در روزهای گذشته و تحت تاثیر اوج گیری شیوع موج پنجم ویروس کرونا، برخی اقلام مورد استفاده برای مبتلایان به این ویروس کمیاب شده که سرم یکی از اصلی‌ترین این اقلام است.
در طول یک سال و نیمی که از آغاز شیوع کرونا در ایران می‌گذرد، در زمان‌های مختلف، کشور با کمبود با برخی محصولات لازم برای مقابله با کرونا مواجه شده که البته بسیاری از آنها در مدتی کوتاه برطرف شده‌اند.
در هفته‌های نخست ایران نیز مانند بسیاری از دیگر کشورهای جهان با کمبود ماسک، دستکش و الکل مواجه بود که با فعال شدن شرکت‌های بخش خصوصی این نیاز تامین و حتی اعلام شد که امکان صادرات این محصولات نیز وجود دارد.
در ماه‌های گذشته نیز برخی داروهای قرار گرفته در پروتکل‌های درمانی کرونا با کمبود مواجه شد که باز هم شرکت‌های تولیدکننده داخلی بخش مهمی از این نیازها را برطرف کردند، هرچند همچنان خبرهایی از برخی بازارهای سیاه و افزایش چند برابری قیمت این داروها به گوش می‌رسد.
در روزهای گذشته و همزمان با افزایش قابل توجه تعداد بستری‌های کرونا در کشور، در برخی بیمارستان‌ها خبر از کمبود سرم برای تزریق به گوش می‌رسد، موضوعی که حالا رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران در گفت و گویی با سایت این اتاق دلایل این اتفاق را تشریح کرده است.
محمود نجفی‌عرب با بیان اینکه ظرفیت تولید سرم در کشور، حدود ماهانه ۱۵ میلیون واحد بوده و مصرف کشور هم تقریبا پایین‌تر از این ظرفیت است، گفت: این ۱۵ میلیون واحد در سال‌های گذشته، نه تنها کفاف نیاز کشور را می‌داده که مازاد آن نیز گاهاً صادر شده است. تعداد شرکت‌های سرم‌سازی در کشور قابل توجه بوده و کارخانه شیراز سرم، شرکت داروپخش و شرکت سرم‌سازی شهید قاضی از جمله این تولیدکنندگان هستند.
او سپس با اشاره به دلایل کمبود سرم در این مقطع توضیح داد: از ابتدای فروردین ماه امسال، شرکت شهید قاضی برای انجام برخی بازسازی‌های زیربنایی با موافقت وزارت بهداشت از زنجیره تولید خارج شد. البته از قبل مقداری سرم ذخیره کرده بود و شرکت‌های دیگر نیز ذخایری داشتند. اما به هر حال، سرم‌سازی شهید قاضی با ظرفیت تولید ماهانه ۴.۵ میلیون سرم از چرخه تولید خارج شد. جالب اینکه شرکت‌های سرم‌سازی در سال ۱۳۹۹ با مازاد تولید مواجه بودند. به این دلیل که با وجود کرونا، بسیاری از جراحی‌های غیراورژانسی به تعویق افتاد و مصرف سرم در کشور با کاهش مواجه شد.
او با بیان اینکه اکنون مصرف داروی رمدسیویر به دلیل افزایش شیوع کرونا بالا رفته است، ادامه داد: با بالارفتن مصرف این دارو که در پروتکل دارویی کرونا قرار دارد، تقاضا برای سرم نیز با افزایش مواجه شده است. به طوری که با مصرف ماهانه حدود ۱.۲ واحد رمدسیویر در کشور به همین میزان نیز به مصرف سرم افزوده شده و هر واحد از این دارو با یک واحد سرم تزریق می‌شود. بنابراین مصرف رمدیسیویر، مصرف سرم را نیز افزایش داد.
نجفی‌عرب در ادامه گفت: سرم‌سازی‌ها از دو ماده پلی‌اتیلنی pp و pv برای بسته‌بندی محصولات خود استفاده می‌کنند. البته در برخی سرم‌سازی‌ها از pp استفاده می‌شود که از پتروشیمی‌های داخلی قابل تامین است اما آن دسته از واحدها که از pv استفاده می‌کنند باید آن را از کشورهایی نظیر چین و کره وارد کنند. اما واردات این محصول به دلیل برخی مشکلات ارزی با محدودیت مواجه شد و تولید سرم نیز در این واحدها تحت تاثیر قرار گرفت.
او همچنین قطعی برق را در کمبود سرم تزریقی در بازار موثر دانست و گفت: قطعی برق، فعالیت کارخانجات را به میزان حداقل چهار ساعت در روز متوقف کرد و این مساله نیز به کاهش تولید در شرکت‌های سرم‌سازی دامن زد.
رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران گفت: نکته دیگری که وجود دارد آن است که قیمت فرآورده‌های دارویی در ایران به دلیل قیمت‌گذاری دستوری، همواره نسبت به بازارهای کشورهای اطراف پایین‌تر است و قاچاق معکوس این فرآورده‌ها به ویژه در مورد عراق و منطقه کردستان عراق بسیار مشاهده می‌شود. سرم هم از این قاعده مستثنی نبوده و قاچاق معکوس احتمالاً سبب کاهش موجودی بازار از این محصول شده است.
او در ادامه از جلسات مشترک سازمان غذا و دارو و شرکت‌های سرم‌سازی خبر داد و گفت: سازمان غذا و دارو در روزهای گذشته، جلساتی را با شرکت‌های سرم‌سازی برگزار کرده و از آنها خواسته است، در این مقطع، به میزان ۱۰ درصد به ظرفیت خود بیافزایند که این کمبود جبران شود. این کمبود البته مقطعی است و مساله‌ای نیست که قابل جبران نباشد. البته با توجه به اینکه شرکت شهید قاضی از سال گذشته برای توقف تولید خود با وزارت بهداشت مکاتبه داشته است، شاید بهتر بود که این وزارتخانه از همان زمان برای جبران کمبودهای احتمالی تدابیری می‌اندیشید و این کمبود را از طریق افزایش شیفت‌های کاری سایر تولیدکنندگان یا واردات جبران می‌کرد. البته قطعی برق هم در کاهش تولید بسیار موثر بود و وزارت بهداشت از پیش در جریان این قطعی نبود. در عین حال، کنترل قاچاق نیز در اختیار این وزارتخانه نیست.
نجفی‌عرب ادامه داد: نکته حائز اهمیت اینکه فعالان صنعت دارو، سال‌هاست که نسبت به اختصاص ارز ترجیحی به حوزه دارو اعتراض دارند. درخواست ما حذف دارو از شمول ارز ترجیحی است تا قیمت‌ها تعدیل شود و خواسته دیگر ما این است که مابه‌التفاوت ارز ترجیحی و ارز آزاد در حوزه دارو به انتهای زنجیره منتقل شود تا اقشار فرودست به واسطه افزایش قیمت دارو آسیب نبینند. در این صورت انگیزه‌ها برای قاچاق معکوس نیز کاهش پیدا می‌کند.
او با بیان اینکه با ورود شرکت سرم‌سازی شهید قاضی به چرخه تولید تا پایان مردادماه، احتمالا مساله کمبود سرم در بازار کمرنگ شود، گفت که راه‌حل اساسی مقابله با قاچاق معکوس، حذف ارز ترجیحی در حوزه دارو و تعیین قیمت واقعی برای فرآورده‌های دارویی است.
