آینده مذاکرات ایران با آمریکا چه خواهد شد؟
گروه سیاسی: تعویق دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا در شنیه هفته جاری که با تنش‌های درونی در کاخ سفید و ایراد مواضع متناقص از سوی آمریکایی‌ها همراه شده بود، تردیدهایی را درباره آینده توافق احتمالی میان دو طرف به همراه داشته است. دور اول و دوم مذاکرات ایران و آمریکا با روندی ایجابی و سراسر مثبت برگزار شد اما در دور سوم که مربوط به مسائل فنی و جزئیات مذاکرات بود، نخستین نمودهای اختلاف‌نظر هویدا شدند. با این وجود همچنان امیدها برای به نتیجه رسیدن توافق دو کشور در بالاترین سطح ممکن بود.
به گزارش «تجارت»، طی یک هفته گذشته روند رخدادها همچون سیگنال‌هایی منفی روند گفت‌وگوهای تهران و واشنگتن را تحت‌الشعاع قرار داده است. اعمال دور جدی از تحریم‌ها علیه ایران، تهدید ترامپ مبنی بر قطع روابط تجاری با خریداران نفت ایران، تهدید وزیر دفاع آمریکا مبنی بر نشان دادن پاسخ به ایران بعد از حمله حوثی‌ها به ناو آمریکایی و در نهایت طرح خواسته‌های نامعقول از سوی مارکو روبیو، وزیر دفاع ترامپ مبنی بر ضرورت توقف غنی‌سازی از سوی ایران و بازرسی آمریکایی‌ها از تاسیسات هسته‌ای و نظامی تهران، از جمله رخدادهای منفی بودند که کانون توجهات را در میانه مذاکرات دو کشور به سوی خود معطوف کرد.
با این تفاسیر، اخیرا گفت‌وگوهای مثبتی میان سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان با خانم «کایا کالاس» مسئول سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا صورت گرفته است. همچنین، استیون ویتکاف، نماینده ترامپ در مذاکرات با ایران روز دوشنبه موضعی ایجابی را نسبت به آینده گفت‌وگوها و احتمال برگزاری دور چهارم مذاکرات در روز شنبه هفته آینده مطرح کرد. مجموع این اتفاقات، از وضعیتی پیچیده و غامض در بحث آینده توافق احتمالی میان تهران و واشنگتن حکایت دارد. همین امر موجب شده که «تجارت» به منظور بررسی دقیق‌تر زمینه‌های اختلاف و آینده مذاکرات با عبدالرضا فرجی‌راد، کارشناس ژئوپلیتیک، استاد دانشگاه و دیپلمات سابق گفت‌وگو داشته باشد.
همچنان شانس توافق بیشتر از احتمال پایان مذاکرات است
عبدالرضا فرجی‌راد، در بخش ابتدایی سخنان خود در ارتباط با تعویق دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا و رخ دادن چند اتفاق منفی طی روزهای گذشته تاکید کرد: «از همان آغاز مذاکرات تا به امروز شانس توافق را بیش از 50 درصد ارزیابی کرده و هم اکنون نیز بر این باور هستم که همچنان شانس به نتیجه رسیدن مذاکرات به همان مقدار سابق است. با وجود تعویق یک هفته‌ای و برخی اظهارات و اقدامات، همچنان می‌توان گفت در صحنه میدانی اتفاق خاصی رخ نداده است. استیون ویتکاف نیز امروز اعلام کرده که تا آخر هفته یعنی شنبه یا یک‌شنبه هفته آتی، دور چهارم مذاکرات برگزار خواهد شد. علت اصلی تعویق مذاکرات را می‌توان اختلافات درونی کاخ سفید و تسویه درونی جناح تندرو مورد ارزیابی قرار داد. مایک والتز به علت ارتباطات مخفی با اسرائیل و ستیز با ایران از سمت مشاور امنیت ملی کاخ سفید برکنار شد.واقعیت امر این است که بخشی از اعضای دولت، کنگره و جمهوری‌خواهان از هر تلاشی برای شکست گفت‌وگوها و سوق دادن فضا به سوی جنگ با ایران فروگذار نکرده اند.»
