرف بنزین را کم کنند؟ وقتی جایگزینی نداریم، خودروی کم مصرف تولید نکرده ایم و خودروها با قیمت های بالاتر از قیمت های جهانی به مردم واگذار می شود و... این اجحاف به مردم است.

از نظر شما دولت باید چه اقداماتی قبل از واقعی شدن قیمت حامل های انرژی انجام دهد؟

دولت هدف گذاری کرده و با تسهیلات مناسب طی یک الی 2سال  خودروهای فرسوده و پر مصرف کشور را با خودروهای هیبریدی، برقی و گازسوز جایگزین کند، در این صورت حتی اگر دولت قیمت خودروها را 10تا 15برابر کند، مردم و کارشناسان اعتراضی نمی کنند. دولت یک سیستم حمل و نقل عمومی برای مردم ابتیاع کند که شهروندان صبح به موقع و در شرایط مناسب به سر کار خود، مدرسه و دانشگاه و...برسند. در این صورت مردم با افزایش قیمت بنزین مشکلی ندارند چرا که نیازی ندارند با خودروی شخصی سر کار بروند. 2الی 3ماه یکبار می خواهند سفری بروند با بنزین آزاد سفر می کنند. اما حرف من این است که دولت و برخی گروه های نماینده نباید موضوع را تک بعدی دیده و  بگویند، تکنولوژی تولید خودروی ما همین قدر فشل است. سیستم حمل و نقل عمومی معیوبی هم داریم و قیمت خودروی ما چند برابر نرخ جهانی است! بعد تنها در حوزه قیمت بنزین قصد داریم عادلانه رفتار کنیم!

بخشی از استدلال طرفداران این طرح در این راستاست که چون برخی افراد و خانواده ها خودروی شخصی ندارند، پس سهمی از یارانه بنزین هم ندارند، بنابراین باید به هر فرد دارای کد ملی  حجم مشخصی بنزین داده شود تا هر طور که دوست دارد از آن استفاده کند.این استدلال را درست می دانید؟

این استدلال درستی نیست حتی فکر می کنم فکرهای مریضی پشت این داستان است. دامنه وسیعی از خدمات عمومی در کشورمان وجود دارد که از یارانه بهره می برند اما همه مردم از آن استفاده نمی کنند. مثلا در سیستم آموزشی ابتدایی، ممکن است خانواده ای فرزندی نداشته باشد و از یارانه آموزشی بهره ندارد، باید به حساب بانکی این افراد هم یارانه ویژه آموزشی داده شود؟ یا ممکن است بسیاری از مردم از یارانه های بخش درمانی بهره ای نداشته باشند! خدا رو شکر مریض نمی شوند و از یارانه این بخش بهره ای نمی برند.  گروهی دیگر ممکن است از سیستم حمل و نقل عمومی استفاده نکنند، آیا باید یارانه حمل و نقل هم به آنها پرداخت شود؟ این استدلال های غلط، باطل و پوچ است و هیچ اثری جز کوچک کردن سفره مردم ندارد. ممکن است در حرف  گفته شود با این اقدام به مردمی که از خودروی شخصی استفاده نمی کنند، کمک می شود اما تخصیص یارانه بنزین به واسطه افزایش قیمت بنزین معیشت همان خانواده را بیشتر آسیب می زند و مدت زمان اندکی خانواده ها می گویند،  حاضرند یارانه ینزین را پس بدهند اما قیمت ها به دوره قبل از پرداخت یارانه انرژی بازگردد! مگر در زمان تخصیص یارانه ها مردم همین مورد را مطرح نکردند؟ 45هزار تومان در جیب مردم گذاشته شد اما چند برابر از جیب دیگر آنها برداشته شد. اقشاری سود بردند که دارایی داشتند، سکه ، طلا، ارز، خانه، خودرو و ثروت داشتند. اینها منتفع شدند. مردمی که خانه ندارند و ماشین ندارند، 30لیتر یا 40لیتر بنزین یارانه ای دریافت می کنند، اما در ازای این پرداخت قیمت اجاره بهای این خانواده دوبرابر می شود. هزینه تاکسی فرد دو برابر می شود. سایر هزینه هم همینگونه است. هزینه های کلی خانواده ها افزایش قابل توجه می یابد. متاسفانه در بسیاری از موارد آن سیاست های تک بعدی و غیر عقلانی معیشت خانواده های ایرانی را تحت تاثیر قرار می دهد. فکر می کنند با پرداخت یارانه بنزینی به حساب هر خانوار به اقتصاد خانواده ها کمک می کنند اما در واقع مشکلات معیشتی آنها را چند برابر می کنند.