ایلیا پیرولی: درحالیکه بهزودی تحریمهای اقتصادی از سوی
آمریکا علیه کشور اعمال میشود؛ اغلب کارشناسان اتخاذ تدوین استراتژی
یکپارچه اقتصادی را مهمترین راهکار برای اقتصاد در تحریم اعلام کردهاند.
مسئلهای که حالا بهعنوان اصلیترین دغدغه برنامه ریزان کشور تبدیلشده
است. اظهارات روز گذشته معاون وزیر امور اقتصاد دراینباره نشان میدهد که
دولتیها همسو با کارشناسان اقتصادی به دنبال تدوین راهکاری برای مقابله با
تحریمها هستند. حسین میر شجاعیان با اذعان به اینکه تحریمها اثر خود را
نشان خواهد داد؛ گفته است: کشور وارد یک جنگ اقتصادی شده است و در چنین
شرایطی ما هم باید در اقتصادمان یک آرایش جنگی بگیریم. بیان میر شجاعیان
نشان از منطقی بودن دولتیها دارد. موضوعی که کارشناسان همواره بر آن تأکید
داشته و معتقد بودند که دولتها نباید در برابر چالشهای پیش روی اقتصادی
بهخصوص در مسئله تنشهای سیاسی – اقتصادی عجولانه ، غیرمنطقی و بدون کار
کارشناسی تصمیمگیری کنند. «از الآن باید خود را برای تحریم ماههای آینده
آماده کنیم .امیدوارم از تصمیمهای عجولانه فاصله بگیریم و شوک را درست
بسنجیم. واقعیت این است تحریمها اثر خود را خواهند گذاشت».
نبود یک استراتژی کلان اقتصادی
این
گفته میر شجاعیان معاون وزیر اقتصاد است که دیروز در جمع خبرنگاران مطرح
کرد. مؤلفه مغفول مانده در اقتصاد کشور بهخصوص پس از جنگ از دید
کارشناسان؛ نبود یک استراتژی کلان در حوزه اقتصادی بوده است، نبود این
مؤلفه جدای از مسائلی مثل تحریم و شوکهای دیگر؛ موجب شده که اقتصاد بسان
یک کشتی بدون رادار به دور خود بچرخد. وضع نامناسب اقتصادی کشور نتیجه این
موضوع است. ازاینرو کارشناسان اقتصادی معتقدند قبل از آنکه دولت برای
مقابله با تحریمها و به قول میز شجاعیان آرایش جنگی اقتصادی بگیرد؛
نیازمند تهیه و تدوین استراتژی یکپارچه اقتصادی دارد.
به عقیده محمد
خوشچهره، کارشناس اقتصادی، عصیانگری رفتارهای بازارهایی مثل ارز، سکه و
طلا نتیجه گسترش نگاه سوداگرایانه ناشی از نگاه تکقطبی یک گرایش فکری
اقتصادی بوده است. اظهارنظر این کارشناس اقتصادی، بیانگر نبود استراتژی در
اقتصاد است.
نظام هماهنگ و منسجم
خوشچهره به ایلنا درباره این مؤلفه
گفته است: سیاستهایی که برای تحقق متغیرهای کلان اقتصادی به کار گرفته
میشود درصورتیکه منسجم و هماهنگ تدوین شوند، به آن میتوان گفت استراتژی
اقتصادی که قطعاً راهگشای اقتصاد خواهد بود. اما اگر همین سیاستهای
اقتصادی در قالب یک نظام هماهنگ شده و منسجم تدوین نشوند به این نوع
سیاستهای اقتصادی، دیگر نمیتوان نام استراتژیک بر آن گذاشت بلکه
مجموعهای از برنامههای هماهنگ نشده اقتصادی بهترین توصیف برای آن است که
همواره این روند در اقتصاد کشور اجراشده است.
نظام بانکی شناور و ساماندهی بازارها نتیجه مشارکت تفکرات اقتصادی
این
کارشناس اقتصادی گفته است: دولت باید فضایی را فراهم کند که پیشازاین
دولتهای دیگر نتوانستهاند انجام بدهند و آنهم گفتوگوی مشترک که مدیریت
کلان اقتصادی کشور در آن به بحث گذاشته شود. عقبه فکری بهنقد عالمانه
کشیده میشود. این امر موجب میشود تصمیمی که برای اقتصاد گرفته میشود
دیگر بر اساس سلایق، ایده تفکرهای نگاه خاصی نباشد. بر پایه گفتههای این
کارشناس اقتصادی و دیگر صاحبنظران، اولین برای گام برای مقابله با
تحریمها و فراتر از آن برای داشتن یک اقتصاد پویا، تهیه و تدوین یک
استراتژی کلان با مشارکت همه تفکرات اقتصادی است. به گفته تحلیلگران
اقتصادی، اگر این مؤلفه در اقتصاد کشور نهادینه شود، شاهد یک نظام بانکی
شناور و متناسب با اقتصاد کشور خواهیم بود، از طرفی وقتی نظام بانکی در
مسیر مناسب و اصولی خود قرار بگیرد؛ تزریق نقدینگی نیز به سمت تولید
هدایتشده و از آنطرف بازارهای پولی و مالی ازجمله ارز، سکه و مسکن نیز به
ساماندهی میرسند.
بومی کردن مولفههای تاثیرگذار در اقتصاد
از
الزامات تدوین یک اقتصادی با آرایش جنگی، بومی کردن مؤلفههای تأثیرگذار
بر اقتصاد است. به عبارتی، برای اینکه یک اقتصاد پویا در مقابل چالشهای
پیش رو ازجمله تحریمها، مانند یک ارتش مسلح آرایش جنگی بگیرد، نیازمند آن
است که برنامههای مندرج در استراتژی اقتصادی خود را متناسب با وضعیت
فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه تدوین کند. مسئلهای که در اقتصاد کشور در
طی سی سال گذشته به یک معضل بزرگ تبدیلشده است. شکاف طبقاتی، نابرابری
اجتماعی، گسترش رانت ، فساد ساختاری ، ترویج مصرفگرایی و از همه مهمتر
گسترش اقتصاد مولد و جایگزینی اقتصاد رفاقتی بهجای اقتصادی مبتنی بر
مزیتهای نسبی همراه با رقابت میشود. کارشناسان نمونه این نوع برنامه
اقتصادی را تعدیل ساختاری عنوان میکنند و به باور آنها برنامه ریزان
اقتصادی میبایست قبل از انجام این نوع مدل اقتصادی آن را بومیگرایی
میکردند. حسن سبحانی، کارشناس اقتصادی، درباره این موضوع گفته است:
موافقان تعدیل ساختاری، این نوع مدل را بهترین سیاست برای اقتصاد کشورمی
دانند. آنها بر این اعتقادند که چون در کشورهای پیشرفته این نوع برنامه
مثبت بوده؛ پس همینجا هم جواب میدهد وقتی از آنها سؤال میشود، چرا
باگذشت 30 سال از اجرای این نوع سیاست مشکلات اقتصادی همچنان پابرجاست؟ این
گروه اشکالات درونی را عامل بازدارنده میدانند و معتقدند این اشکالات در
خارج از اقتصاد هستند. این در حالی است که هر اقتصادی، باید بر اساس مختصات
بومی آن برنامهریزی شود. به عبارتی اگر این امر محقق شود، بهنوعی مبین
ترویج اقتصاد رفتاری است. این کارشناس اقتصادی به تجارت گفته بود: نکتهای
که وجود دارد و همه از آن غفلت میکنند نظریههایی در مورد علوم اجتماعی و
رفتاری مثل اقتصاد و مدیریت است. این نظریههایی اگر بر اساس از رفتارهای
مردمان یک جغرافیایی باشد، چون با رفتار آنها تطبیق پیداکرده، جواب
میدهد. اما اگر شما بخواهید این نظریهها را در جغرافیای دیگری با مختصات و
ویژگیهای متفاوت اجرا کنید و بهجای اینکه آنها را متناسب با رفتار مردم
بکنید؛ مدام از آنها بخواهید که رفتارهای خاص خودشان را تغییر و با
رفتارهای جدید تن بدهند بهطور یقین مردم در مقابل این نوع تغییر رفتاری
مقاومت خواهند کرد. بنابراین باید نظریه مبتنی بر رفتار باشد نه اینکه
رفتار مبتنی بر نظریه باشد. یعنی اینکه همواره این رفتار هست که نظریه را
ایجاد میکند. کسانی که در این سه دهه حاکم بودهاند نظریه را از جایی دیگر
گرفته و میخواهند به رفتارهایی تبدیل کنند که این رفتارها لزوماً
رفتارهای خاص آن جغرافیا نیست. التهاب در بازارها، افزایش هزینههای تولید،
ساختار اقتصادی نامتوازن افزایش واردات، کاهش ارزش پولی ملی و تدوین
بودجههای غیر مولد و ... از مهمترین مسائلی است که در اثر این نوع رفتار
بر اقتصاد حاصلشده است. بنابراین بعد از تهیه و تدوین استراتژی اقتصادی،
لازم است که مدلهای اقتصادی را از درون اقتصاد کشور و متناسب بافرهنگ
جامعه تهیه و تدوین شود و از گرتهبرداری وارداتی نسخههای خارج از رده
پرهیز شود. این را کارشناسان اقتصادی میگویند و به باور آنها اقتصاد
مقاومتی میتواند مدل مناسبی برای اقتصاد کشور باشد. در این نوع مدل اقتصاد
به سمت یک اقتصاد شکوفا مبتنی بر مؤلفههای جامعه تبدیل میشود. این امر
نهتنها انحصار گروههای فرصتطلب را از بین میبرد بلکه اقتصاد را
نظاممند و متغیرهای آن را مثل تولید ناخالص داخلی را بدون اتکا به نفت
افزایش میدهد.
بنابراین لازمه داشتن یک اقتصاد پویا همراه با آرایش
جنگی برای مقابله با چالشها ازجمله تحریمها؛ تدوین نقشه راه مناسب است که
در آن استراتی، مدلسازی بومی برنامهها و استفاده از مزیتهای نسبی لحاظ
شده باشد.