تقدیر رئیس اتاق ایران از رئیس‌جمهور برای حمایت از صادرات
رئیس اتاق ایران در نامه‌ای به مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، از تدابیر دولت برای استمرار صادرات و جلوگیری از اخلال در تولید و تجارت تقدیر کرد و بر لزوم رعایت حقوق مکتسبه صادرکنندگان تأکید نمود. صمد حسن‌زاده، رئیس اتاق ایران، ضمن قدردانی از سیاست‌های اتخاذ شده توسط دولت، به ویژه اقدامات مسعود پزشکیان در زمینه حمایت از صادرات، بر اهمیت رعایت حقوق مکتسبه صادرکنندگان و جلوگیری از هر گونه محدودیت و اخلال در این حوزه تأکید کرد. این تقدیر پس از نامه‌نگاری‌های اخیر میان رئیس اتاق ایران و معاونت حقوقی رئیس‌جمهور مطرح شد. در این مکاتبات، صمد حسن‌زاده از اعمال محدودیت‌های صادراتی و ممنوعیت‌هایی که از سوی معاونت بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی بر برخی اقلام کشاورزی به دنبال تصمیمات ستاد تنظیم بازار اعمال شده بود، انتقاد کرده و خواستار لغو این ممنوعیت‌ها شد. وی همچنین در نامه‌ای به حجت‌الاسلام‌والمسلمین مجید انصاری، معاون حقوقی رئیس‌جمهور، بر لزوم توجه به مفاد قانونی و ممانعت از اعمال چنین ممنوعیت‌هایی تأکید کرده و خواستار حفظ بازارهای هدف و تقویت صادرات شد. موضوع به‌طور گسترده در نود و چهارمین نشست کمیته حمایت از کسب‌وکار که ریاست آن بر عهده معاون حقوقی رئیس‌جمهور قرار دارد، مطرح و بررسی شد.
تفویض اختیارات و رفع موانع صنعتی در کرمانشاه
وزبر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به مشکلات گذشته در تأمین خوراک گاز پتروشیمی‌ها، از تلاش‌های دولت برای رفع ناترازی موجود خبر داد و همچنین از سیاست‌های جدید در زمینه قیمت‌گذاری زمین در شهرک‌های صنعتی و فعال‌سازی معادن استان کرمانشاه سخن گفت. به گزارش تجارت به نقل از ایرنا، سید محمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت، در جمع فعالان اقتصادی استان کرمانشاه در سرسرای شهدای دولت استانداری، اعلام کرد که در سال گذشته در تأمین خوراک اولیه برای پتروشیمی‌ها با مشکل ناترازی مواجه بودیم و افزود: «امیدواریم این مشکل امسال تا حد زیادی برطرف شود». همچنین، وزیر صمت خبر داد که در بیشتر شهرک‌های صنعتی کشور، افزایش قیمت زمین نخواهیم داشت و این تغییرات تنها در برخی شهرک‌ها اتفاق خواهد افتاد. وی در ادامه با اشاره به برنامه‌های دولت برای افزایش تولیدات فولاد مبارکه، خاطرنشان کرد که به دلیل ناترازی پیش آمده در تأمین برخی اقلام فولادی که ۱۳۰ صنعت را تحت تأثیر قرار داده بود، مشکلاتی ایجاد شد. اتابک اضافه کرد که این شرکت حتی در روزهای تعطیل نیز با تمام ظرفیت خود مشغول به تولید بوده است و امیدوار است که این کسری برطرف شود. او همچنین تأکید کرد که توزیع محصولات فولادی به‌طور منظم از طریق تعاونی‌ها پیگیری خواهد شد.
آغاز اکسپو ۲۰۲۵ ژاپن بدون ایران
گروه صنعت و تجارت: نمایشگاه جهانی اکسپو ۲۰۲۵ در شهر اوساکای ژاپن با حضور گسترده شرکت‌کنندگان و مسئولان داخلی و خارجی آغاز به کار کرد، درحالی‌که برخی کشورها از جمله ایران، غایب این رویداد مهم جهانی هستند. به گزارش سایت خبری تجارت، دومین بار است که اوساکای ژاپن، میزبان چنین رویداد عظیمی می‌شود؛ پیش از این نیز در سال ۱۹۷۰، اوساکا میزبان نمایشگاه جهانی EXPO بود.
