بازار طلا گرفتار بلای تقلب

کورش شرفشاهی: طلا یکی از مهمترین فلزات در جهان است که هم به عنوان پشتوانه پولی بسیاری از کشورها مطرح می شود و هم فلزی زینتی است که زنان و مردم بدون آنکه هیچ فایده ای از آویزان کردن طلا کردن ببرند، این فلز گران بها را به دست، گردن، انگشت، گوش، بینی، پا و... می اندازند. همین امر باعث شده تا طلا نقش مهمی در اقتصاد جهان بازی کند که ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.

امروزه گردش پولی و مالی طلا به اندازه ای اهمیت دارد که افراد بسیاری را مشغول بکار می کند. عده ای در کارگاههای طلاسازی مشغول بکار هستند، عده ای مغازه های گران قیمتی دارند که کارشان فقط عرضه طلاست. عده ای طلای ساخته شده را بین مغازه ها توزیع می کنند. عده ای بنک دار طلا هستند و پولشان را در مسیر خرید عمده طلا و توزیع آن بین فروشندگان به جریان می اندازند. عده ای دیگر سکه های طلا را می خرند و می فروشند و خلاصه اینکه افراد بسیاری از کنار این فلز گرانبها، روزی زن و فرزندشان را تامین می کنند.

در حالی که افراد بسیاری از تولید و فروش طلا روزی حلال به دست می آورند، عده ای دیگر که عادت کرده اند نان خود را از حرام خواری به دست بیاورند، مسیر انحرافی طی می کنند و به اشکال گوناگون دست به تقلب می زنند تا مردم را گول بزنند و خود ره صد ساله را یک شبه طی کنند. در گذشته روشهای سواستفاده گوناگونی را شاهد بودیم که بدترین آنها فروش سکه های تقلبی در وکیوم بود. اگر چه در این زمینه بارها اطلاع رسانی شد اما هنوز معضل فروش سکه های تقلبی در بسته های وکیوم شده به قوت خود باقی است و هیچ راهکاری برای شناسایی سکه های تقلبی وجود ندارد زیرا به محض آنکه یک نفر جرات کند و بسته وکیوم شده را باز کند و متوجه شود که به جای طلا آهن خریده ، دیگر نمی تواند ادعایش را اثبات کند و پولش را دور ریخته است.

در این رابطه خبرنگار روزنامه تجارت با محمد اسدی جوزانی رییس انجمن پخش کنندگان طلا، جواهر و نقره گفت و گو کرد. وی با ابراز تاسف از اتفاقاتی که در عرصه طلا و جواهر رخ می دهد، از روشهای جدید تقلب در ساخت طلا خبر می دهد و دلیل این بازار تقلب را نبود نظارت مستمر و استاندارد اعلام می کند. در ادامه نتیجه گفت و گوی تجارت با اسدی جوزانی آمده است.

چندی قبل بازار تقلب سکه وکیوم داغ بود، آیا این معضل حل شده است؟

طلا یکی از مهمترین فلزاتی است که توانسته افراد بسیاری را مشغول بکار کند. امروزه افراد بسیاری را سراغ داریم که با زندگی سالم توانسته اند در عرصه تولید، توزیع یا فروش طلا فعالیت کنند و سرمایه هنگفتی به دست بیاورند. اما جای تاسف دارد که عده ای به جای زندگی سالم، روشهای نامناسبی را دنبال می کنند تا زندگی مردم را ویران کنند و خودشان سرمایه دار شوند. در گذشته سکه های تقلبی وکیوم شده زندگی افراد بسیاری را سیاه کرد. افرادی که با خرید سکه وکیوم شده، گمان می کردند سرمایه ای ذخیره کردند اما وقتی به دلیلی اتفاقی وکیوم باز شد، متوجه شدند که به جای طلا، فلز بی ارزشی را وکیوم کرده اند و چون این وکیوم باز شده بود، نمی توانستند ادعای خودشان را اثبات کنند. این معضل همچنان وجود دارد. متاسفانه با وجود تذکراتی که بارها مطرح کردیم و اطلاع رسانی در رسانه ها مبنی بر اینکه مردم سکه وکیوم نخرند، همچنان سکه داخل وکیوم خرید و فروش می شود و معلوم نیست مردم چرا با وجود تذکراتی که دادیم، همچنان اصرار دارند خریدی بکنند، که جای شک و شبهه دارد.

چرا همچنان بازار سکه وکیوم داغ است؟

به دلیل آنکه دستگاههای نظارتی همچون اتحادیه طلا و جواهر با این معضل برخورد نکرد. انتظار ما این بود که بازرسان اتحادیه یک باره به صورت تصادفی چند سکه وکیوم را نزد کسی که این کار را کرده بود می بردند و مقابل خودش وکیوم را باز می کردند و کیفیت آن را بررسی می کردند و چنانچه غل و غشی در کار بود، آن را اعلام می کردند و فردی که وکیوم را انجام داده بود وادار می کردند تمامی سکه ها راجمع آورد و مسوولیت وکیوم ها را بپذیرد که متاسفانه این اتفاق نیفتاد.

= این تقلب ها باعث بی اعتمادی بین مردم نسبت به صنف طلا و جواهر نمی شود؟

هر تقلبی اعتماد مردم را نشانه می گیرد. فرقی نمی کند که یک قوطی رب تقلبی باشد یا یک سکه وکیوم شده اشکال داشته باشد در هر صورت مردم نسبت به فعالان آن صنف بدبین می شوند. اما مشکل اینجاست که وقتی برخورد جدی با متخلف صورت نمی گیرد و فرصت طلبان متوجه می شوند که مسوولان بی تفاوت هستند و مجازاتی متوجه متخلفان نمی شود، پا را فراتر می گذارند و روش دیگری را ابداع می کنند. امروز نوع دیگری از تقلب مطرح شده و این بار کسانی که تخصص شیمی دارند، وارد ترکیب طلا با موادی شده اند که وزن طلا را سنگین می کند، اما عیار آن ثابت می ماند. عنوان این کار "طلای دکتری" است. بدین معنا که متخصصان شیمی طلای دست دومی که جمع آوری می شود و باید برای ساخت مدل جدید آب شود، با موادی ترکیب می کنند که وزن را سنگین می کند اما وقتی آن را محک می زنند تا عیار آن مشخص شود، با وجود مواد ناخالص در طلا، عیار آن هیچ تغییری نمی کند. استاندارد طلای ایران 18 عیار (750) است. بنابر این وقتی سازنده طلا قصد دارد یک انگشتر یا النگو یا هر زینت آلات طلایی دیگری را بسازد، ابتدا باید فلز آب شده را محک بزند، اگر این طلا کمتر از 18 عیار باشد، باید طلای خالص(سکه 24 عیار) به آن اضافه کند و اگر عیار آن بالا باشد، مس یا نقره به آن اضافه می کند تا عیار آن به 18 برسد. اما افراد متقلب وقتی عیار را به 18 رساندند، موادی را به آن اضافه می کنند که وزن را بالا می برد اما عیار ثابت می ماند.

مردم چگونه متوجه این تخلف بشوند؟

متاسفانه مردم هیچ راهکاری برای شناسایی این تخلف ندارند و تنها زمانی این تخلف مشخص می شود که طلا دست دوم می شود و قرار است بار دیگر آب شود که در آن صورت این مواد می سوزد و وزن طلا کم می شود.

راهکار مقابله با این تخلف چیست؟

بزرگترین معضل این است که در ایران طلای آب شده تعریف دارد در حالی که در هیچ کجای جهان چیز به عنوان طلای آب شده نداریم. در دیگر کشورها وقتی طلا تبدیل به دست دوم می شود، آن را ذوب می کنند و ناخالصی آن را می گیرند و چیزی که طلا ساز مصرف می کند، طلای شمش (24 عیار) است.

= چرا تشکلهای صنفی با این تقلب ها برخورد نمی کنند؟

اولین کسی که باید با این تخلف برخورد کند، اتحادیه طلا وجواهر است. این اتحادیه بازرس دارد و به همین دلیل می تواند یک باره سراغ یک طلای ساخته شده برود و آن را مورد بازرسی قرار دهد. اما متاسفانه این اتفاق نمی افتد. نکته مهمتر این است که اخلاق در صنوف کمرنگ شده و همین امر باعث شده تا شاهد گران فروشی، کم فروشی، تقلب و تخلف در صنوف باشیم. در گذشته صنوف سالم بودند و عرق صنفی داشتند. وقتی به یک طلا ساز یا طلا فروش، بقال، آهنگر، مکانیک یا هر صنف دیگری اتهامی زده می شد، اعضای آن صنف سعی می کردند متخلف را شناسایی و مجازات کنند تا باعث بی اعتمادی مردم نشود اما امروزه هرچقدر که به یک صنف اتهام زده شود، هیچ واکنشی از سوی اعضای آن مشاهده نمی شود و این بدتر از همه است. اکنون نیز اگر می خواهید واقعیت را بدانید، کافی است سری به قسمت بازرسی اتحادیه بزنید تا متوجه شوید شکایتهایی که از صنف می شود بیشتر در چه زمینه و چه مقدار است و آنگاه از آنها سوال کنید که چرا صبر می کنند فرد زیان دیده برای شکایت بیاید و خودشان از بازار بازرسی نمی کنند.

