لزوم بهره مندي از ظرفيت زنان به عنوان پيشرانان توسعه

انقلاب اسلامی ایران به اذعان برخی تحلیلگران در سالهای پایانی قرن بیستم یکی از بزرگترین و منحصر بفردترین انقلابها در سالهای پایانی قرن بیستم محسوب می شود که با بر هم زدن محاسبات و معادلات سیاسی رایج نقطه عطفی در تاریخ سیاسی معاصر ایران و جهان به شمار می رود .تاثیرات این انقلاب فراتر از چارچوب‌های سیاسی که نظام سیاسی چند هزار ساله پادشاهی را زیرو رو کرد و منجر به پیدایی نخستین نظام سیاسی جمهوری اسلامی با سازو کار مدرن در ایران گردید، بر حیات اجتماعی مردم ایران قابل درک است.زنان به عنوان نیمی از جمعیت ایران، با وقوع انقلاب وارد گستره جدیدی از حیات اجتماعی شدند. مشارکت ونقشی که زنان دردوران انقلاب وماقبل آن وسپس دردوران استقرار وتثبیت نظام جمهوری اسلامی ودراکثرتحولات سیاسی پس از آن داشته ودارند مورد اذعان همگان بوده وغیرقابل انکار است.ازهمان ابتدای آغازنهضت بیانات حکیمانه وداهیانه امام خمینی به عنوان رهبری انقلاب ومصلحی دردآشنا وفقیهی زمان شناس خیل عظیم زنان را با خود همراه کرد، ازجمله "اسلام زن رامثل مرد درهمه شوؤن همانطوری که مرد در همه شوؤن دخالت دارد دخالت می دهد"و"زنان باید درمقدرات اساسی مملکت دخالت کنند" (صحیفه نورج 5ص 153) وتاکیدمکررایشان برهمدوش بودن زنان بامردان ویابهترازآنان دربسیاری از عرصه‌ها(صحیفه نورج 18ص 263-ج 9ص 23-ج 12ص 72-ج 10ص 234وج 21ص 172).
 بعدها عملکردهایشان درحمایت ازحضورزنان درمجلس خبرگان قانون اساسی  وقراردادن یک زن درترکیب هیئت اعزامی جهت دیدار باگورباچف صراحتا پیامی برای آیندگان داشت که هرگز این پیام درک نشد. زنان با به دوش گرفتن نیمی از بار انقلاب درمقدمه قانون اساسی موردخطاب واقع شده وبه آنان وعده داده شد که"به دلیل ستم بیشتری که تاکنون از نظام طاغوتی متحمل شده انداستیفای حقوق آنان بیشتر خواهدبود"واینکه"ازحالت شی بودن یا ابزار کار بودن درخدمت اشاعه مصرف زدگی واستثمار خارج شده وپیشاهنگ وهمرزم مردان درمیدانهای فعال حیات خواهند بود"و"درنتیجه پذیرای مسئولیتی خطیرترودردیدگاه اسلامی برخورداراز ارزش وکرامتی والاتر خواهندبود".نقشی که این گروه از زنان که خود را مخاطب گفتمان‌های مدرنیزاسیون و سیاست‌های از بالا به پایین پهلوی اول و دوم نمی دانستند در اصل انقلاب و به تبع آن در نظام ایفا کردند از دیدگاه مقام رهبری، "نقش ممتاز، موثر و
بی جایگزین بود و اگر زنان نبودند بی شک این اجتماعات عظیم و این تظاهرات عظیم آن اثر را نمی بخشیدند و امام همان طور که نقش و قدر مردم را دانست ، نقش زنان را فهمید و آن حصار محکمی که در مقابل نظراتی از مراکز مهمی هم ارائه می شد ایستاد ، حصار رای امام و فکر امام و عزم امام بود."بنابراین، با تأسی از آموزه‌های قرآن کریم وسیره پیامبر گرامی اسلام(ص) از یک سو و نیاز جامعه به مشارکت زنان در حوزه‌های مختلف، از 36 سال قبل تاکنون، زنان در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی خوش درخشیدند و توانستند در این عرصه‌ها نقش آفرین باشند. همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام ، دیدگاه سنتی خواستار شدت یافتن محدودیت زنان و عدم حضور ایشان در عرصه‌های مختلف و بازگرداندن زنان به اندرونی خانه‌ها شدند، اما امام زن مسلمان را از زوایای پنهان تاریخ وحضور مبهم و کم رنگ آن در ناخودآگاه جامعه به صحنه خودآگاهی و فعالیت رساند و به حق هویت زن مسلمان را احیا و باز تعریف کرد.