خبرگزاری فارس از شهرری؛ محمد حسینی: میراث چند هزار ساله ری که سال‌های زیادی است بر روی ریل نابودی پیش می‌رود امروز با قرار گرفتن ماشین زیرزمینی در این مسیر شتاب بیشتری گرفته است و پس از گذر از ایستگاه چشمه‌علی در مقصد بعدی خود تیشه برای فروریختن یکی از برج‌های نامی ایران برداشته است.
برج طغرل یکی از ابنیه مهم قرن ششم هجری در دوره سلجوقیان در قلب شهر تاریخی و کهن ری در همسایگی شرق آرامگاه ابن بابویه خفته است.
اهمیت و خاص بودن برج طغرل در زمان سلجوقی به دلیل ساخته شدن بر سر تربت طغرل بیک سلجوقی است اگرچه برخی مورخان این برج را مقبره خلیل السلطان نوه تیمور لنگ هم می‌دانند.
شاهکار معماری ایران که هزار سال پیش در ری برجی با عظمت و استوانه‌ای شکل، زیبا و آجری به جا گذاشته است که زمین و زمان نتوانسته آن را نابود کند ولی در سال‌های گذشته بی‌توجهی مسؤولان هم‌چون موریانه به جان آن افتاده و به هر بهانه‌ای قصد از بین بردن هویت، تاریخ و فرهنگ ما را دارد.
در روزهای گذشته یا بهتر است بگویم در سال‌های گذشته صحبت و بحث بر سر صحت انحراف این اثر عظیم مطرح شده است و از یک موضوع مهم غفلت شده که ما کاری به میزان یا حقیقت کج شدن برج طغرل نداریم ولی باور داریم این اثر ملی تاریخی در کنار دیگر آثار باستانی ری بیمار است و نیاز جدی به درمان، مرمت، حراست و نگهداری دارد.
با به وجود آمدن بحث کرونا هم همه توجهات به سمت این موضوع رفت و چند روزی رسانه‌ها به آن پرداختند و کسی دیگر به حال بیمار و ناخوش برج طغرل سلجوقی اهمیتی نمی‌دهد.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران ابتدا با بیان اینکه انحراف جدیدی در برج طغرل اتفاق نیفتاده گفت: (حدس می‌زنیم انحراف قدیمی این برج مربوط به دوره قاجار است)
رئیس کمیته میراث فرهنگی و گردشگری شورای شهر تهران با انتشار خبر کج شدن برج طغرل از (بررسی تیم مشترک شهرداری و میراث فرهنگی) خبر داد و در گفت‌وگویی دیگر گفت:(کج شدن احتمالی برج طغرل باید به صورت دقیق اعلام شود)
مدیرکل دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی نیز اظهار داشت: (ساخت و سازهای اطراف برج طغرل این سازه قدیمی و با قدمت را تهدید می‌کند)
با بررسی اعداد و ارقام پرونده‌های مرمتی دو دوره برج طغرل و عکاس‌های موجود از گذشته تا حال و وضعیت این روزهای برج نشان می‌دهد تغییرات محرز است و رسیدگی عاجل به آن فارغ از پاسکاری‌های اداری، فرار از پاسخگویی و طفره رفتن از موضوع ضروری است.
پست گاز، عدم رعایت حریم و خلاء مرمت ادواری سه رأس مثلث تهدید برای برج طغرل
سید احمد محیط طباطبایی از کارشناسان میراث فرهنگی می‌گوید: گسل کهریزک در نزدیکی شهرری قرار دارد و باعث شده که بسیاری از ابنای این شهر باستانی، جدا از جنگ و وقایع تاریخی در درازمدت باقی نماند.
وی ادامه می‌دهد: در سال ۱۳۶۹ زلزله رودبار و در دهه هفتاد زلزله رودبار باعث شد که برج طغرل دو ترک بردارد و مقداری فرونشست داشته باشد و این وضعیت باعث شد که در اوایل دهه هشتاد برج طغرل مورد مرمت کامل و بازسازی قرار بگیرد و با تزریق بتن در داخل شکاف‌های ایجاد شده توسط زلزله، وضعیت برج تثبیت شد.
این پژوهشگر ایجاد انحراف و حالت کجی برج را از همان موقع می‌داند و ادامه می‌دهد: باید با نظارت دهه‌ای بر روی برج انجام بگیرد که بررسی و مشخص شود حرکتی صورت گرفته یا ثابت است.
محیط طباطبایی نکته مهم مرمت ادواری را تأکید کرده و اضافه می‌کند: به آثار تاریخی باید توجه زیادی شود که در سال‌های اخیر برج طغرل از مرمت‌های لازم محروم بوده است.
وی به اثرات احداث پروژه مجموعه فرهنگی تجاری در مجاورت برج طغرل اشاره می‌کند و می‌گوید: برای برج طغرل حریم چهل متری تعیین شده بود که باتوجه به مشاهدات چشمی به نظرم این حریم رعایت نشده و بدتر از آن اینکه در پشت دیوار محوطه اصلی برج، پست گاز نصب شده است که باید برداشته شود زیرا جدا از بحث کج شدگی این مسئله تهدیدی جدی برای حیات برج طغرل است.
کارشناسان میراث در حال مطالعه بر روی برج طغرل هستند
امیر مصیب رحیم زاده رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ری در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در خصوص اخباری مبنی بر کج شدن برج طغرل اظهار کرد: کارشناسان میراث فرهنگی به همراه یک تیم مشاور به محل برج اعزام شدند و بازدیدهای میدانی، عکسبرداری‌ها و بررسی‌ها انجام شده است.
وی افزود: کارشناسان هم اکنون در حال مطالعات علمی بر روی بازدیدها و بررسی‌های خود هستند و تا زمانی که نتیجه مطالعات اعلام نشود، نمی توانیم در رابطه با انحراف یا عدم انحراف برج طغرل نظر قطعی بدهیم.
رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان ری با بیان اینکه به صورت چشمی نمی‌توان تصمیم گیری کرد، خاطرنشان کرد: این موضوع در اولویت قرار دارد و روند کار با سرعت پیش می‌رود تا هرچه زودتر نتیجه قطعی اعلام شود و اگر کج شدگی اتفاق افتاده باشد درصورت نیاز مرمت یا استحکام‌بخشی انجام خواهد شد.
رحیم زاده با اشاره به عبور خط ۶ مترو و تأثیر احتمالی آن بر انحراف برج طغرل تصریح کرد: در ابتدا قرار بود خط مترو از خیابان ابن بابویه و نزدیکی برج طغرل با فاصله ۶۰-۷۰ متری عبور کند اما پس از تغییرات، مسیر دیگری تعیین شد و خط مترو از خیابان غیوری به سمت میدان بسیج رفت که حدود ۴۵۰ متر با برج طغرل فاصله دارد و از این رو احتمال اثرات گودبرداری مترو بر روی برج طغرل ضعیف است که البته پس از نظر تیم کارشناسی می‌توان نظر قطعی داد.
وی در ایجاد پست گاز در چند قدمی برج را خطری جدی تلقی و تأکید کرد: با کار غیرکارشناسی این پست در محدوده یک اثر تاریخی جانمایی شده و با مکاتبه با شهرداری تهران پیگیر جابه‌جایی آن هستیم.
حالا نوبت برج طغرل است
احمد ابوحمزه ری‌شناس و عضو هیئت‌علمی دانشگاه، با بیان اینکه پس از چشمه علی، دژ اشکان، آتشکده، زندان هارون الرشید و ده‌ها اثر تاریخی در ری، حالا نوبت از بین رفتن برج طغرل فرا رسیده است، می‌گوید: برج طغرل در سال ۱۳۱۰ با شماره ۱۴۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است و در طول تاریخ با زلزله‌های سخت و متفاوت دوران زندیه و صفویه حفظ شده و بسیار بد و غیرقابل قبول است که با کارهای جدید کج، آسیب دیده، کوتاهی بقاء و یا خدای نکرده فرو بریزد. باید این تاریخچه اصیل و نفیس را پاسداری کنیم و قدمت معماری خود را در ری باستانی ایران به رخ دنیا بکشیم و اثبات کنیم.
وی اضافه می‌کند: برج طغرل برای نخستین‌بار در سال ۱۳۰۱ هجری قمری و در پایان ۳۵امین سال پادشاهی ناصرالدین شاه مرمت و بازسازی شد و در سال‌های اخیر هم در سال ۷۹ و ۸۵ مرمت و بازسازی شده است ولی با وجود اختصاص بودجه‌ای در دو سال پیش کاری صورت نگرفت و رسیدگی و توجه جدی و اصولی را می‌طلبد.
این پژوهشگر و کارشناس حوزه میراث‌فرهنگی دعواها و پاسکاری‌های شهرداری، میراث و اوقاف را یکی از عوامل نابودی آثار تاریخی ری می‌داند و می‌افزاید: خانه‌ای صدساله در منطقه ۱۲ تهران توسط شهرداری بازسازی شده و از طریق آن درآمدزایی می‌کند اما برج طغرل متعلق به میراث است و شهرداری کاری نمی‌کند در حالی که برج طغرل اثری ملی بوده و برای همه است که می‌تواند منبع خوبی برای درآمدزایی باشد.
ابوحمزه با تأکید بر اینکه نگاه و سیاست‌های ما ملی نیست، ادامه می‌دهد: شهرری مادر تهران است و درحالی که برای بناهای پیش پا افتاده که قدمت ۵۰ الی ۱۰۰ ساله دارد هزینه‌های میلیاردی می‌شود اما در ری بناهایی که بیش از هزار سال قدمت دارد توجهی نمی‌شود.
وی آثار تاریخی ری در کنار آرامستان‌های امامزاده عبدالله(ع) و شیخ صدوق(ره) را دنیایی از تاریخ و هویت و فرهنگ می‌داند و تأکید می‌کند: برج طغرل افتخاری برای مردم ایران و جهان بوده که نشانگر جایگاه ایران در گذشته است که بعد از گنبد قابوس دومین برج مطرح ایران به شمار می‌رود و از دوره سلجوقی تاکنون با زیبایی خاصی پابرجا است.
این محقق و تاریخ‌شناس در ادامه توضیح می‌دهد: حدود ۲ سال پیش زلزله آمد و دوتا سنگ از بالای برج افتاد و این موضوع خیلی مهم که چرا سنگ‌هایی بزرگ از پیکر برج جدا شد توجهی نشد و به نظر من از همان زمان که زلزله آمده روی برج تأثیر گذاشته است و در رابطه با اینکه این برج کج شده یا نه، باید کارشناسان خبره پس از اقدامات کارشناسی هم‌چون انجام خاک شناسی، شاقول بندی و چک کردن بتن ریزی با دلایل و سند نظر دهند.
ابوحمزه اضافه می‌کند: اکثر مسؤولان مربوطه می‌گویند این برج کج نشده یا این تغییرات برای امروز و دیروز نیست ولی نخست کارشناسی بیاید ثابت کند که این اثر کهن انحرافی نداشته است و مهم‌تر اینکه تمام حرف ما این است که این تلنگری بود تا سرمایه هویتی ما با حدود هزار سال قدمت نیاز به حفظ، حراست و مراقبت دارد.
وی با بیان اینکه اظهار نظر قطعی برای تغییر در وضعیت برج نیازمند در اختیار قرار داشتن مشخصات گذشته برج است که علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته میسر نشد، تشریح می‌کند: کج شدگی برج به سمت شرق بوده که گودبرداری‌های مجتمع فرهنگی تجاری نیز در چند صدمتری برج نیز در سمت شرق است.
مؤسس مؤسسه مطالعات راگا تأکید می‌کند: با سال‌ها کار پژوهشی و تحقیقی روی آثار ری با دیدن برج از فواصل دور و مشاهده عکس‌های گذشته و مقایسه آن کج شدگی جزئی محرز است و برج طغرل هر سال باید با محاسبات دقیق، اندازه‌گیری شود و زیرنظر و کنترل باشد و حتماً نباید خطری تهدیدش کند یا از بین برود تا مورد توجه و نگاه باشد.
ابوحمزه ریختن این برج و نابودی آن را لکه ننگی دانسته که نتوانستیم اثری هزارساله را محافظت کنیم، و توضیح داد: زمین‌های ری خاص بوده چون چندبار در طول تاریخ بر اثر حوادث تخریب شده است و به همین دلیل زمین‌های آن سفت کامل نیست و با هر حفاری به آثاری از گذشته می‌رسیم، از طرفی تونل مترو در نزدیکی برج سبب فرونشست زمین شده، ساختمان‌سازی اطراف محله برج، فعالیت کارخانه سیمان با انفجارهایی که رخ می‌دهد و رطوبت نفوذ کرده در برج همگی عواملی است که باید باهم لحاظ شود که حال و روز این برج و سایر آثار مهم ری را به این روز انداخته است.
وی جمله پایانی خود را اینگونه بیان می‌کند: به آثار هزاران ساله ری باید نگاه کلی و دقیق به دور از هر تعریف و چارچوب‌بندی داشت و از بین رفتن آن جلوگیری کنیم.
برج طغرل که روزگاری نیز با نام برج خلیفه یزید شناخته می‌شد با قطر داخلی بیش از ۱۱ متر و قطر خارجی بیش از ۱۷ متر و ارتفاع ۲۲.۵ متر بدون سقف که روزگاری در میانه باغی مصفا قرار گرفته بود و حتی برخی از کارشناسان معتقدند می‌توان از روی تابش آفتاب بر روی کنگره‌های آن زمان را تشخیص داد که امروز عوامل مختلف شهری و روزگار مدرن او را احاطه کرده و در غفلت مسؤولان کم‌کم رو به نابودی است و باید عزمی برای احیای این اثر در کنار دیگر بناهای ارزشمند شهر تاریخی ری ایجاد شود.
انتهای پیام/۶۷۰۵۲/س
