طرح کارت سوخت از ابتدا شکست خورده بود

محمد خادمی: با توسعه صنعت خودرو در نیم قرن اخیر وجود جایگاه های سوخت خودرو یکی از مکان های مورد نیاز در همه نقاط کشور به حساب می آید، به طوری که جایگاه هاي سوخت این روزها در جاده ها، محلات مسکونی شهری ومناطق دور افتاده نقش پر رنگی براقتصاد دارند چرا که روزانه میلیون ها لیتر بنزین و گازوئیل به عنوان سوخت میلیون ها خودروي عمومی و شخصی تامین و به فروش می رسد.ازسوی دیگر درهرجایگاه به طور متوسط 10 نفر مشغول به کار می شوند،همچنین راه اندازی یک جایگاه سوخت درداخل شهرسرمایه گذاری بسیارزیادی را می طلبد، برای اینکه وضعیت جایگاه های سوخت کشور را بررسی کنیم، گفتگویی ترتیب داده ایم با« ناصر رئیسی فر»رئیس انجمن جایگاه داران سراسر کشور که درادامه می خوانید:

در محدوده تهران بزرگ 230 جایگاه سوخت بنزینی مایع وجود دارد و در کل کشور 3 هزار و 500 جایگاه که بیش از 90درصد آنها از سوی سرمایه گذاران بخش خصوصی اداره می شود. در حال حاضر مصرف روزانه بنزین کشور 75 میلیون لیتر و در روزهای پایانی هفته  85 میلیون لیتر است، البته 150 میلیون لیتر بنزین رکورد مصرف در یک روز جایگاه های سراسر کشور بوده است.

رعایت حریم صنفی در خدمات سوختی تعریف نشده است و می توان این خدمات در کنار یکدیگر باشد، اما ضرر این مسافت کوتاه به هر دو سرمایه دار می رسد ، چرا که برای سرمایه دارانی که تصمیم می گیرند جایگاه سوختی راه اندازی کنند باید توجیه اقتصادی داشته باشد در غیر این صورت برایشان به صرفه نیست، از سوی دیگر در سال های گذشته جا یابی برای راه اندازی جایگاه ها طبق استاندارد نبوده است ، اما به تازگی گروه مکان یابی در این انجمن راه اندازی شده است تا در صورتی که جایگاه جدید در محله ای می خواهد ساخته شود موقعیت آن از سوی کارشناسان در نظر گرفته شود.متاسفانه در کشورمان توجهی به استاندارد نمی شود، چرا که باید مسافت 15 تا 50 متری بستگی به واحد مسکونی، آموزشی و تجاری حریم رعایت شود.

 تمامی جایگاه های سوخت بنزینی که به تازگی مجوز راه اندازی را دریافته اند حریم شان را رعایت می کنند، چرا که کمیسیون در انجمن وجود دارد که متشکل از نماینده محیط زیست، ایمنی، شرکت نفت، بخش فرآورده نفتی و...است که هرکدام از این کارشناسان نظرشان را اعلام می کنند، امکان این وجود دارد جایگاه هایي که در سالیان گذشته راه اندازی شده باشند حریم ایمنی را رعایت نکرده باشند به طور نمونه یک جایگاه سوخت در خیابان ولی عصر تهران وجود دارد که درهمجواری دو برج قرار دارد و حریم آن رعایت نشده است. 

در شهر تهران8تا9  جایگاه تک سکو یا همان پمپ بنزین کوچک وجود دارد، که سه جایگاه آن در منطقه22 ساخته و در حال ساخت قرار دارد، ما معتقد هستیم که این جایگاه ها مورد نیاز محدوده شهری نیست و نباید در داخل شهر راه اندازی شود و این جایگاه کوچک که در خارج از کشور هم وجود دارد در سوپرمارکت ها و تعویض روغنی های بین شهری باید قرار بگیرد، اما به این دلیل این جایگاه در برخی از مناطق شهری ساخته شده است که شهرک های مسکونی و مجموعه تفریحی و گردشگری به شکل پراکنده وجود دارد و از سوی دیگر به دلیل وجود بزرگراه های متعدد در این مناطق دسترسی پمپ بنزین در این مسیرها دشوار است همین موضوع باعث شده که جهت سوخت رسانی به خودروها برای کاهش اتلاف وقت و صرفه جویی در سوخت و کاهش ترافیک در محلات گوناگون این جایگاه های کوچک راه اندازی شود.

