دكتر علیرضا شکیبایی
دلایل کاهش قیمت نفت در سه عامل برجسته است. یکی از دلایل کاهش قیمت نفت مسئله داعش است. یک منطقه بزرگی از عراق در اختیار داعش قرار گرفته است. آنها نفت را از آن منطقه سرقت می کنند و در بازار جهانی می فروشند. معمولا رسم است؛ سارقین زیر قیمت می فروشند. برای اینکه سریعتر به پول برسند، قیمتها را به شدت کاهش و عرضه را زیاد تر کردند. بازار را با یک افت روبرو کرده اند. بعضا خبرها می رسد، هر بشکه نفت را با قیمت 25 دلار می فروشند، نفتی که 100 تا 105 دلار قیمت جهانی آن است. مذاکرات ایران با 1+5 و ایجاد چشم انداز مثبتی بین اروپاییها، آمریکایی ها و هم در ایران این یک نوع ثبات و آرامش بخشیدن به بازار نفت است. این فضای تحریم، نا اطمینانی و فضای غبار آلودی که بین ایران و 1+5 بود، قطعا یک مانع برای کاهش قیمت نفت بود. اما اکنون، یک چشم انداز مثبتی، که غربی ها و آمریکایی ها اعلام کردند و ایران نیز همینگونه فکر می کند، روند مذاکرت با یک چشم انداز خوبی پیش می رود. عرضه نفت به بازارهای اروپا و جهانی با یک اطمینان بیشتری صورت می گیرد.
ورود عرضه نفت ایران به بازار جهانی، عامل سوم است. در اثر تحریم ها، نفت ایران به بازار جهانی ورود پیدا نمی کرد و به کمتر از 800 هزار بشکه در روز رسیده بود ولی اخباری که اکنون مطرح است، بالای یک میلیون و 200 بشکه در روز است. ممکن است آمار دقیق نباشد ولی آنچه که مسئولین اعلام می کنند، جریان عرضه نفت ایران به بازار جهانی به روند گذشته خود باز می گردد. وقتی که عرضه نفت ایران به بازار جهانی به عرضه گذشته بازگردد، مانند این است که عرضه کننده جدید به بازار نفت وارد شده است. این شوک تاثیر خودش را در کاهش قیمت نفت می گذارد. عربستان همیشه جزو کشورهایی است که از لحاظ تئوری و سیاسی اعتقاد دارد باید قیمت نفت پایین باشد و دلایل زیادی دارد. اولین دلیل آنان این است که، باید منافع مصرف کنندگان نفت و هم منافع تولید کنندگان را تامین کرد. باید قیمت متعادل تری باشد. دوم تئوری عربستانیها این است که اگر قیمتها بالا بروند، کشورهای مصرف کننده به دنبال جایگزینی نفت می روند و این عامل باعث می شود که صادر کنندگان نفت نتوانند نفت بفروشند. داستان قیمت فقط به این مسائل ارتباط ندارد. قیمت نفت به عرضه و تقاضای جهانی، رکود و رونق اقتصاد جهانی، سرمایه گذاری مشترک، صادرات، تکنولوژی، اکتشاف، انتقال و صادرات نفت بستگی دارد. البته مسائل سیاسی، بحرانها و جنگها نیز تاثیر می گذارند. سال است که اقتصاد ایران متکی بر نفت و منابع نفتی است و از این طریق کشور را می چرخانیم. نفت؛ بودجه دولت، منابع مالی و هزینه های دولت را باید تامین کند. هرگاه نفت آسیب ببیند، درآمدها و قیمت نفت کاهش پیدا می کند، قطعا به بودجه لطمه می زند و منجر به کسری بودجه می شود. اینجاست که اقتصاد ما وابسته است.