نمایشگاه امسال با شعار طراحی جامعه آینده برای زندگی ما (Designing Future Society for Our Lives) تلاش دارد تا نگاهی نو به آینده ارائه دهد و با بهره‌گیری از مفاهیم زندگی، جهان و آینده، وحدت جهانی را به تصویر بکشد. شینگرو ایشیبا، نخست‌وزیر ژاپن صبح یکشنبه در مراسم افتتاحیه اکسپو بیان کرد که امیدواریم این رویداد بتواند به احیای اتحاد جهانی در شرایطی که جهان با تنش‌ها و جنگ‌های تجاری روبه‌روست، کمک کند. او گفت: جهان که از همه‌گیری کرونا عبور کرده، اکنون با شکاف‌های مختلفی مواجه است. در چنین زمانی، گردهمایی مردم از سراسر جهان برای گفت‌و‌گو درباره زندگی و تجربه فناوری‌های نوین و فرهنگ‌های متنوع، بسیار معنادار است. حدود ۱۳۰۰ نفر از جمله امپراتور ژاپن در مراسم افتتاحیه اکسپو شرکت داشتند. این نمایشگاه با حضور حدود ۱۶۰ کشور، منطقه و سازمان بین‌المللی برگزار شده و هر کشور غرفه‌ای با طراحی منحصر‌به‌فرد، متناسب با موضوع نمایشگاه ارائه کرده است. یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های اکسپو، سازه‌ای به نام «حلقه بزرگ» است که به عنوان بزرگ‌ترین سازه چوبی جهان در کتاب رکورد‌های گینس ثبت شده است. این سازه دو کیلومتر محیط دارد و توسط معمار ژاپنی، «سو فوجیموتو» طراحی شده است. او می‌گوید: این سازه با هزینه ۳۴.۴ میلیارد ین (معادل ۲۳۰ میلیون دلار) نمادی از اتحاد است. سقف شیب‌دار این سازه که در بلندترین نقطه ۲۰ متر ارتفاع دارد، به عنوان «پیاده‌روی آسمانی» نیز استفاده می‌شود.
نماد مرموز نمایشگاه: میاکو ـ میاکو
شخصیت نمادین نمایشگاه «میاکو ـ میاکو»، موجودی رنگارنگ با بدنی قرمز و آبی، پنج چشم متحرک و دمی چشم‌دار است. به گفته برگزارکنندگان، این موجود از ترکیب سلول و آب شکل گرفته و انرژی‌اش را از نور خورشید می‌گیرد. اگرچه در ابتدا واکنش‌های متفاوتی نسبت به طراحی آن وجود داشت اما این نماد به‌تدریج در شبکه‌های اجتماعی محبوب شد.
نگرانی‌ها و استقبال عمومی
اگرچه اکسپو ۱۹۷۰ با جذب ۶۴ میلیون بازدیدکننده رکوردی تاریخی ثبت کرد اما این‌بار فروش بلیت‌ها روندی کند داشته و بسیاری از مردم محلی نیز از افزایش ۲۷ درصدی بودجه ساخت‌وساز ناراضی‌اند. با این حال، برای افزایش بازدید، امکان خرید بلیت در همان روز فراهم شده است. تاکنون ۸.۷ میلیون بلیت از آمار هدف ۲۳ میلیونی فروخته شده است. غرفه ژاپن سنگی آسمانی از مریخ را به نمایش گذاشته که توسط محققان این کشور در قطب جنوب کشف شده و برای نخستین‌بار به نمایش عمومی درمی‌آید. همچنین بازدیدکنندگان می‌توانند از طولانی‌ترین نوار نقاله سوشی ژاپن، ربات‌های پیشرفته، نمایش پهپادها و قلبی که از سلول‌های بنیادی رشد داده شده، بازدید کنند. در غرفه آمریکا، بازدیدکنندگان می‌توانند تجربه پرتاب موشک ناسا را از طریق شبیه‌ساز صفحه نمایش «LED» تجربه کنند. همچنین غرفه جامائیکا با مجسمه‌های تمام‌قد باب مارلی و یوسین بولت و یک سورتمه نمادین، فضایی جذاب برای بازدیدکنندگان ایجاد کرده است.
حضور اوکراین و غیبت روسیه
اگرچه روسیه در سال ۲۰۲۳ اعلام کرد که در نمایشگاه شرکت نمی‌کند، اما اوکراین با وجود شرایط دشوار ناشی از جنگ، در اکسپو ۲۰۲۵ حضوری فعال دارد. استاندار اوساکا حضور اوکراین را «نشانه‌ای از صلح» دانست. در پاویون اوکراین، اشیائی از جمله کلاه‌های ایمنی مورد استفاده در بازسازی تاسیسات برق آسیب دیده در اثر حمله روسیه نشان داده می‌شود.
