"تجارت آنلاین" وضعیت تجاری ایران دربازارمنطقه را بررسی می کند؛
تجارت آنلاین: ایران با 15 کشورمرزمشترک دارد،با 7 کشورشامل افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، آذربایجان ، ارمنستان، ترکیه و عراق مرزخاکی دارد که در مجموع حدود 5هزارو 550 کیلومتر است.
محمدخادمی: ایران با 15 کشورمرزمشترک دارد،با 7 کشورشامل افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، آذربایجان ، ارمنستان، ترکیه و عراق مرزخاکی دارد که در مجموع حدود 5هزارو 550 کیلومتر است.ازسوی دیگر ایران با 8 کشوردیگر مرز آبی دارد، کشورهایی شامل امارات متحده عربی، قطر،بحرین،عربستان،کویت،عمان،قزاقستان و روسیه که در مجموع مرزآبی حدود 5هزار و 790 کیلومتراست.جمعیت این 15 کشورنزدیک به 600 میلیون نفر است که بازارصادرات 500 میلیارد دلاری را فراهم کرده است و محیط خوبی برای فعالیت تجاری ایران به عنوان یک کشورپهناور و با آداب و فرهنگ نزدیک با کشور های همسایه به حساب می آید، اما طبق آمارها ایرانی ها نتوانسته اند از این بازار پر سود سهم خوبی را ازآن خود کنند.واقعیت این است که ایرانی ها موقعیت خوبی را برای صادرات محصولاتشان به بازارهمسایه به دست نیاورده اند؛ این درشرایطی است که کشورمان با داشتن موقعیت جغرافیایی شامل هم‌مرزبودن،راه‌های ارتباطی به آب های آزاد،راه های زمینی نزدیک که کاهش هزینه حمل‌ونقل را به دنبال می آورد وهمچنین ارتباطات فرهنگی و تاریخی ازبازاروارداتی به همسایگان پر جمعیت نتوانسته سهم خوبی را ازکل بازار وارداتی 15 کشوربه دست آورد.ایرانی ها در سال گذشته تنها به 7 کشورکه مرززمینی دارد توانسته اند 13 میلیارد دلارکالا به فروش برسانند، صادرات بسیار اندک و ناچیز گامی بلند برای توسعه صادرات را می طلبد.دراین گزارش به شکل تفکیک شده به وضعیت صادرات محصولات ایرانی به چند کشورهمسایه می پردازیم:
*پاکستان با جمعیت زیاد
کشور پاکستان درجنوب شرقی کشورمان قرار دارد، مرز خاکی بین دو کشور بیش از 909 کیلومتر است و استان هم مرزکشورمان سیستان و بلوچستان است، این کشور جمعیتی حدود 200 میلیون نفر دارد، تجار ایرانی این کشوررا با جمعیت انبوه به عنوان کشور ششم همسایه برای صادرات انتخاب کرده اند.پاکستان ششمین کشورپرجمعیت دنیاست ودرسال گذشته نزدیک به 50 میلیارد دلار کالا وارد کشورش کرده است که سهم ایران دراین بازار واردات کمتراز2 درصد وحدود 800 میلیون دلار بوده است. این موضوع با عث تعجب بسیاری از کارشناسان شده است، چرا که ایران کمترین سهم صادرات به عنوان کشورهمسایه پاکستان را دارد.خشکبار، چرم، پسته، قیر، نفت و فرش مهم‌ترین اقلام صادراتی به پاکستان و برنج، پارچه، سیب‌زمینی، نارنگی و نخود رسمی از مهم‌ترین کالاهای وارداتی از پاکستان به ایران است.
*سهم اندک صادرات به ترکیه
ترکیه همسایه غربی کشورمان محسوب می شود که راه ورودی به قاره اروپا را برای کشورمان فراهم می کند، این کشور همانند کشورمان حدود 80 میلیون نفر جمعیت دارد و سالانه میلیون ها نفر برای تفریح از ایران به این کشور سفر می کنند. مرز ایران و ترکیه نزدیک به 500 کیلومتر است، تجار ایرانی ترکیه را دومین مقصد صادرات کالای ایرانی در منطقه می دانند و در سال گذشته ایرانی ها توانستند بیش از 3 میلیارد دلار صادرات غیر نفتی به ترکیه داشته باشند، اما با این وجود کشورمان توانسته 2 درصد سهم بازار صادراتی این کشور همسایه غربی را از آن خود کند، در حالی که کشورهایی که فاصله زیادی با این کشور دارند مانند چین، کره و آلمان بازار صادراتی بسیار زیادی را برای خود در ترکیه فراهم کرده اند.بر اساس آمارهای منتشر‌شده درباره روند فعالیت‌های تجاری بین دو کشور ایران و ترکیه از سال 83 همواره تراز تجاری دو کشور مثبت و رو به رشد بوده است. بر اساس این آمار همواره حجم واردات از کشور ترکیه به ایران بیش از حجم صادرات از ایران به ترکیه بوده است. عمده کالاهای صادراتی از ایران به ترکیه در 10 سال اخیر پوست دباغی‌شده، پسته، سنگ آهن، کاتودو، آلومینیوم، مس اوره و پلی‌اتیلن بوده است.همچنین بنزین، سیگار، شمش آهن، توتون و تنباکو، طلای خام، موز، دانه گندم و جو و کنجاله از عمده‌ترین کالاهای وارداتی از ترکیه به ایران بوده است.