اصل مورد نظر ایشان در مورد حضور زن در صحنه‌های سیاسی و مبارزاتی و غیره ممانعت از شی وارگی زن است.پس از ورود گسترده دین در عرصه فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی کشور مسئله زن و حقوق اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و سیاسی وی و رابطه و نسبت آن با دین بیش از پیش مجال عرض اندام یافت و با توجه به عدم برخورداری آن از نمونه و سابقه تجربی لازم در تثبیت این هویت به عنوان پدیده ای نوظهور تا سالها اشتیاق و تعجیلی در بهره مندی از نیمی از سرمایه انسانی کشور در مسیر توسعه نشان داده نشد و این  روند در سال‌های بعد هم تداوم یافت ، شاهد مثال آن که  ده سال بعد از پیروزی انقلاب تازه پایه‌های نهاد متولی امور زنان و ملزومات آن در کشور گذاشته شد و بعد از پشت سر گذاشتن دو دوره پنج ساله برنامه اول و دوم توسعه مقدمات توجه به برنامه و بودجه حساس به جنسیت در کشور در برنامه سوم توسعه به بعد فراهم گردید.در آن سالها صرفا شاهد محدود و منحصر کردن زنان به فعالیتهای داوطلبانه و خیریه ای که فی نفسه و در جای خود هم واجد ارزش و اهمیت است بودیم که با خوانش انقلاب اسلامی از زن فاصله زیادی دارد.
حال که انقلاب اسلامی در دهه چهارم خود به سر می برد فرصت مغتنمی است تا با آسیب شناسی وبازخوانی وضعیت موجود زنان و خانواده  پاسخی برای این سؤال‌ها بیابیم که درآغازسی و هفت سالگی انقلاب اسلامی  زن ایرانی درکجاایستاده است؟درپشت سر و پیش روی خودچه دارد؟وآیا می توان ادعا کرد که آرمانهای انقلاب ومنویات رهبری آن درحوزه زنان و خانواده محقق شده است؟
آیا می توان ادعا کرد در گیرودار دنیای جهانی شده وبا گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات و تحولات عدیده ای که عصر حاضر به خود دیده و تاثیرات آن بر ساختار جوامع و خانواده‌ها غیر قابل انکار است زن مسلمان ایرانی از باز کردن کلاف سردر گمی به نام هویت وامانده است یا  رهرو همان راه سومی است که انقلاب به دور از ابتذال و تحجر فراروی اوگشوده است ؟ آیا امروزه درک درستی از مسایل و موقعیت زنان در جامعه ایرانی وجود دارد و نقش حساس و کلیدی نیمی از جمعیت کشور به عنوان عاملان توسعه مورد اذعان همگان بویژه نخبگان و تصمیم گیران کشور است؟ از سوی دیگربه تناسب دگرگونی‌های سریع جوامع امروزی که بسیاری از مفاهیم، روابط و الگوهای سنتی و غیر صنعتی  را حتی در کانون خانواده تغییر داده است آیا حقوق ، مسئولیتها و وظایف اعضای خانواده و بالاخص نقش زنان در خانواده بازتعریف شده است؟ اینک متناسب با پاسخ‌های این سوالات و درس گرفتن از گذشته و با نگاهی به آینده و در تدوین برنامه ششم توسعه  و نیز فراتر از آن تا زمان باقیمانده برای تحقق اهداف و آرمان‌های سند چشم انداز بیست ساله نظام باید  طرحی نو در انداخت و با لحاظ سهم متناسب با نقش زنان در بند بند آن سند راهبردهای لازم را اتخاذ کرد.
در سی و شش سالگی انقلاب اسلامی وقت آن فرا رسیده تا با جلب مشارکت همه آحاد جامعه در پی ریزی و ساختن خانواده و جامعه ای سالم و پرهیز از نگاه نمادین و تشریفاتی به مسایل زنان و خانواده و به دور از نگاه ساده انگارانه وسطحی و جامع نگری به نقشها و مسئولیتهای چندگانه زنان و نیزبا پویایی لازم در فقه و سازگاری آن با واقعیتها و موضوعات امروزی زندگی عمومی و خصوصی زنان و بالاخره با عزمی ملی، از توان و ظرفیت زنان که پیشگام انقلاب بودند به عنوان پیشران توسعه بهره مند شد.
*شهیندخت مولاوردی -معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده