خودرو اجاره‌ای؛ چهره تازه بی‌پولی عمومی | طبقه متوسط چطور از جاده اقتصاد حذف شد؟
رویداد۲۴| روزگاری «ماشین داشتن» نشانه ثبات مالی بود، اما تورم افسارگسیخته در ایران کاری کرده که حتی خودرو هم به فهرست دارایی‌های اجاره‌ای اضافه شود.
بازار تازه‌ای شکل گرفته که در آن «سواری ساعتی» جای «مالکیت شخصی» راگرفته است؛ پدیده‌ای که بیش از هر چیز از تغییر سبک زندگی و کاهش توان خرید مردم خبر می‌دهد.
این روز‌ها اگر سری به پلتفرم‌های اجاره خودرو یا حتی صفحات اینستاگرامی بزنید، با انبوه آگهی‌هایی مواجه می‌شوید که از «اجاره پراید ساعتی» تا «پورشه یک‌روزه» را پیشنهاد می‌دهند. پدیده‌ای که شاید در کشور‌های توسعه‌یافته چیز تازه‌ای نباشد، اما در ایران، نشانه‌ای آشکار از شکاف اقتصادی و سقوط قدرت خرید مردم است.
از «خودرو شخصی» تا «ماشین اجاره‌ای»
تا چند سال پیش، داشتن خودرو برای بسیاری از خانواده‌ها یکی از اهداف اصلی زندگی بود. حتی کسانی که درآمد چندانی نداشتند، با وام، قسط و پس‌انداز، خودرویی ساده می‌خریدند تا استقلال مالی و هویتی خود را تثبیت کنند. اما حالا با افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها، همین رؤیای ساده برای بسیاری دست‌نیافتنی شده است.
در شرایطی که پراید بالای ۴۰۰ میلیون تومان و پژو بالای ۶۰۰میلیون معامله می‌شود، اجاره ساعتی یا روزانه خودرو برای رفت‌و‌آمد‌های خاص، سفر‌های کوتاه یا حتی مراسم و قرار‌های کاری به گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر تبدیل شده است.
تورم و تغییرفرهنگ مالکیت
کارشناسان اقتصادی معتقدند تورم مزمن ایران نه فقط درآمد واقعی مردم را کاهش داده، بلکه مفهوم «مالکیت» را نیز دگرگون کرده است. وقتی دیگرنه خانه خریدنی است و نه خودرو، مردم به ناچار از مالکیت به سمت اجاره‌نشینی درهمه ابعاد زندگی حرکت می‌کنند. حالا «ماشین داشتن» هم مانند «خانه داشتن» به رؤیایی دوربدل شده؛ پدیده‌ای که از تغییر تدریجی فرهنگ مصرف و سبک زندگی در جامعه حکایت دارد.
اجاره خودرو درجهان؛ ضرورت یا انتخاب؟
در کشور‌های توسعه‌یافته، اجاره خودرو اغلب انتخابی آگاهانه است نه اجباری. مردم در سفر‌های کاری یا تفریحی، با هدف کاهش هزینه نگهداری خودروشخصی، از سرویس‌های اجاره یا اشتراک خودرو استفاده می‌کنند. در اروپا و آمریکا، پلتفرم‌هایی مانند Zipcar یا Hertz سهم قابل توجهی از بازار حمل‌ونقل دارند و مفهوم «استفاده به‌جای مالکیت» رواج یافته است. اما تفاوت اساسی در این است که در آن کشورها، مردم «می‌توانند» بخرند ولی «ترجیح می‌دهند» اجاره کنند؛ در ایران، اما مردم «می‌خواهند» بخرند ولی «نمی‌توانند».
نشانه‌ای از فرسایش طبقه متوسط
افزایش اجاره خودرو در ایران را می‌توان یکی از نشانه‌های فرسایش طبقه متوسط دانست. خانواده‌هایی که تا چند سال پیش صاحب خودرو بودند، حالا برای مراسم خانوادگی یا سفر، ناچارند خودرو اجاره کنند. این تغییر رفتاری کوچک، اما معنادار، بیانگر انتقال جامعه از مرحله «رفاه نسبی» به «بقای اقتصادی» است.
از پراید ساعتی تا پورشه عروسی
نکته جالب آن‌که بازار اجاره خودرو در ایران دو چهره کاملاً متفاوت دارد. در یک‌سو، خودرو‌های لوکس برای مراسم عروسی یا تشریفات اجاره داده می‌شوند؛ در سوی دیگر، خودرو‌های معمولی برای رفت‌و‌آمد روزمره یا حتی چند ساعت کار اینترنتی. هر دو، اما وجه مشترکی دارند: میل مردم به تجربه موقت رفاه در شرایطی که توان مالی ِماندگار وجود ندارد. از «جامعه مصرفی» تا «جامعه اجاره‌ای» در نهایت باید گفت پدیده «اجاره ساعتی خودرو» تنها یک تغییراقتصادی نیست، بلکه نشانه‌ای اجتماعی است؛ جامعه‌ای که تورم، آن را از مصرف‌کننده به مستأجرِ هرچیز تبدیل کرده است؛ از خانه و لباس گرفته تا خودرو.
ایران در حال حرکت از «جامعه مصرفی» به «جامعه اجاره‌ای» است؛ جایی که ثبات جای خود را به تجربه موقت داده و مالکیت به رؤیایی دوردست بدلشده است.