 این جایگاه ها از سوی شهرداری تهران و شرکت نفت درحال توسعه است و براساس نیاز سنجی تراکم جمعیت و تردد خودرو و فاصله زیاد با نزدیک ترین جایگاه تصمیم به راه اندازی آن گرفته می شود، اما کارشناسان ما اعتقادی به راه اندازی این جایگاه های کوچک ندارند چرا که مشکلات زیست محیطی را به وجود می آورند و جایگاه هاي کوچک بنزین درشهر قم زیرنظرانجمن اداره نمی شود.

یکی از انتقاداتی که وجود دارد مربوط به طرح راه اندازی دستگاه های سوخت رسانی درجایگاه ها بود که باید کارت سوخت آن طراحی می شد، اما دیگر کارت سوخت ها مورد نیاز نیست؟

بله همین طور است، طرح های نسنجیده ای که به اجرا می رسد تبعات مالی و اجتماعی بسیاری را به وجود می آورد، به طوری که آن زمانی که طرح سهمیه بندی بنزین و گازوئیل با کارت سوخت به اجرا در آمد موجب اتلاف وقت هموطنان در جایگاه ها مي شد وهم اینکه هزینه زیادی را روی دست جایگاه داران برای تهیه نازل ها با طراحی کارت سوخت مي گذاشت و این روزها شاهد آن هستیم که دیگر کارت سوخت مورد نیازنیست. یکی ازاهداف راه اندازی کارت سوخت جلو گیری از قاچاق سوخت بود، که این طرح نه تنها جلوی قاچاق را نگرفت بلکه منجر به تشدید آن نیز شد و سودآوری سرشاری را برای قاچاقچیان به همراه داشت، چرا که موجب شد بازار مصرف را تشنه کند و این موضوع  حضور دلالان و تخلفات را به وجود آورد.

وضعیت جایگاه داران برعکس تصور بسیاری از هموطنان مطلوب نیست، چرا که با این هزینه چند میلیاردی برای راه اندازی جایگاه سوخت با درآمد بسیاراندک مواجه اند، جایگاه داران تنها5/3 درصد به سود می رسند، به طور مثال به ازای فروش هر یک لیتر بنزین که معادل یک هزار تومان است تنها 35 تومان برایشان سود دهی دارد، این در صورتی است که جایگاه داران زمین میلیاردی برای ساخت، تهیه دستگاه ها با سرمایه میلیونی، هزینه انشعابات، پرداخت حقوق کارگران، مالیات، عوارض و.... را دارند؛ که با این هزینه سنگین درآمد ناچیزی برای سرمایه داران این بخش به وجود می آيد. هیچ جای دنیا درآمد سوخت فروشان انقدر پایین نیست و انتظار داریم مجموعه وزارت نفت توجه به درآمد بیشترجایگاه داران داشته باشند، درحال حاضر برخی از جایگاه های خصوصی که در بیرون از شهر خدمات رسانی می کنند به عنوان جایگاه های ورشکسته به حساب می آیند. 

دیگرهیچ جایگاه سوخت دولتی وجود ندارد چرا که قیمت همه محصولات سوختی یکسان سازی شده است و جایگاه هایي که از سوی بخش دولتی اداره می شود به شکل های مختلف دراختیار بخش خصوصی قرارگرفته است و تنها 30 جایگاه سوخت متعلق به بخش دولتی است.

زیاد بودن گاز موجود دربنزین نسبت به حد معمول و مجاز وتبخیرفراورده درفصول گرم سال امری طبیعی به شمار می رود، این در حالی است که بعضی از جایگاه ها به بهانه تبخیرغیرمجاز جریمه می شوند آن هم درشرایطی که هزینه های خود را به زحمت مدیریت می کنند، در مجموع جایگاه داران هیچ وقت اقدام به کم فروشی نمی کنند.

چند سالی است که دولت برای کنترل تورم دست به افزایش قیمت بنزین نزده است، جایگاه داران نیز به دلیل اینکه درآمدشان به شکل درصدی است با همان در آمد گذشته امورات شان را می گذراند، این در حالی است که حقوق کارگر هر سال افزایش پیدا می کند و هزینه نگهداری جایگاه به شکل میلیونی در هر ماه است. همچنین همه ساله گاز و برق به عنوان دو انرژی افزیش قیمت دارند، اما بنزین همچنان با همان قیمت عرضه می شود.با وجود افزایش هزینه های جایگاه ها، نرخ کارمزدها از دو سال قبل ثابت بوده و این موضوع برخی جایگاه‌ها را به ورطه تعطیلی کشانده است.هم‌اکنون اکثر جایگاه هاي کشور به دلیل نبود توجیه اقتصادی، ثبات نرخ کارمزد جایگاه ها و همینطور عدم تبدیل روش کارمزدی به حق‌العمل کاری با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند.