این شب زیبا در هر نقطه از ایران آداب مخصوص به خودش را دارد و همین تنوع، زیبایی این شب را دوچندان کرده. یکی از شهرهایی که آداب و رسوم خاص و جذابی دارد، شهر اصفهان هست؛ این شهر مثل نقاط دیگر ایران، رسوم مشترکی با بقیه شهرها و استان‌ها دارد که از این رسوم می‌تونیم به جمع شدن خانواده‌ها در منزل بزرگ‌ترها، خواندن شعر و داستان، خوردن خوراکی‌های خوشمزه و میوه‌های فصل و … اشاره کنیم. اما جز این آداب مشترک، اصفهانی‌ها از گذشته رسوم خاصی خود را داشتند که هنوز بعضی از آنها مرسومند.
چله بزرگه و چله کوچیکه
در اصفهان همیشه بحث «چله بزرگ» و «چله کوچک» مطرح بوده. به این صورت که به چله بزرگه، «چله» می‌گویند و منظور از روز آخر پاییز تا ۱۰ بهمن است و چله کوچیکه، از ۱۰ بهمن تا ۳۰ بهمن است. نکته دیگر در مورد این شب در اصفهان این است که، خود شب چله را هم به دو بخش «چله زری» (زن) و «عمو چله» (مرد) نام‌گذاری می‌کردند و دلیل این نام‌گذاری به این خاطر است که از گذشته‌های دور تا کنون، همه موجودات و اشیا را بر اساس جنس مذکر و مؤنث تقسیم می‌کردند. اما آیین شب یلدا در اصفهان مثل خیلی از شهرهای دیگر این استان و باقی استان‌های کشور به صورت خانوادگی برگزار می‌شود و همه اعضای خانواده به این مناسبت دور هم جمع می‌شوند و با پهن کردن سفره‌ای با نام «سفره شب چله»، این شب را جشن می‌گیرند.
انگورهایی که تا شب چله عمر می‌کردند
بدون شک یکی از بهترین اسناد تاریخی در این زمینه، حافظه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هاست. به گفته خیلی از این عزیزان یکی از کارهایی که در ایام قدیم انجام می‌گرفته درست کردن کشمش بوده به این صورت که مقداری انگور را در یک پارچه می‌پیچیدند و در زیرزمین خانه‌ها نگه می‌داشتند تا به کشمش تبدیل شود.
یکی دیگر از خوراکی‌های شب یلدا «چلسمه» است. در زمان قدیم چلسمه به آجیل و تنقلاتی مثل گندم، شادونه و … گفته می‌شد. همچنین میوه‌های فصل مثل خرمالو و انار از جمله میوه‌های همیشه حاضر در این سفره رنگین بوده که البته به گفته همین بزرگ‌ترها، در آن زمان هندوانه به این شکلی که امروزه بر سر سفره شب یلدا حضور دارد، در دسترس نبوده است.
خوشامدگویی به عموچله و چله‌زری
یکی دیگر از بخش‌های این آیین در اصفهان که شاید به سال‌ها قبل برگردد، پهن کردن لباس‌ها و رختخواب‌ها در هوای آزاد به خصوص در مقابل خورشید است که با این کار قصد داشتن به «عمو چله» و «چله زری» خوشامد بگویند. به گفته خیلی‌ها در آن زمان اکثر افراد سواد نداشتند، اما معدود افرادی در فامیل بودند که سواد داشتند و برای بقیه شاهنامه می‌خواندند و همگی از داستان‌های آن لذت می‌بردند و پند می‌گرفتند.
بعضی رسم و رسومات هم همان‌طور که در ابتدا مطرح شد، کم‌کم و در طی سال‌ها به آیین‌های این شب اضافه شد. مثلا مراسمی که برای نوعروسان برگزار می‌شود. در این شب برای عروس، هدایایی همراه با میوه‌ها و آجیل مرسوم شب چله می‌برند. در قدیم در شهرستان‌های استان اصفهان این کار به شکل ساده‌ای انجام می‌شد، اما امروزه به رسمی تجملاتی تبدیل شده است.
خوراکی‌های مرسوم شب یلدا در اصفهان:
آجیل شب یلدا: کشمش، گردو، بادام، قیسی، برگه زردآلو یا برگه گلابی، جوزقندی، انجیر و خرما.
میوه شب یلدا: انار، هندوانه، سیب، گلابی انباری.
نوشیدنی شب یلدا: به‌طور معمول چای و شربت و اگر برف باریده باشه، مخلوط برف و شیره انگور.
خوراک شب یلدا: معمولا ماهی پلو و در غیر اینصورت یکی از غذاهای محلی مثل: کوفته، گندی، چرب و شیرین و …