ترامپ تحت فشار تندروها و لابی‌های طرفدار جنگ با ایران قرار دارد
وی افزود: «دو دور اول مذاکرات ایران و آمریکا کاملا مثبت بود اما زمانی که در اتاق وضعیت کاخ سفید یک نشست رایزنی برگزار شد، پس از طرح مواقع متناقض، در دور سوم مذاکرات مواضع ویتکاف در مسقط نیز تغییر پیدا کرد. دیگر ویتکاف آن شخصیت دو دور نخست نبود. در مقابل ایران نیز به طور صریح بر خواسته‌های مشروع خود و خط قرمزهایش تاکید کرد. نهایت این کش و قوس به درون کاخ سفید کشیده شد که برآیند آن نیز برکناری مایک والتز بود. اکنون شاکله کلی ادامه روند گفت‌وگوها تعیین شده و به نظر می‌رسد دور چهارم مذاکرات بر همان روال و خط مشی تعیین شده در دور اول و دوم مذکرات پیش خواهد رفت. در مصاحبه جدید دونالد ترامپ نیز ضمن تاکید بر برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران، احتمال موافقت با ادامه غنی‌سازی ایران در صورت حصول اطمینان از حرکت نکردن به سوی ساخت سلاح هسته‌ای مطرح شده است. به نظر می‌رسد ترامپ هم برای مخالفان و هم برای موافقات مذاکره با ایران صحبت می‌کند. به هرحال در آمریکا رسانه‌های تحت نفوذ لابی‌های اسرائیل، نوکان‌ها و تندروهای جمهوری‌خواه از قدرت زیادی برای نفوذ بر افکار عمومی و اعمال فشار بر رئیس جمهور مستقر در کاخ سفید برخوردار هستند. از سوی دیگر، ترامپ می‌خواهد توافق را ساده جلوه بدهد و سریعا به یک نتیجه برسد. او نمی‌خواهد تمامی پل‌های موجود را خراب کند.»
توقف موقت غنی‌سازی ایران در برابر گرفتن امتیازات اقتصادی محتمل است
مدیرکل سابق شورای راهبردی روابط خارجی، در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه احتمالی توقف موقت غنی‌سازی از سوی ایران به عنوان یک گام سازنده برای راستی‌آزمایی و کمک به توافق با دولت ترامپ وجود دارد، تاکید کرد: «با توجه به عجله ترامپ برای توافق و در پیش بودن موعد پایان برجام و بحث مکانیسم ماشه در شورای امنیت، این احتمال وجود دارد یک توافق موقت صورت بگیرد. این احتمال وجود دارد که در توافق موقت، ایران به صورت مقطعی غنی‌سازی را متوقف کند اما به هیچ عنوان توقف کامل غنی‌سازی را نپذیرد. در مقابل باید طرف آمریکایی در زمینه آزادسازی پول‌های بلوکه شده و دادن امتیازات اقتصادی، حسن نیت خود را نشان بدهد. اینکه در بلندمدت از ایران خواسته شود، چرخه صنعت هسته‌ای خود را متوقف کند به هیچ عنوان قابل اجرا نیست و نخواهد بود.»
اروپایی‌ها با توجه به شانس بالای احتمال توافق خواهان ایفای نقش پررنگ‌تر هستند
این استاد دانشگاه در ادامه پیرامون فعال‌تر شدن اروپا برای ایفای نقش در مذاکرات ایران و آمریکا و توافق احتمالی اظهار داشت: «فعال‌تر شدن اروپا در میانه مذاکرات تهران و واشنگتن را می‌توان در ارزیابی آن‌ها از شانس توافق و روند موجود مورد ریشه‌یابی قرار داد. بدین معنا که به نظر می‌رسد اروپایی‌ها نیز به این جمع‌بندی رسیده‌اند شانس توافق میان ایران و آمریکا بالا است. لذا آن‌ها نمی‌خواهند از قافله عقب بمانند. اگر آمریکا با ایران به توافق برسد دیگر تروئیکای اروپایی نمی‌توانند مکانیسم ماشه را فعال کند. در نتیجه شاهد هستیم که کالاس با ایران تماس گرفته از توافق حمایت کرده اما در عین حال درخواست کرده که به روسیه در جنگ اوکراین کمک نکند. در این میان فرانسوی‌ها تا حدود زیادی در این بین اخلال ایجاد می‌کنند. آن‌ها یکی به نعل می‌زنند و یکی به میخ. همزمان با اینکه از توافق حمایت می‌کنند، برخی ادعاهای عجیب را در رابطه با ضرورت وارد کردن بحث موشکی ایران به مذاکرات مطرح می‌کنند. مواضع وزیر امور خارجه فرانسه درباره این که موشک‌های ایران به بندر مارسی می‌رسد، تقریبا یک سخن طنز و عوامانه بود که به هیچ عنوان در شأن رئیس دستگاه دیپلماسی قدرت اول سیاسی و نظامی اروپا نبود.»
مساله یمن و انصارالله متغیری مهم در میانه مذاکرات ایران و آمریکا است
فرجی‌راد، در ادامه پیرامون تلاش اسرائیل برای کشاندن موضوع موشک‌های یمنی و حملات انصارالله به ناوهای آمریکا و داخل مرزهای اشغالی به درون مذاکرات ایران و آمریکا اظهار داشت: «این مساله از نظر ژئوپلیتیکی بسیار اهمیت دارد. واقعیت امر این است که ایران حامی یمنی‌ها است؛ همان‌گونه که از فلسطینی‌ها و لبنانی‌ها نیز حمایت می‌کند. اما این که چنین قلمداد شود که انصارالله یمن کاملا مطیع اراده ایران بوده و هست یک برداشت کاملا اشتباه است. در عقاید و خط‌مشی شیعیان حوثی، باورهایی برای مبارزه و ظلم‌ستیزی وجود دارد که به هیچ عنوان قابل مهار نیست. حتی اگر صنعا نیز از آن‌ها گرفته شود، دوباره اراده آن‌ها متزلزل نخواهد شد همانند دهه‌های گذشته به مبارزات چریکی در ارتفاعات ادامه خواهند داد.» سفیر سابق ایران در نروژ و مجارستان در ادامه تصریح کرد: «واقعیت انکارناپذیر ژئوپلیتیک منطقه در ماه های گذشته این بوده که اسرائیل موفقیت بزرگی را در غزه، لبنان و سوریه به دست آورده است. به گونه‌ای که می‌توان گفت، در خاورمیانه از نظر ژئوپلیتیکی اسرائیلی‌ها دست بالا را در منطقه داشته‌اند. هر اقدام و حرکتی را که خواسته‌اند انجام داده‌اند. با وجود توافق صلح در غزه و لبنان هر اقدامی که خواسته را انجام داده‌اند. در سوریه نیز انواع اقدامات را انجام داده و هر چه حکومت جولانی امتیاز داده، مطالبه آن‌ها بیشتر نیز شده است. بر خلاف این روند در یک هفته گذشته حوثی‌ها در حال تغییر معادله ژئوپلیتیکی در منطقه هستند. آن‌ها با حمله به فرودگاه بن گوریون در تل‌آویو نشان دادند که می‌توان وضعیت را برای اسرائیل تغییر دهند. حوثی‌ها به اسرائیل این پیام را دادند که توانایی تغییر موازنه قوا را در مطنقه دارند. اینکه گفته می‌شود که اسرائیلی‌ها عامدانه این کار را انجام دادند تا بر ترامپ و مذاکرات ایران و آمریکا تاثیر بگذارند، تا حدود زیادی اشتباه به نظر می‌رسد. دیگر اسرائیل قدرت برتر چند ماه گذشته در منطقه نیست.» این کارشناس مسائل ژئوپلیتیک در بخش پایانی اظهاراتش گفت: «یمنی‌ها مستقل عمل کرده و می‌کنند. این که گفته می‌شود در مذاکرات احتمال معامله وجود دارد، یک فرضیه درست است. ممکن است ایران میان آمریکا و حوثی‌ها میانجی‌گری انجام دهد اما به شرط توقف جنایات در غزه. یعنی ایران تضمین می‌دهد که حملات یمنی‌ها را متوقف می‌کند در مقابل آمریکا نیز بر اسرائیل فشار خواهد آورد که روند دامنه حملات نظامی خود در غزه را کاهش دهد.»
