کاهش قیمت نفت، فرصتی برای تحقق اقتصاد مقاومتی

بهای سبد نفتی سازمان کشورهای صادرکننده نفت در آخرین معاملات دیروز باز هم دلار کاهش یافت تا قیمت نفت اوپک به پایین‌ترین سطح پنج سال اخیر سقوط کند. در نگاه اول ، این خبر خوبی برای ایران نیست ؛ چرا که اقتصاد کشورمان چنان به نفت وابسته است که تغییرات این چنینی می‌توان تبعات بسیاری در اقتصاد کلان کشور داشته باشد و بر همین اساس است که طی یکی دو ماه اخیر دغدغه های بسیاری در این خصوص شکل گرفته است ، تا جایی که بعضی صاحب نظران عدم تحقق بودجه کشور را بر این اساس پیش بینی کرده اند ؛ اما اگر از دیدگاهی دیگر به این موضوع نگاه شود ، می توان این کاهش قیمت را نعمتی برای اقتصاد ایران دانست.وابستگی به نفت و استفاده از فروش نفت برای گذران هزینه‌های جاری کشور به حدی به اقتصاد ایران ضربه زده که این نظریه گاهی شنیده می شود که نفت، بلایی است که کشور به آن دچار است و اگر ایران، نفت نداشت پیشرفت بیشتر و سریعتری داشت. در کشورهای توسعه یافته دنیا که منابع نفتی هم دارند، در ازای استفاده از ذخایر نفتی، سرمایه گذاری های دراز مدت صورت می گیرد و این، ایده آلی است که در ایران هم سالها است مدنظر است اما کمتر عملیاتی شده است. بر اساس الزامات تحقق برنامه چشم انداز بیست ساله، به عنوان یک سند بالادستی در کشور در چارچوب « تغییر نگاه به نفت و گاز» پیش بینی شده بود که « وابستگی اعتبارات هزینه‌ای دولت به درآمدهای نفت و گاز به صورت سالیانه باید کاهش یابد به طوری که تا پایان برنامه پنجم توسعه وابستگی اعتبارات هزینه‌ای دولت (به جز یارانه‌های پرداختی) به طور کامل قطع گردد».

همچنین این موضوع پیش بینی شده بود که « وجوه حاصل از فروش نفت خام و گاز طبیعی (شامل میعانات و مایعات گازی) تولیدشده (پس از کسر هزینه‌های تولید شامل: سرمایه‌گذاری، مالی، نگهداری، بهره‌برداری و استهلاک)، به قیمت‌های صادراتی درآمد دولت محسوب نمی‌شود و ناشی از فروش دارایی و ثروت ملی است و برای زایندگی مستمر و حفظ این ثروت‌های طبیعی باید به سرمایه مولد تبدیل گردد». افسوس که دولت سابق در طول هشت سال تسلط خود بر اقتصاد دولتی کشور ، خواسته یا ناخواسته در راه تحقق این سند قدم برنداشت و کار به جایی رسید که در سالهای آخر این دولت سال به سال بر وابستگی بودجه کشور به نفت افزوده می شد.اینک اگر چه دولت تدبیر و امید تلاش دارد دوباره روال طبیعی و منطقی در زمینه سیاست و اقتصاد به کشور باز گردد، اما می توان این کاهش قیمت نفت را نیز آزمونی برای دولت دانست تا زیر فشار آن کاهش وابستگی بودجه به نفت را تمرین کند . این موضوع همچنین از این زاویه ارزشمند است که چند سالی است که رهبر انقلاب تاکید بر راهبرد «اقتصاد مقاومتی » در کشور داشته اند . این موضوع اولین بار در دیدار کارآفرینان با ایشان در شهریور سال 1389 مطرح گردید. در همین دیدار، مقام معظم رهبری « اقتصاد مقاومتی » را معنا و مفهومی از کارآفرینی معرفی و برای نیاز اساسی کشور به کارآفرینی نیز دو دلیل « فشار اقتصادی دشمنان » و « آمادگی کشور برایی جهش » را معرفی کردند. ایشان همچنین در مرداد 1391 در دیدار با کارگزاران نظام ، عنوان کردند : « کاهش وابستگى به نفت یکى دیگر از الزامات اقتصاد مقاومتى است. این وابستگى، میراث شوم صد ساله‌ى ماست. ما اگر بتوانیم از همین فرصت که امروز وجود دارد، استفاده کنیم و تلاش کنیم نفت را با فعالیتهاى اقتصادىِ درآمدزاى دیگرى جایگزین کنیم، بزرگترین حرکت مهم را در زمینه‌ى اقتصاد انجام داده‌ایم. امروز صنایع دانش‌بنیان از جمله کارهائى است که می تواند این خلأ را تا میزان زیادى پر کند. ظرفیتهاى گوناگونى در کشور وجود دارد که میتواند این خلأ را پر کند. همت را بر این بگماریم؛ برویم به سمت این که هرچه ممکن است، وابستگى خودمان را کم کنیم».با این حال، اگر چه در سالهای اخیر ، تلاش زیادی در تبیین «اقتصاد مقاومتی » شد اما در عرصه عمل اقدام چشمگیری در این زمینه دیده نشد. کاهش قیمت نفت در این روزها می تواند شروع مدیریت کشور بر اساس رهنمودهای رهبری باشد و روزهای بزرگی را برای کشور به ارمغان بیاورد.