= استانداردی وجود دارد یا ملاک اتحادیه است؟

البته استاندارد طلا وجواهر داریم اما نظارت ضعیف است. همچنین کمیته ای متشکل از نماینده بانک مرکزی، استاندارد و نماینده صنف طلا و جواهر وجود دارد که این کمیته نیز درست عمل نمی کند. به عنوان مثال امروزه طلاسازان تصمیم گرفته اند اجرت ساخت طلا را از کارمزد به درصد تغییر بدهند و با همین کار، یک باره میزان قابل توجهی پول از جیب مصرف کنندگان به جیب طلاسازان می رود. در گذشته کارمزد ساخت مشخص بود اما از وقتی اجرت درصدی شده، عدد متغیر است. بدین معنا که هر کس هرچقدر بخواهد به عنوان درصد ساخت روی کار می کشد که این عدد از 3 تا 20 و بالاتر متغیر است. یک نفر طلایی ساخته و بنابر میل خودش اجرت 20 درصدی روی آن می کشد. در این حالت برای هر یک گرم طلا که قیمت آن 410 هزار تومان است، 82 هزار تومان اجرت درصدی تعیین می شود و هنگامی که همین طلا در طلا فروشی به مشتری تحویل می شود و مالیات بر ارزش افزوده و سود فروشنده نیز به آن اضافه می شود، آنگاه مصرف کننده بابت یک گرم طلای ساخته شده گاهی تا 200 هزار تومان می پردازد و چنانچه این فرد دو بار طلایش را عوض کند، در عمل به عدد صفر رسیده و پولش را بابت ارزش افزوده، اجرت درصدی و سود فروشنده می پردازد. متاسفانه هیچ کس هم در این مورد پاسخگو نیست.

چرا امکان برخورد با این متخلفان وجود ندارد؟

برای آنکه محیط کارشان مشخص نیست و دفتر و دستکی هم ندارند. امروزه سرمایه داران بزرگی هستند که روزی 5 کیلو طلا سازی می کنند اما در قالب کارگاههای زیر زمینی فعالیت می کنند. این افراد اگرچه در بازار نقش تعیین کننده ای دارند و اگر روزانه 10 درصد سود طلاسازی ببرند، روزانه 400 میلیون تومان سود می برند، اما در سال حتی یک ریال هم مالیات نمی دهند و البته دست کسی هم به آنها نمی رسد.

با توجه به مطالبی که در مورد سود کلان طلاسازی گفتید، آیا طلاسازی شغلی است که مردم را یک شبه سرمایه دار می کند و بیکاران می توانند به سراغ این شغل بیایند؟

از قدیم گفته اند که پول، پول می آورد. در بحث طلاسازی هم هر کس که پول داشته باشد می تواند در کارگاه زیرزمینی طلا بسازد و سود کلانی به جیب بزند و متاسفانه کسانی که پول ندارند، هم دارایی آنها را به سرعت شناسایی می کند، هم باید مالیات بدهند و هم به دلیل نداشتن پشتوانه مالی، ناچار هستند به محض آنکه طلایی را ساختند، بفروشند تا بتوانند طلای خام بخرند و محصول دیگری را تولید کنند.

وضعیت کسانی که تسلط به طلاسازی دارند چگونه است؟

کارگر طلاسازی مانند کارگر مشاغل دیگر بیچاره است و سرمایه دارانی سود اصلی را می برند که سرمایه دارند. امروزه بسیاری از کارگران با سابقه و توانمند که سالها در عرصه طلا سازی فعالیت می کردند و بسیار هم توانمند هستند، پیک موتوری شده یا دستفروشی می کنند. این در حالی است که آنها در کارشان بسیار ماهر هستند اما چون سرمایه ندارند و نتوانسته اند ارتباط با سرمایه داران داشته باشند، ناچار شده اند به سراغ کارهای دیگری بروند. کارگرانی هم که توانسته اند با سرمایه داران ارتباط داشته باشند، وضعیت بهتری نسبت به بیکاران ندارند، زیرا آنها نیز حقوق ناچیزی می گیرند. بدتر اینکه امنیت شغلی هم ندارند. یک کارگر طلاساز باید مطابق میل سازنده کار کند و حقوقی را بگیرد که کارفرمایش می دهد. حق اعتراض هم ندارد زیرا به محض آنکه اعتراض کند، آنقدر کارگر بیکار طلاساز داریم که به سرعت جایگزین می شوند.

این درست است که قاچاق طلا باعث رکود در صنعت طلاسازی ایران شده است؟

قطعا همین طور است. اکنون عمده طلای ساخته شده که به صورت قاچاق وارد کشور می شود از ترکیه و امارات وارد می شود و کارگاههایی در شهرهای تهران، مشهد، تبریز، یزد، اصفهان و... وجود دارد که این طلاها را در داخل کشور مونتاژ می کنند. به عنوان مثال یک گردنبد که دستبند که شامل قطعات گوناگون است، به صورت تکه تکه وارد ایران می شود و در کارگاههای زیر زمینی سرهم بندی می شود. در نهایت نیز به نام طلای خارجی فروخته می شود.

آیا طلای خارجی با استقبال بیشتری رو به رو است؟

متاسفانه در بین برخی از مردم که از کیفیت طلاسازی ایران آگاهی ندارند، توجه به طلاسازی خارجی مطرح می شود و بارها شاهد بودیم که خانمی وارد مغازه می شود و درخواست طلای ترک می کند و هنگامی که به این خانم توضیح می دهیم که طلای ایران بسیار بهتر و مطمئن تر از طلای دیگر کشورهاست، ناراحت هم می شود و راهنمایی ما را توهین تلقی می کند زیرا باور کرده که طلای ترک یا هند یا برخی کشورهای دیگر کیفیت بهتری دارد.