موج‌سواری سوداگران دلار بر سناریوی تکراری افزایش نرخ هیجانی
دلار با خبر فعال‌شدن مکانیسم ماشه، بار دیگر جهشی هیجانی را تجربه کرد؛ سناریویی تکراری که سوداگران، هر بار بر موج آن سوار می‌شوند و زمین می‌خورند.
بازار ارز و طلا این روزها یک سناریوی آشنا را تکرار می‌کند؛ سناریویی که بارها و بارها در حافظه اقتصادی کشور ثبت شده است؛ یک خبر یا رخداد سیاسی، شکل‌گیری موجی از هیجان، هجوم خریداران بی‌برنامه و سپس بازگشت تند قیمت‌ها به مسیر اصلی. جرقه این نوسان اخیر همان خبر تمدید نشدن تعلیق تحریم‌ها و آغاز فعال‌سازی مکانیسم ماشه بود؛ خبری که با مهارت، به ابزار تبلیغاتی جریان‌های معاند و اسلحه‌ای برای دلالان ارزی تبدیل شد.
این نخستین بار نیست که بازار در برابر شوک‌های سیاسی یا بین‌المللی چنین رفتاری نشان می‌دهد. طی سه سال گذشته، از مذاکرات حساس هسته‌ای گرفته تا درگیری‌های نظامی در منطقه، الگو همواره یکسان بوده است؛ ترس زودگذر، ورود سرمایه‌های هیجانی به بازار، و سپس ریزش شدید قیمت‌ها تا محدوده قبلی.
البته اگر اصرار وزارت اقتصاد در سال گذشته بر حذف ارز نیمایی و جهش نرخ ارز نبود حالا قیمت در بازار غیررسمی بسیار کمتر از نرخ فعلی بود. در حال حاضر هم اراده‌های داخلی بسیار بیش از توطئه خارجی بر بازار ارز و طلا اثرگذار است.
ضرورت مقابله با جنگ روانی ارزی
در همین رابطه، مجید دوستعلی؛ عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم با اشاره به خبر فعال شدن مکانیسم ماشه برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل عنوان کرد: قطعاً آثار روانی مکانیسم ماشه نسبت به بُعد عملیاتی آن پررنگ‌تر و حائز اهمیت‌تر است. او افزود: امروز آثار روانی اسنپ‌بک به وضوح در بازار ارز قابل مشاهده است، چرا که قیمت دلار به شکل غیرمنطقی و غیرقابل توجیه افزایش یافته است و قطعاً پس از تخلیه بار روانی مکانیسم ماشه، قیمت ارز به نرخ واقعی خود باز خواهد گشت. در جنگ 12 روزه با رژیم صهیونیستی نیز قیمت دلار در بازار غیررسمی به شکل غیرمنطقی افزایش یافت و بعد از پایان جنگ به قیمت‌های قبلی خود بازگشت.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس اظهار کرد: لازم است تا بانک مرکزی و نهادهای اقتصادی دولت مانع از اثرگذاری روانی مکانیسم ماشه بر اقتصاد کشور شوند چرا که ذخایر طلا و ارز کشور در شرایط خوب و مطلوبی قرار دارد و اگر بُعد روانی مدیریت شود از نظر اقتصادی مشکلی وجود ندارد. البته در این مواقع لازم است تا دستگاه‌های نظارتی و قضائی برخوردی جدی با این اخلالگران داشته باشند.
بی تاثیری ماشه در فروش نفت
در شرایطی که شدیدترین تحریم‌های یکجانبه آمریکا از پیش برقرار است بازگشت تحریم‌های سازمان ملل نمی‌تواند فشار چندانی بر اقتصاد ایران افزوده و اثر محسوسی بر جای بگذارد.
محمدرضا پور ابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، در این‌باره اظهار کرد: «حتی در صورتی که تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل به طور کامل برگردد، حوزه عمل این تحریم‌ها تنها مربوط به حوزه فعالیت‌های موشکی، هسته‌ای و صنایع مرتبط با آن است و هیچ ارتباطی با موضوع کالای اساسی، فروش نفت، تجارت خارجی و سایر فعالیت‌های معمول اقتصادی کشور ندارد.» او افزود: «این تحریم‌ها در مقایسه با تحریم‌های ثانویه یکجانبه آمریکا که از سال 2018 تاکنون با قدرت تمام اعمال شده، از ضمانت اجرائی و اثرگذاری بسیار کمتری برخوردارند. به بیان ساده، حتی اگر تمام تحریم‌های شورای امنیت نیز بازگردد عملاً بر شدت تحریم‌های فعلی آمریکا نخواهند افزود و در واقع، دیگر فشنگی در خشاب اسلحه تحریم‌ها نمانده و چکاندن ماشه بی‌اثر است. کشورهای غربی بر جنبه روانی و ترس مکانیسم ماشه متمرکز
شده‌اند.»
تکلیف فعالان اقتصادی ایران مشخص شد
مصطفی صفاری؛ کارشناس مسائل اقتصادی هم در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر، گفت: افزایش نرخ ارز به دلیل جنگ روانی است که غرب با فعال کردن مکانیسم ماشه به راه انداخته است؛ بنابراین، افزایش نرخ ارز فقط جنبه روانی دارد و این نوسانات موقتی و غیر اقتصادی است. به خصوص اینکه در چند ماه اخیر، دو بار نرخ ارز به بالای ۱۰۰ هزار تومان رسید اما بعد از اینکه فضاسازی سیاسی و هیجانات اولیه فروکش کرد، قیمت‌ها به کانال‌های قبلی بازگشت.
او تصریح کرد: با امضای برجام، [برخی] انتظار داشتند که تحریم‌ها برداشته شود اما هیچ یک از کشورهای اروپایی، مراودات اقتصادی خود را با ایران فعال نکردند. این موضوع نشان می‌دهد که تحریم‌های ثانویه آمریکا اثرگذاری بیشتری نسبت به تحریم‌های سازمان ملل داشته که اروپا و برخی کشورهای دیگر، حاضر به همکاری با ایران نشدند.
کارشناس مسائل اقتصادی عنوان کرد: با توجه به اینکه سال‌هاست تحت تحریم هستیم، این تحریم‌ها و موضوع مکانیسم ماشه تأثیر چندانی بر اقتصاد ایران ندارند و تنها جنبه روانی دارد. اروپایی‌ها در راستای منافع اسرائیل وارد بازی شده و تحریم‌های آمریکا را پذیرفته‌اند، در حالی که طبق برجام باید تحریم‌های ایران برداشته می‌شد.
اروپا بازار بزرگ ایران را از دست داد
صفاری افزود: بیش از ۹۰ درصد تجارت ایران با کشورهای آسیایی صورت می‌گیرد. حال سؤال مهم اقتصادی این است که کشورهای آسیایی چه موضعی نسبت به فعال شدن مکانیسم ماشه دارند؟ دو کشور چین و روسیه که اعضای دائم شورای امنیت هستند و جزو شرکای تجاری خوب ایران محسوب می‌شوند عنوان کرده‌اند که مکانیسم ماشه را قبول ندارند و همکاری خود با ایران را ادامه خواهند داد.
او اظهار کرد: مکانیسم ماشه مانند تبری بر بالای سر اقتصاد ایران بود و پیش‌بینی‌پذیری و شفافیت اقتصادی را از بین برده بود؛ زیرا تولیدکننده نمی‌دانست سیاست‌های تولیدی خود را بر چه مبنایی تنظیم کند. حال که تولیدکننده می‌داند مکانیسم ماشه فعال شده، پیش‌بینی‌پذیری به‌نوعی محقق شده و تولیدکننده، فعالیت خود را بر مبنای تداوم تحریم‌ها برنامه‌ریزی می‌کند؛ بنابراین میتوان گفت بی‌ثباتی اقتصادی کشور کاهش می‌یابد و شفافیت افزایش خواهد یافت.
کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: همان‌گونه که وزیر امور خارجه کشورمان اشاره کرد؛ اقدامات اروپایی‌ها موجب شد ایران، اروپا را از اقتصادش حذف کند و اروپایی‌ها بازار بزرگ ایران را از دست دادند.
صفاری یادآور شد: ایران عضو پیمان شانگهای و بریکس است و این پیمان‌ها در زمان اوج تحریم‌ها کمک حال ایران بوده و هست. ضمن اینکه در اجلاس اخیر شانگهای دو تصمیم مهم گرفته شد که به دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کند؛ اول اینکه کمیته مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه اعضای شانگهای تشکیل شد و تصمیم دوم اینکه قرار شد یک پول مشترکی تعریف شود تا عملاً اثر تحریم‌های مبتنی بر دلار از بین برود.
اقدامات ایران در برابر تحریم‌ها
ایران برای مقابله با تحریم‌ها، اقداماتی انجام داده است. پیوستن ایران به گروه‌های اثرگذار و مهمی مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای تنها یک دستاورد دیپلماتیک نیست بلکه یک پیروزی اقتصادی استراتژیک محسوب می‌شود و می‌تواند در بی‌اثر کردن تحریم‌ها به شدت مؤثر باشد. برای نمونه، در اجلاس اخیر شانگهای، دو تصمیم تاریخی گرفته شد؛
اولین تصمیم تشکیل «کمیته مقابله با تحریم‌های آمریکا» بود که به صورت جمعی به اعضا برای خنثی‌سازی تحریم‌ها کمک می‌کند و دومین تصمیم نیز تعریف یک «پول مشترک» برای مبادلات بین اعضا است که به طور عملی، اتاق تسویه پرداخت‌های بین بانکی (CHIPS) و جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی(SWIFT) و تحریم‌های مرتبط با آن را دور می‌زند. این اقدامات، ایران را از انزوا خارج کرده و شبکه امنی برای تجارت خارجی آن ایجاد می‌کند.
همچنین بانک مرکزی در دو سال گذشته، سیاست افزایش ذخایر ارز و طلا را نیز در اولویت قرار داده و گزارش‌ها از ورود بیش از 100 تن طلا به کشور تنها در سال 1403 حکایت دارد که عمده این واردات، مربوط به افزایش ذخایر بانک مرکزی بوده است. این حجم از ذخیره طلا، پشتوانه‌ای امن برای حفظ ارزش پول ملی و تامین نیازهای ضروری، فراهم می‌کند.
جنگ 12 روزه اخیر، آزمونی موفق برای این سیاست بود؛ جایی که بانک مرکزی با دراختیار داشتن ذخایر کافی، توانست به خوبی بازار را مدیریت کرده و از نوسانات شدید جلوگیری کند.
ادامه عرضه سکه‌های بانک مرکزی
همین پشتوانه به بانک مرکزی کمک می‌کند که با فروش سکه، سرمایه‌های سرگردان در بازار قمارگونه ارز را جمع‌آوری کند. بانک مرکزی، ششمین برنامه پیش‌فروش انواع قطعات سکه طلا با ضرب سال ۱۳۸۶ و سررسید ۳۰ دی‌ماه ۱۴۰۴ را به‌زودی اجرائی
می کند. پنجمین سررسید تحویل فیزیکی سکه‌های پیش فروش بانک مرکزی نیز از امروز دوشنبه
۳۱ شهریورماه ۱۴۰۴ آغاز و شرکت کنندگان در این مرحله، بیش از ۷۱ هزار قطعه انواع سکه از طریق شعب بانک ملی ایران در سراسر کشور را تحویل خواهند گرفت.
بر اساس اعلام مرکز مبادله ایران، ۳۲۶ هزار قطعه سکه در نیمه نخست امسال وارد بازار شده است و طی شهریور و مهر امسال از دو مسیر حراج و پیش فروش، انواع سکه بانک مرکزی به بازار وارد خواهد شد که تعداد کل این سکه‌ها به بیش از ۱۳۳ هزار قطعه خواهد رسید.
البته بانک مرکزی و دیگر متولیان بازار ارز و طلا به کمک رسانه‌ها، باید بار روانی بازار را هم تخلیه کنند.
گفتنی است در پی موج هیجانی هفته‌های اخیر، فعالان بازار سکه و طلا، دیروز هر قطعه سکه طرح جدید (امامی) را ۱۰۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و سکه طرح قدیم (بهار آزادی) را ۹۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان قیمت‌گذاری کردند. همچنین هر گرم طلای ۱۸ عیار به قیمت ۹ میلیون و ۵۳۱ هزار و ۵۰۰ تومان فروخته شد.
افزایش قیمت دلار در بازار غیررسمی و رسیدن به سقف قبلی 106 هزار تومان، محرک اصلی رشد قیمت‌ها در بازار بوده است. البته به دلیل تعطیلات آخر هفته در بازارهای جهانی، قیمت اونس طلا نوسانی نداشت و همان ۳ هزار و ۶۸۲ دلار اعلام نرخ شد.
البته بهای هر اسکناس دلار آمریکا، دیروز در مرکز مبادله ارز و طلای ایران به ۷۱ هزار و ۹۴۹ تومان و هر حواله دلار نیز به ۶۹ هزار و ۸۵۳ تومان رسید که نسبت به روز شنبه در اسکناس ۶۳ تومان و در حواله ۶۲ تومان کاهش داشت.