هنوز بخشی از نیازهای جامعه و واردات کالاها از طریق بودجه نفت تامین می شود پس این وابستگی به نفت وجود دارد. ساختار اقتصاد ایران به گونه ای است که حتی مواد اولیه و تجهیزات صنایع کشور با درآمدهای ارزی نفت انجام می شود. بطوریکه بعضی ها بدبینانه گفته اند که نفت منجر به بلا شده است.وابستگی همیشه وجود دارد. نشانه ی این وابستگی ها بحران سال 1390 به بعد است. از اوایل انقلاب، اقتصاد ایران تحریم بود اما برای اولین بار از سال 1390 تحریمها، تحریم های نفتی شدند. از سال 1390 به بعد اقتصاد ایران حالش بد شد. رشد اقتصادی منفی، تورم چند برابر شد و مشکلاتی را ایجاد کرد. این نشان دهنده این است که، اقتصاد ایران به نفت وابسته است و نتوانستیم، این منابع خوب را مدیریت و استفاده کنیم.هر موقع نفت داشتیم، خیلی خرج کردیم و هر وقت درآمد نفتی نداشتیم، مشکل پیدا می کنیم. این اشکال در خود نفت نیست بلکه در سوء مدیریت کلان است.اقتصاد و مدیریت اقتصادی کشور، با این مشکلات ما را گریبان گیر کرده و اقتصاد را کاملا وابسته به نفت کرده است. عرضه و واردات کالا کم شود، تورم ایجاد می شود. وقتی بودجه دولت، مشکل پیدا کند دولت مجبور می شود از سایر روشهای غیر معقول کسری بودجه را تامین کندکه این کار تورم زاست و به صورت معکوس بر اقتصاد ایران تاثیر می گذارد.در برخی حوزه ها موفقیت هایی وجود دارد اما آن سرعت و شتابی که باید داشته باشد را ندارد و به صراحت اعلام می کنم؛ هنوز اقتصاد ایران وابسته به نفت است. برای این حرف نیز آزمون داریم، سال 1390 تا 1392 تحریم های نفتی باعث شد، اقتصاد ایران وارد رکود شود.مدیریت منابع ارزی؛ منابع ارزی را باید به گونه ای وارد اقتصاد کنیم که این تاثیرات منفی را نداشته باشیم. از قبل پیشنهاد تاسیس صندوق ذخیره ارزی داده شد، اگر یک روزی درآمد ارزی خوب بود، همه را خرج و وارد بودجه دولت نکنیم، آنها را ذخیر کنیم. راهکار دوم برای آنکه اقتصاد ایران وابسته به نفت نشود؛ تغییر در ساختار تولید است. راهکار دیگر؛ اقتصاد دانش بنیان است. اقتصادی که از دانش پول دربیاورد و ارزش افزوده ایجاد کند، نه از منابع . باید محصولاتی تولید کنیم که در آن دانش سهم بالایی داشته باشد و منابع سهم پایینی داشته باشند.
* دكتر علیرضا شکیبایی - عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر
ورود عرضه نفت ایران به بازار جهانی، عامل سوم است. در اثر تحریم ها، نفت ایران به بازار جهانی ورود پیدا نمی کرد و به کمتر از 800 هزار بشکه در روز رسیده بود ولی اخباری که اکنون مطرح است، بالای یک میلیون و 200 بشکه در روز است. ممکن است آمار دقیق نباشد ولی آنچه که مسئولین اعلام می کنند، جریان عرضه نفت ایران به بازار جهانی به روند گذشته خود باز می گردد. وقتی که عرضه نفت ایران به بازار جهانی به عرضه گذشته بازگردد، مانند این است که عرضه کننده جدید به بازار نفت وارد شده است. این شوک تاثیر خودش را در کاهش قیمت نفت می گذارد. عربستان همیشه جزو کشورهایی است که از لحاظ تئوری و سیاسی اعتقاد دارد باید قیمت نفت پایین باشد و دلایل زیادی دارد. اولین دلیل آنان این است که، باید منافع مصرف کنندگان نفت و هم منافع تولید کنندگان را تامین کرد. باید قیمت متعادل تری باشد. دوم تئوری عربستانیها این است که اگر قیمتها بالا بروند، کشورهای مصرف کننده به دنبال جایگزینی نفت می روند و این عامل باعث می شود که صادر کنندگان نفت نتوانند نفت بفروشند. داستان قیمت فقط به این مسائل ارتباط ندارد. قیمت نفت به عرضه و تقاضای جهانی، رکود و رونق اقتصاد جهانی، سرمایه گذاری مشترک، صادرات، تکنولوژی، اکتشاف، انتقال و صادرات نفت بستگی دارد. البته مسائل سیاسی، بحرانها و جنگها نیز تاثیر می گذارند. سال است که اقتصاد ایران متکی بر نفت و منابع نفتی است و از این طریق کشور را می چرخانیم. نفت؛ بودجه دولت، منابع مالی و هزینه های دولت را باید تامین کند. هرگاه نفت آسیب ببیند، درآمدها و قیمت نفت کاهش پیدا می کند، قطعا به بودجه لطمه می زند و منجر به کسری بودجه می شود. اینجاست که اقتصاد ما وابسته است.
هنوز بخشی از نیازهای جامعه و واردات کالاها از طریق بودجه نفت تامین می شود پس این وابستگی به نفت وجود دارد. ساختار اقتصاد ایران به گونه ای است که حتی مواد اولیه و تجهیزات صنایع کشور با درآمدهای ارزی نفت انجام می شود. بطوریکه بعضی ها بدبینانه گفته اند که نفت منجر به بلا شده است.وابستگی همیشه وجود دارد. نشانه ی این وابستگی ها بحران سال 1390 به بعد است. از اوایل انقلاب، اقتصاد ایران تحریم بود اما برای اولین بار از سال 1390 تحریمها، تحریم های نفتی شدند. از سال 1390 به بعد اقتصاد ایران حالش بد شد. رشد اقتصادی منفی، تورم چند برابر شد و مشکلاتی را ایجاد کرد. این نشان دهنده این است که، اقتصاد ایران به نفت وابسته است و نتوانستیم، این منابع خوب را مدیریت و استفاده کنیم.هر موقع نفت داشتیم، خیلی خرج کردیم و هر وقت درآمد نفتی نداشتیم، مشکل پیدا می کنیم. این اشکال در خود نفت نیست بلکه در سوء مدیریت کلان است.اقتصاد و مدیریت اقتصادی کشور، با این مشکلات ما را گریبان گیر کرده و اقتصاد را کاملا وابسته به نفت کرده است. عرضه و واردات کالا کم شود، تورم ایجاد می شود. وقتی بودجه دولت، مشکل پیدا کند دولت مجبور می شود از سایر روشهای غیر معقول کسری بودجه را تامین کندکه این کار تورم زاست و به صورت معکوس بر اقتصاد ایران تاثیر می گذارد.در برخی حوزه ها موفقیت هایی وجود دارد اما آن سرعت و شتابی که باید داشته باشد را ندارد و به صراحت اعلام می کنم؛ هنوز اقتصاد ایران وابسته به نفت است. برای این حرف نیز آزمون داریم، سال 1390 تا 1392 تحریم های نفتی باعث شد، اقتصاد ایران وارد رکود شود.مدیریت منابع ارزی؛ منابع ارزی را باید به گونه ای وارد اقتصاد کنیم که این تاثیرات منفی را نداشته باشیم. از قبل پیشنهاد تاسیس صندوق ذخیره ارزی داده شد، اگر یک روزی درآمد ارزی خوب بود، همه را خرج و وارد بودجه دولت نکنیم، آنها را ذخیر کنیم. راهکار دوم برای آنکه اقتصاد ایران وابسته به نفت نشود؛ تغییر در ساختار تولید است. راهکار دیگر؛ اقتصاد دانش بنیان است. اقتصادی که از دانش پول دربیاورد و ارزش افزوده ایجاد کند، نه از منابع . باید محصولاتی تولید کنیم که در آن دانش سهم بالایی داشته باشد و منابع سهم پایینی داشته باشند.
* دكتر علیرضا شکیبایی - عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر
مطالب مرتبط
آخرین اخبار