گروه صنعت و تجارت: در فصل‌های اخیر، یکی از مسائل عمده‌ای که در بخش صنعت کشور ایران مطرح است، کاهش شدید اشتغال در این بخش است. به‌ویژه در زمستان سال گذشته، تعداد شاغلان صنعتی با کاهش قابل‌توجهی روبرو شده و طبق گزارش‌ها، ۲۳۱ هزار و ۳۳۹ نفر از این افراد، شغل خود را از دست داده‌اند. به گزارش تجارت، در حالی که آمار اشتغال در بخش صنعت در سال‌های گذشته نشان‌دهنده سهم مهم این بخش از اشتغال کل کشور بود، این کاهش شدید در اشتغال به‌ویژه در شرایط رکودی اقتصادی، نوسانات ارزی، کمبود مواد اولیه و مشکلات تأمین انرژی، می‌تواند نگران‌کننده باشد.
این گزارش به تحلیل و بررسی علل کاهش اشتغال صنعتی، چالش‌هایی که بنگاه‌های صنعتی با آن مواجه هستند، و تأثیرات این کاهش بر اقتصاد کشور پرداخته و به راه‌کارهایی برای مقابله با این بحران اشاره خواهد کرد.
تعدد عواملی که به کاهش اشتغال در بخش صنعت منجر می‌شوند، گسترده و پیچیده است. این عوامل شامل مشکلات اقتصادی، کمبود منابع مالی، بحران‌های انرژی، رکود اقتصادی داخلی و جهانی، و مشکلات ساختاری در بنگاه‌های صنعتی می‌شوند.
مشکلات اقتصادی و کمبود منابع مالی
یکی از دلایل اصلی خروج شاغلان از بخش صنعت، بحران‌های اقتصادی است که بنگاه‌ها و صنایع با آن روبرو هستند. بسیاری از کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی در ایران با مشکل تأمین منابع مالی و نقدینگی مواجه‌اند. در شرایطی که این بنگاه‌ها قادر به تأمین هزینه‌های جاری خود و پرداخت حقوق کارگران نیستند، مجبور به کاهش تولید و تعدیل نیروی کار می‌شوند. این مشکلات اقتصادی به ویژه برای صنایع کوچک و متوسط، که در تأمین منابع مالی دچار محدودیت‌های جدی هستند، پررنگ‌تر است. کمبود نقدینگی نه تنها توان تولید را محدود می‌کند بلکه مشکلات مالی می‌تواند به کاهش ظرفیت تولید و حتی تعطیلی واحدهای صنعتی منجر شود.
کمبود مواد اولیه و مشکلات تأمین ارز
یکی دیگر از دلایل کاهش اشتغال در بخش صنعت، مشکلات مربوط به تأمین مواد اولیه است. تحریم‌ها و نوسانات ارزی باعث شده که بسیاری از بنگاه‌ها نتوانند به راحتی مواد اولیه مورد نیاز خود را وارد کنند. صنایع مختلفی که به واردات مواد اولیه وابسته‌اند، با افزایش هزینه‌ها و کاهش قدرت خرید روبرو شده‌اند. در نتیجه، بسیاری از تولیدات با قیمت‌های بالاتری به بازار عرضه می‌شوند و این مسئله به کاهش تقاضا و در نهایت کاهش اشتغال می‌انجامد. برای مثال، صنایع خودروسازی و ماشین‌آلات که به واردات قطعات نیاز دارند، به دلیل کمبود ارز و مشکلات وارداتی دچار بحران شده‌اند.
مشکلات تأمین انرژی و قطع برق و گاز
یکی از مسائلی که در سال‌های اخیر به شدت بر بنگاه‌های صنعتی تأثیر گذاشته، محدودیت‌های تأمین انرژی به ویژه گاز و برق است. در فصول سرد سال، بسیاری از کارخانه‌ها به دلیل کمبود انرژی مجبور به تعطیلی خطوط تولید یا کاهش تولید خود می‌شوند. این محدودیت‌ها به‌ویژه برای صنایعی که به انرژی زیادی برای فرآیندهای تولیدی خود نیاز دارند، تهدید جدی به حساب می‌آید. مشکلات انرژی باعث کاهش ظرفیت تولید و در نتیجه کاهش نیاز به نیروی کار شده است. به عنوان مثال، در زمستان سال گذشته بسیاری از کارخانه‌ها مجبور به تعطیلی تولید خود به دلیل محدودیت‌های انرژی شدند که این امر به تعدیل نیروی کار و در نهایت کاهش شاغلان در صنعت منجر شد.
رکود تقاضا در بازار داخلی و جهانی
رکود اقتصادی نه تنها در بازار داخلی بلکه در سطح جهانی نیز به کاهش تقاضا برای محصولات صنعتی منجر شده است. در شرایطی که تولید در داخل کشور به دلیل کاهش قدرت خرید مردم و رکود بازار دچار افت است، صنایع صادراتی نیز با مشکلات جدی در فروش محصولات خود مواجه هستند. نوسانات قیمت نفت و محصولات پتروشیمی و همچنین کاهش تقاضا در بازارهای جهانی از جمله عوامل دیگری هستند که منجر به کاهش اشتغال در این بخش‌ها می‌شود. این رکود، به خصوص در صنایعی مانند فولاد، پتروشیمی و خودرو، موجب شده که این واحدها به دلیل کاهش سفارشات و فروش، بخشی از نیروی کار خود را کاهش دهند.
مشکلات ساختاری در صنایع خرد و بزرگ
یکی از مسائل پیچیده‌تر در بخش صنعت، مشکلات ساختاری در صنایع کوچک و متوسط است. این صنایع که نقش عمده‌ای در اشتغال‌زایی دارند، به دلیل ناتوانی در مواجهه با تغییرات اقتصادی و مشکلات مدیریتی، دچار بحران شده‌اند. به دلیل نبود نوآوری و ناتوانی در رقابت با صنایع بزرگتر و به‌روزتر، بسیاری از این صنایع قادر به حفظ نیروی کار خود نیستند. از طرفی، صنایع بزرگ نیز به دلیل مشکلات اقتصادی و کاهش تقاضا، مجبور به تعدیل نیرو و کاهش تولید شده‌اند. این ترکیب مشکلات در صنایع بزرگ و کوچک باعث شده که اشتغال در بخش صنعتی کشور روندی کاهشی داشته باشد.
آمار اشتغال صنعتی و تغییرات آن در فصول مختلف
آماری که توسط خبرگزاری مهر منتشر شده نشان می‌دهد، در زمستان سال گذشته، ۸ میلیون و ۳۷۵ هزار و ۴۴۷ نفر در بخش صنعت مشغول به کار بوده‌اند که این رقم معادل ۳۳.۵ درصد از کل اشتغال کشور را تشکیل می‌دهد. در این میان، تعداد شاغلان صنعتی در نقاط شهری ۶ میلیون و ۵۹۰ هزار و ۲۷۷ نفر و در نقاط روستایی ۱ میلیون و ۷۸۵ هزار و ۱۶۹ نفر بوده است. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد شاغلان صنعتی در مقایسه با پاییز همان سال با کاهش روبرو شده است. تعداد شاغلان صنعتی در نقاط شهری و روستایی به ترتیب با کاهش ۳۷ هزار و ۷۱ نفر و ۵۴ هزار و ۹۲۰ نفر روبرو شده است.
از نظر جنسیتی، تعداد شاغلان صنعتی مرد ۷ میلیون و ۲۷۶ هزار و ۵۸۶ نفر و تعداد شاغلان صنعتی زن ۸۶۷ هزار و ۴۳۳ نفر بوده است. در این بین، تعداد شاغلان مرد در این بخش از رشد بیشتری برخوردار بوده است و برای ۱۳۳ هزار و ۴۵۳ مرد شغل جدید ایجاد شده است، در حالی که ۸۲ هزار و ۹۶۵ زن شغل خود را از دست داده‌اند. این آمار نشان‌دهنده شرایط نابرابر اشتغال در بخش صنعت برای زنان و مردان است که به دلایل مختلفی از جمله محدودیت‌های اجتماعی و فرهنگی، بر اشتغال زنان تأثیر می‌گذارد.
تأثیرات خروج شاغلان صنعتی بر اقتصاد کشور
کاهش اشتغال صنعتی نه تنها بر کارگران و خانواده‌های آنها تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه بر اقتصاد کل کشور نیز اثرات منفی به همراه دارد. اولین تأثیر مهم، کاهش تولید ناخالص داخلی (GDP) است. بخش صنعت، به‌ویژه صنایع بزرگ مانند خودروسازی، پتروشیمی، فولاد و سیمان، نقش اساسی در تولید ارزش افزوده و ایجاد مشاغل در کشور دارند. زمانی که اشتغال در این بخش کاهش می‌یابد، قدرت تولید کاهش می‌یابد و این مسئله می‌تواند تأثیرات منفی گسترده‌ای بر رشد اقتصادی کشور بگذارد. کاهش اشتغال در بخش صنعت به طور مستقیم منجر به افزایش بیکاری در کشور می‌شود. بیکاری یکی از مشکلات اساسی اقتصادی و اجتماعی است که می‌تواند باعث ایجاد بحران‌های اجتماعی مختلف شود. افراد بیکار با مشکلات اقتصادی روبرو می‌شوند و این مسئله می‌تواند به مشکلات روانی و اجتماعی منجر گردد. همچنین بیکاری در بخش صنعتی، به‌ویژه در شهرهای صنعتی که وابستگی شدیدی به اشتغال در کارخانه‌ها دارند، می‌تواند موجب نارضایتی اجتماعی و سیاسی شود. کاهش تعداد شاغلان صنعتی، به کاهش ظرفیت تولید و بهره‌وری منجر می‌شود. این مسئله باعث می‌شود که کشور نتواند به طور کامل از ظرفیت‌های تولیدی خود استفاده کند و در نتیجه تولید ناخالص داخلی کاهش یابد. همچنین این وضعیت می‌تواند به کاهش توان رقابتی کشور در بازارهای جهانی منجر گردد. به‌ویژه در صنایعی که صادرات آنها نقش حیاتی در اقتصاد کشور دارند، کاهش تولید و کاهش نیروی کار می‌تواند به کاهش سهم ایران از بازارهای جهانی و کاهش درآمدهای ارزی منجر شود.
راه‌کارهای مقابله با بحران کاهش اشتغال صنعتی
برای مقابله با بحران کاهش اشتغال در بخش صنعت، باید تدابیر مختلفی اندیشیده شود. این تدابیر شامل حمایت‌های مالی از بنگاه‌های صنعتی، اصلاحات ساختاری در صنایع کوچک و متوسط، رفع مشکلات انرژی و تأمین مواد اولیه، و افزایش تقاضا برای محصولات تولیدی است. حمایت از بنگاه‌های صنعتی، به ویژه صنایع کوچک و متوسط که بخش عمده‌ای از اشتغال صنعتی را تشکیل می‌دهند، یکی از اقدامات ضروری است. تأمین نقدینگی و دسترسی به منابع مالی برای این بنگاه‌ها می‌تواند به آنها کمک کند تا تولید خود را افزایش دهند و اشتغال را حفظ کنند. همچنین دولت باید تدابیری برای تأمین انرژی پایدار برای کارخانه‌ها اتخاذ کند تا از تعطیلی خطوط تولید و کاهش ظرفیت تولید جلوگیری شود. همچنین باید مشکلات مربوط به تأمین مواد اولیه و واردات آنها حل شود تا تولیدات با هزینه‌های کمتر و قیمت‌های رقابتی‌تر به بازار عرضه شوند. برای مقابله با رکود تقاضا، دولت باید به دنبال بازارهای جدید برای صادرات محصولات ایرانی باشد. همچنین باید با ایجاد شرایط مناسب در بازار داخلی، تقاضا برای محصولات تولیدی را افزایش دهد. این اقدامات می‌تواند به ایجاد اشتغال در بخش صنعت و کاهش بیکاری در این بخش کمک کند.
صادرات چین در ماه مارس، پس از آن که کارخانه‌ها پیش از اعمال تعرفه‌های جدید آمریکا، محموله‌های خود را به سرعت ارسال کردند، به شدت افزایش یافت، اما تشدید جنگ تجاری چین و آمریکا، چشم‌انداز کارخانه‌ها و رشد دومین اقتصاد بزرگ جهان را تاریک کرده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تعرفه‌های گمرکی بر کالاهای چینی را به سطوح بالایی رسانده است که بسیاری از اقتصاددانان بر این باورند که بر جریان تجارت جهانی و سرمایه‌گذاری تجاری، تأثیر عمیقی خواهد داشت. صادرات چین در مارس نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۲.۴ درصد افزایش یافت که بالاترین میزان در پنج ماه گذشته است. در نظرسنجی رویترز از اقتصاددانان، رشد ۴.۴ درصدی پیش‌بینی شده بود. صادرات در ژانویه تا فوریه، ۲.۳ درصد رشد کرده است. واردات در مقایسه با کاهش دو درصدی پیش‌بینی شده در نظرسنجی رویترز و افت غیرمنتظره ۸.۴ درصدی در ابتدای سال جاری، ۴.۳ درصد کاهش یافت. در ماه جاری و پس از اعلام دونالد ترامپ مبنی بر اعمال تعرفه‌های گسترده بر بسیاری از کشورها در دوم آوریل، نااطمینانی‌های تجاری، بازارهای مالی را به لرزه درآورد. ترامپ چند روز بعد، به طور غیرمنتظره‌ای تعرفه‌های بالاتر را برای ده‌ها اقتصاد متوقف کرد، اما تعرفه‌های شدیدتری را بر چین اعمال کرد.