*عراق نخستین مقصد کالاهای ایرانی در منطقه
یکی از مهم ترین بازارهای صادراتی کشورمان در بین همسایگان را می توان کشورعراق به عنوان همسایه غربی و با بیشترین مرز خاکی در حدود یک هزار و 458 کیلومتر و با جمعیت بیش از 32 میلیون نفر نام برد. این کشور به دلیل نزدیک بودن فرهنگ، هم زبان بودن با اهالی استان های مرزی شامل کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان وهمچنین قرار گرفتن حرم مقدس اهل بیت(ع) در این کشور به عنوان نخستین کشور همسایه برای صادرات کالا در بین تجار ایرانی شناخته شده است، به طوری که در سال گذشته ایرانی ها توانستند بیش از 6 میلیارد دلار کالا به عراق صادر کنند و ایران به عنوان سومین صادرکننده بزرگ به این کشور محسوب می‌شود.ترکیه به عنوان همسایه مشترک بین ایران و عراق بازار 7میلیارد دلاری را از صادرات به عراق دارد و کشور چین که فاصله زیادی با عراق دارد همانند ترکیه در سال گذشته 7 میلیارد دلار کالا به این کشور صادر کرده است، این آمار نشان می دهد که ایرانی ها هنوز جای فعالیت صادراتی به عراق را دارند.عمده کالاهای صادرشده به عراق شامل کولر، کف‌پوش، آب معدنی، بیسکویت، پسته، سیب، سیمان، روغن سبک، کاشی و سرامیک و ماست است. همچنین قراضه و ضایعات آهن، توتون و تنباکو، آلیاژهای آلومینیوم، تایربادی و دستگاه تهویه مطبوع عمده کالاهای وارد‌شده به ایران از عراق است.
*تجارت کم ایرانی ها به آذربایجان
جمهوری آذربایجان همسايه شمال غربي ايران به حساب می آید، این کشور با جمعیتی نزدیک به 10 میلیون نفربه سرعت در حال پیشرفت است، این کشور نفت‌خیز هم‌اکنون در بین کشورهای همسایه ایران از لحاظ ارزش کل واردات در رتبه چهارم قرار دارد. سال گذشته آذربایجان 7 میلیارد دلار کالا وارد کشورش کرده است که سهم کشورمان تنها حدود 5 درصد از این مبلغ بوده است. البته ایران با 359 میلیون دلار صادرات به جمهوری آذربایجان، در رتبه ششم بزرگ‌ترین صادرکنندگان به این کشور قرار دارد.در مجموع رقم فعالیت تجاری بین این دو کشور بسیار بالا نبوده و در بالاترین حالت ممکن در سال 91 به 429 میلیون دلار رسیده است. بالاترین رقم واردات از آذربایجان به ایران نیز در سال 86 حدود 322 میلیون دلار بوده است.باتوجه به اینکه این کشور رابطه نزدیکی با همسایه شمالی خود روسیه دارد، بیشترین وارد کننده کالا به این کشور را روسیه از آن خود کرده است. اما کشورهای اروپایی که فاصله زیادی با این کشور دارند نیز کالاهایشان را برای صادرات به این کشور ارسال می کنند و اروپایی ها از ایرانی ها در زمینه صادرات به این کشور جلوتر هستند.
*افغانستان همچنان در انتظار صادرات بیشتر کالاهای ایرانی
از دیگر کشورهای هم زبان همسایه ایران افغانستان است، این کشور با ایران بیش از 900 کیلومتر مرز خاکی دارد و جمعیت آن بیش از 32 میلیون نفر است.تجار ایرانی در سال گذشته توانسته اند بیش از 4/ 2 میلیارد دلار کالا به افغانستان صادر کنند؛ البته ایرانی ها بازار نسبتا خوبی را در افغانستان از آن خودشان کرده اند، چرا که ارزش محصولات صادراتی به افغانستان 9میلیارد دلار است ودر حال حاضر اجناس گوناگونی از ایران راهی این کشور می شود.ژاکت ورزشی، پالتو، پودر ظرفشویی، کف‌پوش، دارو، شیرینی، سیمان و میله آهنی از جمله مهم‌ترین کالاهای صادراتی از ایران به افغانستان است. کنجد، سیب‌زمینی، دانه میوه، گاو، نباتات، پیله کرم ابریشم و سنگ مرمر نیز از جمله کالاهایی است که بیشترین واردات را به ایران داشته است.
*ترکمنستان همسایه ای با اشتراکات فرهنگی زیاد با ایران
ترکمنستان با جمعیت اندک 5 میلیون نفری به عنوان یکی از همسایگان شمالی کشورمان محسوب می شود. این کشور دوست که اشتراکات فرهنگی زیادی با ایران دارد نزدیک به یک هزار کیلومتر مرز خاکی دارد و به عنوان دومین کشور با وسعت مرزی با ایران محسوب می شود.ترکمنستان از لحاظ اقتصادی در قیاس با سایر همسایگان خاکی ایران (به‌جز ترکیه) کشورمرفه‌تری محسوب می‌شود اما به دلیل کم‌جمعیت بودن، بازار واردات آن چندان بزرگ نیست. طبق آمارهای رسمی گمرک ایران، ارزش صادرات ایران به ترکمنستان درسال گذشته حدود 547 میلیون دلار بوده است که این رقم ایران را در جایگاه سوم صادرکنندگان برتر به ترکمنستان قرار داده است. روابط ایران و ترکمنستان در 20 سال گذشته جنبه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را در بر گرفته است و هم‌اکنون جمهوری اسلامی ایران اولین شریک اقتصادی و تجاری ترکمنستان است.سیب، کف‌پوش، شیرینی، سیب‌زمینی، سیمان، قیر و نفت عمده کالاهای صادرشده به ترکمنستان و پنبه، گاز، بنزین، روغن‌های صنعتی، کنجاله و ابریشم عمده کالاهای وارد‌شده از ترکمنستان به ایران است.
*ارمنستان کشور کوچک ولی بازار خوب
کمترین مرز خاکی ایران با کشور ارمنستان در مساحت بیش از 40 کیلومتر طول است. ارمنستان در شمال کشورمان قرار دارد و باجمعیت حدود 4 میلیون نفر درسال گذشته تنها کمی بیش از 2/ 3 میلیارد دلار کالا از سایر کشورها وارد کرده است؛ دو کشور روسیه و چین در جایگاه اول و دوم صادرکنندگان به این کشور قرار دارند و ایرانی ها توانسته اند با صادرات 164 میلیون دلار جایگاه سوم صادرکنندگان به این کشور را به خود اختصاص دهند.همچنین در سال 1395 صادرات ایران به ارمنستان به روایت گمرک ایران حدود 179 میلیون دلار برآورد شده است. کشور ارمنستان با سابقه فرهنگی طولانی به لحاظ تجاری با ایران روابط وسیعی داشته و سالانه حدود 40 تا 45 هزار کامیون برای ترانزیت کالا بین این دو کشور در حال تردد است.دوچرخه، روغن نباتی، انواع چسب، آینه، لوازم‌خانگی، قیر نفت، روغن سویا، بخاری، وسایل نقلیه و جوجه یک‌روزه عمده کالاهای صادرشده از ایران به ارمنستان و قراضه آلومینیوم، سنگ مس، قطعات خازن برقی، سیمان، چدن، حیوانات زنده و باتری از مهم‌ترین کالاهای وارد‌شده از ارمنستان به ایران است.
*کویت بازار متوسط
کویت کشوری است که با ایران از طریق خلیج فارس دارای مرز آبی مشترک است.حجم صادرات سالانه این کشور به ۵/۱۳ میلیارد دلار و میزان واردات آن به ۱/۸ میلیارد دلار می‌رسد. ایران در سال ۱۹۹۷ بیست و هفتمین کشور صادرکننده کالا به کویت بوده است؛ بر اساس آمارهای منتشر‌شده میزان صادرات و واردات دو کشور ایران و کویت در 10 سال اخیر هرگز از 444 میلیون دلار فراتر نرفته است. در سال 1384 صادرات ایران به این کشور در بالاترین حد خود قرار گرفته است و واردات از این کشور نیز طی سال‌های اخیر از مرز 180 میلیون دلار در سال 1386 فراتر نرفته است. شمش آهن، سنگ مرمر، وسایل حمل و نقل عمومی، حیوانات زنده از جمله گوسفند، فرش، پسته و سیمان کالاهایی هستند که بیشترین میزان صادرات از ایران به کویت را داشته‌اند. گیرنده تلویزیون، شمش آهن، بنزین، خودرو سواری، پرتقال، پشم شیشه، قطعات توربین‌های گازی، جرثقیل، ماشین‌های آهنگری و شیره کائوچو عمده کالاهای وارد‌شده از کویت به ایران است.
*رابط صفر تجاری با عربستان
جنوبی ترین همسایه آبی کشورمان عربستان سعودی در خلیج فارس است، این کشور با 27 میلیون نفر جمعیت روابط تجاری خوبی با ایران به دلیل مسائل سیاسی ندارد و می توان گفت رابطه تجاری دو کشور در حد صفر است.البته روابط تجاری بین دو کشور صورت می گیرد و عربستانی ها تمایل به خرید موادغذایی به خصوص محصولات باغی از ایران را دارند و این تجارت درحال حاضر از طریق واسطه گران تجاری در کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس صورت می گیرد.نقش عربستان سعودی در منطقه نقش مهمی است و سالانه میلیون ها زائر بیت الله الحرام به این کشور سفر می کنند ، بنابراین صادرات کالا و محصولات غذایی به این کشور بازار خوبی را برای تجار ایران به وجود می آورد.آمار صادرات و واردات بین ایران و عربستان گویای این است که از سال 1383 تاکنون سطح روابط تجاری بین دو کشور کاهش یافته است و این روند نزولی همچنان ادامه دارد. عمده کالاهای صادرشده از ایران به این کشور از سال 1383 تاکنون شامل شمش آهن، کفش، پسته، بنزین، زعفران و سیمان بوده و عمده کالاهای وارد‌شده از این کشور نیز در 10 سال اخیر شامل پلی‌اتیلن، ساک، نوشابه، روغن‌های سبک، پارچه، درپوش، درب آسان باز‌شو و چسب بوده است.
*امارات شریک نخست واردات ایران
امارات متحده عربی یکی از همسایگان آبی جنوبی کشورمان است، این کشور کوچک با جمعیت 5 میلیون نفر در چندسال گذشته شریک اول ایران در زمینه واردات و صادرات بوده است. بر اساس آمار رسمی که گمرک ایران نشان می‌دهد در حدود 25 درصد از واردات ایران از طریق امارات و در حدود 16 درصد از صادرات ایران نیز به این کشور بوده است. امارات در حال حاضر به عنوان پایگاه تجاری و درگاه تعاملات اقتصادی ایران با دنیاست. روند واردات و صادرات بین دو کشور ایران و امارات در حد فاصل سال‌های 83 تا 88 رشد مثبت داشته و پس از آن تا سال 91 از ثبات نسبی برخوردار بوده است. از سال 91 تاکنون این روند کاهشی شده است به طوری که رقم 20 میلیارد دلار واردات ما از امارات به حدود 11 میلیارد دلار کاهش و صادرات نیز از حدود 9 میلیارد دلار به پنج میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است. بنادر امارات برای ایران به عنوان پایگاه صادرات و واردات تلقی می‌شود. پسته، فرش، روغن‌های سبک غیر از بنزین، زیور‌آلات، روغن موتور، قیر، نفت و انواع زعفران از مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به امارات و بنزین، شمش آهن، سیگار، گوشی تلفن همراه، قند و شکر، دانه ذرات دامی، کنجاله و گوشت گاو بی‌استخوان از مهم‌ترین کالاهای وارد‌شده از امارات به ایران است.
*عمان، کشور دوست
دوست همیشگی ایران کشورعمان است، این کشور درشرق دریای عمان قرار دارد و با ایران مرز آبی دارد، جمعیت این کشور عربی حدود 4.5 میلیون نفر است.عمان همانند سایر کشورهای عربی خلیج فارس منبع اصلی درآمدش نفت است. کشاورزی و ماهیگیری نیز دو منبع مهم درآمد در عمان هستند. سومین راه برای درآمدزایی و منبع جایگزین دیگر صنعت توریسم در این کشور است.در طول 10 سال اخیر روند واردات و صادرات بین دو کشور ایران و عمان با نوسانات اندک مواجه بوده است، اما منحنی صادرات و واردات بین ایران و عمان نشان‌دهنده جهش واردات در سال 1388 از این کشور به ایران است که پس از آن مجدداً نمودار به حالت تعادل باز می‌گردد. مسواک، پشم چیده‌شده، خودرو سواری، بنزین، جرثقیل، قطعات گوشت و مکمل‌های دارویی از مهم‌ترین کالاهای وارد‌شده از کشور عمان و حیوانات زنده، قیر، نفت، آهن و فولاد، فرش، سیمان، سنگ مس و گازهای نفتی مهم‌ترین کالاهای صادراتی از ایران به این کشور است.
*روسیه بازار خوب برای تجار ایرانی
روسیه با ۱۷ میلیون کیلومترمربع وسعت، پهناورترین کشور جهان است. پهناوری روسیه کمتراز دو برابر مساحت کانادا یاچین یا ایالات متحده آمریکا و بیشتر از یک دوم مساحت قاره آفریقا است. این کشور در شمال دریای خزر قرار دارد. روسیه با حدود 145 میلیون نفر جمعیت نهمین کشور پرجمعیت دنیاست. حجم مبادلات تجاری ایران و روسیه در سال گذشته در مقایسه با سال پیش از آن، 70 درصد افزایش یافته و ایران تنها 300 میلیون دلار مواد خوراکی به روسیه صادر کرده است.ارزش مبادلات دوجانبه ایران و روسیه در سال گذشته به 2/2میلیارد دلار رسید که بیشتر آن شامل صادرات ماشین‌آلات، تجهیزات، بخش حمل و نقل، مواد غذایی و فلزات روسیه به ایران بوده است. صادرات مواد غذایی ایران به روسیه تنها 3/0 میلیارد دلار (300 میلیون دلار) از این تراز تجاری را به خود اختصاص داده است.
*پاکستان با جمعیت زیاد
کشور پاکستان درجنوب شرقی کشورمان قرار دارد، مرز خاکی بین دو کشور بیش از 909 کیلومتر است و استان هم مرزکشورمان سیستان و بلوچستان است، این کشور جمعیتی حدود 200 میلیون نفر دارد، تجار ایرانی این کشوررا با جمعیت انبوه به عنوان کشور ششم همسایه برای صادرات انتخاب کرده اند.پاکستان ششمین کشورپرجمعیت دنیاست ودرسال گذشته نزدیک به 50 میلیارد دلار کالا وارد کشورش کرده است که سهم ایران دراین بازار واردات کمتراز2 درصد وحدود 800 میلیون دلار بوده است. این موضوع با عث تعجب بسیاری از کارشناسان شده است، چرا که ایران کمترین سهم صادرات به عنوان کشورهمسایه پاکستان را دارد.خشکبار، چرم، پسته، قیر، نفت و فرش مهم‌ترین اقلام صادراتی به پاکستان و برنج، پارچه، سیب‌زمینی، نارنگی و نخود رسمی از مهم‌ترین کالاهای وارداتی از پاکستان به ایران است.
*سهم اندک صادرات به ترکیه
ترکیه همسایه غربی کشورمان محسوب می شود که راه ورودی به قاره اروپا را برای کشورمان فراهم می کند، این کشور همانند کشورمان حدود 80 میلیون نفر جمعیت دارد و سالانه میلیون ها نفر برای تفریح از ایران به این کشور سفر می کنند. مرز ایران و ترکیه نزدیک به 500 کیلومتر است، تجار ایرانی ترکیه را دومین مقصد صادرات کالای ایرانی در منطقه می دانند و در سال گذشته ایرانی ها توانستند بیش از 3 میلیارد دلار صادرات غیر نفتی به ترکیه داشته باشند، اما با این وجود کشورمان توانسته 2 درصد سهم بازار صادراتی این کشور همسایه غربی را از آن خود کند، در حالی که کشورهایی که فاصله زیادی با این کشور دارند مانند چین، کره و آلمان بازار صادراتی بسیار زیادی را برای خود در ترکیه فراهم کرده اند.بر اساس آمارهای منتشر‌شده درباره روند فعالیت‌های تجاری بین دو کشور ایران و ترکیه از سال 83 همواره تراز تجاری دو کشور مثبت و رو به رشد بوده است. بر اساس این آمار همواره حجم واردات از کشور ترکیه به ایران بیش از حجم صادرات از ایران به ترکیه بوده است. عمده کالاهای صادراتی از ایران به ترکیه در 10 سال اخیر پوست دباغی‌شده، پسته، سنگ آهن، کاتودو، آلومینیوم، مس اوره و پلی‌اتیلن بوده است.همچنین بنزین، سیگار، شمش آهن، توتون و تنباکو، طلای خام، موز، دانه گندم و جو و کنجاله از عمده‌ترین کالاهای وارداتی از ترکیه به ایران بوده است.
*عراق نخستین مقصد کالاهای ایرانی در منطقه
یکی از مهم ترین بازارهای صادراتی کشورمان در بین همسایگان را می توان کشورعراق به عنوان همسایه غربی و با بیشترین مرز خاکی در حدود یک هزار و 458 کیلومتر و با جمعیت بیش از 32 میلیون نفر نام برد. این کشور به دلیل نزدیک بودن فرهنگ، هم زبان بودن با اهالی استان های مرزی شامل کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان وهمچنین قرار گرفتن حرم مقدس اهل بیت(ع) در این کشور به عنوان نخستین کشور همسایه برای صادرات کالا در بین تجار ایرانی شناخته شده است، به طوری که در سال گذشته ایرانی ها توانستند بیش از 6 میلیارد دلار کالا به عراق صادر کنند و ایران به عنوان سومین صادرکننده بزرگ به این کشور محسوب می‌شود.ترکیه به عنوان همسایه مشترک بین ایران و عراق بازار 7میلیارد دلاری را از صادرات به عراق دارد و کشور چین که فاصله زیادی با عراق دارد همانند ترکیه در سال گذشته 7 میلیارد دلار کالا به این کشور صادر کرده است، این آمار نشان می دهد که ایرانی ها هنوز جای فعالیت صادراتی به عراق را دارند.عمده کالاهای صادرشده به عراق شامل کولر، کف‌پوش، آب معدنی، بیسکویت، پسته، سیب، سیمان، روغن سبک، کاشی و سرامیک و ماست است. همچنین قراضه و ضایعات آهن، توتون و تنباکو، آلیاژهای آلومینیوم، تایربادی و دستگاه تهویه مطبوع عمده کالاهای وارد‌شده به ایران از عراق است.
*تجارت کم ایرانی ها به آذربایجان
جمهوری آذربایجان همسايه شمال غربي ايران به حساب می آید، این کشور با جمعیتی نزدیک به 10 میلیون نفربه سرعت در حال پیشرفت است، این کشور نفت‌خیز هم‌اکنون در بین کشورهای همسایه ایران از لحاظ ارزش کل واردات در رتبه چهارم قرار دارد. سال گذشته آذربایجان 7 میلیارد دلار کالا وارد کشورش کرده است که سهم کشورمان تنها حدود 5 درصد از این مبلغ بوده است. البته ایران با 359 میلیون دلار صادرات به جمهوری آذربایجان، در رتبه ششم بزرگ‌ترین صادرکنندگان به این کشور قرار دارد.در مجموع رقم فعالیت تجاری بین این دو کشور بسیار بالا نبوده و در بالاترین حالت ممکن در سال 91 به 429 میلیون دلار رسیده است. بالاترین رقم واردات از آذربایجان به ایران نیز در سال 86 حدود 322 میلیون دلار بوده است.باتوجه به اینکه این کشور رابطه نزدیکی با همسایه شمالی خود روسیه دارد، بیشترین وارد کننده کالا به این کشور را روسیه از آن خود کرده است. اما کشورهای اروپایی که فاصله زیادی با این کشور دارند نیز کالاهایشان را برای صادرات به این کشور ارسال می کنند و اروپایی ها از ایرانی ها در زمینه صادرات به این کشور جلوتر هستند.
*افغانستان همچنان در انتظار صادرات بیشتر کالاهای ایرانی
از دیگر کشورهای هم زبان همسایه ایران افغانستان است، این کشور با ایران بیش از 900 کیلومتر مرز خاکی دارد و جمعیت آن بیش از 32 میلیون نفر است.تجار ایرانی در سال گذشته توانسته اند بیش از 4/ 2 میلیارد دلار کالا به افغانستان صادر کنند؛ البته ایرانی ها بازار نسبتا خوبی را در افغانستان از آن خودشان کرده اند، چرا که ارزش محصولات صادراتی به افغانستان 9میلیارد دلار است ودر حال حاضر اجناس گوناگونی از ایران راهی این کشور می شود.ژاکت ورزشی، پالتو، پودر ظرفشویی، کف‌پوش، دارو، شیرینی، سیمان و میله آهنی از جمله مهم‌ترین کالاهای صادراتی از ایران به افغانستان است. کنجد، سیب‌زمینی، دانه میوه، گاو، نباتات، پیله کرم ابریشم و سنگ مرمر نیز از جمله کالاهایی است که بیشترین واردات را به ایران داشته است.
*ترکمنستان همسایه ای با اشتراکات فرهنگی زیاد با ایران
ترکمنستان با جمعیت اندک 5 میلیون نفری به عنوان یکی از همسایگان شمالی کشورمان محسوب می شود. این کشور دوست که اشتراکات فرهنگی زیادی با ایران دارد نزدیک به یک هزار کیلومتر مرز خاکی دارد و به عنوان دومین کشور با وسعت مرزی با ایران محسوب می شود.ترکمنستان از لحاظ اقتصادی در قیاس با سایر همسایگان خاکی ایران (به‌جز ترکیه) کشورمرفه‌تری محسوب می‌شود اما به دلیل کم‌جمعیت بودن، بازار واردات آن چندان بزرگ نیست. طبق آمارهای رسمی گمرک ایران، ارزش صادرات ایران به ترکمنستان درسال گذشته حدود 547 میلیون دلار بوده است که این رقم ایران را در جایگاه سوم صادرکنندگان برتر به ترکمنستان قرار داده است. روابط ایران و ترکمنستان در 20 سال گذشته جنبه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را در بر گرفته است و هم‌اکنون جمهوری اسلامی ایران اولین شریک اقتصادی و تجاری ترکمنستان است.سیب، کف‌پوش، شیرینی، سیب‌زمینی، سیمان، قیر و نفت عمده کالاهای صادرشده به ترکمنستان و پنبه، گاز، بنزین، روغن‌های صنعتی، کنجاله و ابریشم عمده کالاهای وارد‌شده از ترکمنستان به ایران است.
*ارمنستان کشور کوچک ولی بازار خوب
کمترین مرز خاکی ایران با کشور ارمنستان در مساحت بیش از 40 کیلومتر طول است. ارمنستان در شمال کشورمان قرار دارد و باجمعیت حدود 4 میلیون نفر درسال گذشته تنها کمی بیش از 2/ 3 میلیارد دلار کالا از سایر کشورها وارد کرده است؛ دو کشور روسیه و چین در جایگاه اول و دوم صادرکنندگان به این کشور قرار دارند و ایرانی ها توانسته اند با صادرات 164 میلیون دلار جایگاه سوم صادرکنندگان به این کشور را به خود اختصاص دهند.همچنین در سال 1395 صادرات ایران به ارمنستان به روایت گمرک ایران حدود 179 میلیون دلار برآورد شده است. کشور ارمنستان با سابقه فرهنگی طولانی به لحاظ تجاری با ایران روابط وسیعی داشته و سالانه حدود 40 تا 45 هزار کامیون برای ترانزیت کالا بین این دو کشور در حال تردد است.دوچرخه، روغن نباتی، انواع چسب، آینه، لوازم‌خانگی، قیر نفت، روغن سویا، بخاری، وسایل نقلیه و جوجه یک‌روزه عمده کالاهای صادرشده از ایران به ارمنستان و قراضه آلومینیوم، سنگ مس، قطعات خازن برقی، سیمان، چدن، حیوانات زنده و باتری از مهم‌ترین کالاهای وارد‌شده از ارمنستان به ایران است.
*کویت بازار متوسط
کویت کشوری است که با ایران از طریق خلیج فارس دارای مرز آبی مشترک است.حجم صادرات سالانه این کشور به ۵/۱۳ میلیارد دلار و میزان واردات آن به ۱/۸ میلیارد دلار می‌رسد. ایران در سال ۱۹۹۷ بیست و هفتمین کشور صادرکننده کالا به کویت بوده است؛ بر اساس آمارهای منتشر‌شده میزان صادرات و واردات دو کشور ایران و کویت در 10 سال اخیر هرگز از 444 میلیون دلار فراتر نرفته است. در سال 1384 صادرات ایران به این کشور در بالاترین حد خود قرار گرفته است و واردات از این کشور نیز طی سال‌های اخیر از مرز 180 میلیون دلار در سال 1386 فراتر نرفته است. شمش آهن، سنگ مرمر، وسایل حمل و نقل عمومی، حیوانات زنده از جمله گوسفند، فرش، پسته و سیمان کالاهایی هستند که بیشترین میزان صادرات از ایران به کویت را داشته‌اند. گیرنده تلویزیون، شمش آهن، بنزین، خودرو سواری، پرتقال، پشم شیشه، قطعات توربین‌های گازی، جرثقیل، ماشین‌های آهنگری و شیره کائوچو عمده کالاهای وارد‌شده از کویت به ایران است.
*رابط صفر تجاری با عربستان
جنوبی ترین همسایه آبی کشورمان عربستان سعودی در خلیج فارس است، این کشور با 27 میلیون نفر جمعیت روابط تجاری خوبی با ایران به دلیل مسائل سیاسی ندارد و می توان گفت رابطه تجاری دو کشور در حد صفر است.البته روابط تجاری بین دو کشور صورت می گیرد و عربستانی ها تمایل به خرید موادغذایی به خصوص محصولات باغی از ایران را دارند و این تجارت درحال حاضر از طریق واسطه گران تجاری در کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس صورت می گیرد.نقش عربستان سعودی در منطقه نقش مهمی است و سالانه میلیون ها زائر بیت الله الحرام به این کشور سفر می کنند ، بنابراین صادرات کالا و محصولات غذایی به این کشور بازار خوبی را برای تجار ایران به وجود می آورد.آمار صادرات و واردات بین ایران و عربستان گویای این است که از سال 1383 تاکنون سطح روابط تجاری بین دو کشور کاهش یافته است و این روند نزولی همچنان ادامه دارد. عمده کالاهای صادرشده از ایران به این کشور از سال 1383 تاکنون شامل شمش آهن، کفش، پسته، بنزین، زعفران و سیمان بوده و عمده کالاهای وارد‌شده از این کشور نیز در 10 سال اخیر شامل پلی‌اتیلن، ساک، نوشابه، روغن‌های سبک، پارچه، درپوش، درب آسان باز‌شو و چسب بوده است.
*امارات شریک نخست واردات ایران
امارات متحده عربی یکی از همسایگان آبی جنوبی کشورمان است، این کشور کوچک با جمعیت 5 میلیون نفر در چندسال گذشته شریک اول ایران در زمینه واردات و صادرات بوده است. بر اساس آمار رسمی که گمرک ایران نشان می‌دهد در حدود 25 درصد از واردات ایران از طریق امارات و در حدود 16 درصد از صادرات ایران نیز به این کشور بوده است. امارات در حال حاضر به عنوان پایگاه تجاری و درگاه تعاملات اقتصادی ایران با دنیاست. روند واردات و صادرات بین دو کشور ایران و امارات در حد فاصل سال‌های 83 تا 88 رشد مثبت داشته و پس از آن تا سال 91 از ثبات نسبی برخوردار بوده است. از سال 91 تاکنون این روند کاهشی شده است به طوری که رقم 20 میلیارد دلار واردات ما از امارات به حدود 11 میلیارد دلار کاهش و صادرات نیز از حدود 9 میلیارد دلار به پنج میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است. بنادر امارات برای ایران به عنوان پایگاه صادرات و واردات تلقی می‌شود. پسته، فرش، روغن‌های سبک غیر از بنزین، زیور‌آلات، روغن موتور، قیر، نفت و انواع زعفران از مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به امارات و بنزین، شمش آهن، سیگار، گوشی تلفن همراه، قند و شکر، دانه ذرات دامی، کنجاله و گوشت گاو بی‌استخوان از مهم‌ترین کالاهای وارد‌شده از امارات به ایران است.
*عمان، کشور دوست
دوست همیشگی ایران کشورعمان است، این کشور درشرق دریای عمان قرار دارد و با ایران مرز آبی دارد، جمعیت این کشور عربی حدود 4.5 میلیون نفر است.عمان همانند سایر کشورهای عربی خلیج فارس منبع اصلی درآمدش نفت است. کشاورزی و ماهیگیری نیز دو منبع مهم درآمد در عمان هستند. سومین راه برای درآمدزایی و منبع جایگزین دیگر صنعت توریسم در این کشور است.در طول 10 سال اخیر روند واردات و صادرات بین دو کشور ایران و عمان با نوسانات اندک مواجه بوده است، اما منحنی صادرات و واردات بین ایران و عمان نشان‌دهنده جهش واردات در سال 1388 از این کشور به ایران است که پس از آن مجدداً نمودار به حالت تعادل باز می‌گردد. مسواک، پشم چیده‌شده، خودرو سواری، بنزین، جرثقیل، قطعات گوشت و مکمل‌های دارویی از مهم‌ترین کالاهای وارد‌شده از کشور عمان و حیوانات زنده، قیر، نفت، آهن و فولاد، فرش، سیمان، سنگ مس و گازهای نفتی مهم‌ترین کالاهای صادراتی از ایران به این کشور است.
*روسیه بازار خوب برای تجار ایرانی
روسیه با ۱۷ میلیون کیلومترمربع وسعت، پهناورترین کشور جهان است. پهناوری روسیه کمتراز دو برابر مساحت کانادا یاچین یا ایالات متحده آمریکا و بیشتر از یک دوم مساحت قاره آفریقا است. این کشور در شمال دریای خزر قرار دارد. روسیه با حدود 145 میلیون نفر جمعیت نهمین کشور پرجمعیت دنیاست. حجم مبادلات تجاری ایران و روسیه در سال گذشته در مقایسه با سال پیش از آن، 70 درصد افزایش یافته و ایران تنها 300 میلیون دلار مواد خوراکی به روسیه صادر کرده است.ارزش مبادلات دوجانبه ایران و روسیه در سال گذشته به 2/2میلیارد دلار رسید که بیشتر آن شامل صادرات ماشین‌آلات، تجهیزات، بخش حمل و نقل، مواد غذایی و فلزات روسیه به ایران بوده است. صادرات مواد غذایی ایران به روسیه تنها 3/0 میلیارد دلار (300 میلیون دلار) از این تراز تجاری را به خود اختصاص داده است.
آخرین اخبار