در شرایطی که مدتی است دلار از روند با ثبات چند ماهه خارج شده و به کانال های جدید سی و چند هزار تومانی وارد شده است، بانک مرکزی به عنوان بازارساز سیاست هایی را جهت کنترل وضعیت بازار ارز در دستور کار قرار داده است.
از جمله این اقدامات، توسعه دسترسی مردم به بازار توافقی ارز از طریق امکان خرید آنلاین در بستر سامانه بازار متشکل ارزی می توان اشاره کرد. هرچند نکته قابل تامل در این شرایط، عدم تک نرخی شدن ارز در معاملات ارزی کشورمان است که باعث شده تا در فضای ارز چند نرخی شاهد جولان دلالان و عدم پیش بینی پذیری برای فعالان اقتصادی باشیم. بنابراین، نرخ دلار در بازار غیررسمی که تا کانال 37 هزار تومان نیز پیشروی کرده بود، با ورود بازارساز و اقداماتی که انجام داد، قیمت دلار از این محدوده عقب نشینی کرده و به کانال 34 هزار تومان کاهش یافت. هرچند این روند امروز با اندکی افزایش مواجه شد و دوباره به محدوده 35200 تومان بازگشت. البته باید توجه داشت که حجم معاملات در این بازار در مقابل حجم معاملات حدود 20 میلیون دلاری در بازار توافقی (کانال 33 هزار تومانی)، قابل توجه نیست؛ اما به هر حال بر بازارهایی همچون خودرو و موبایل و سکه، اثرگذاری مستقیمی دارد.
در این شرایط، امروز صالح آبادی رئیس کل بانک مرکزی در تشریح نشست کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی که به منظور بررسی برنامه دولت سیزدهم در مدیریت بازار ارز و اتخاذ راهکار‌های مناسب با توجه به شرایط اخیر بازار تشکیل شده بود، گفت: نشست بسیاری خوبی را با حضور اعضا و رئیس کمیسیون اقتصادی داشتیم و در آن در خصوص نوسانات بازار ارز و دلایل آن توضیحاتی ارائه شد و نمایندگان نیز راه کار‌هایی را مطرح کردند.
وی افزود: بر اساس گزارشی ارائه شده از سوی بانک مرکزی خوشبختانه در سال جاری به دلیل اینکه ارز ترجیحی حذف شده و دیگر این نوع را ارز نداریم حجم عرضه‌های بانک مرکزی در بازار بیشتر شده و از سوی دیگر تقاضای ارز کاهش پیدا کرده است. در گذشته کالا‌ها با نرخ ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی وارد و بعضا به کشور‌های دیگر قاچاق می‌شدند. کاهش تقاضا برای ارز و افزایش عرضه بانک مرکزی باعث شده تا بانک مرکزی در حال حاضر روزانه بعضا بیش از یک میلیارد دلار ارز در بازار عرضه کند. این میزان عرضه شامل عرضه‌های بانک مرکزی، صادرکنندگان نفتی و غیرنفتی می‌شود درحالی که معمولا یک سوم و یا یک چهارم از میزان ارز عرضه شده در بازار معامله می‌گردد که حاکی از بهبود عرضه ارز در بازار است.
رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، گفت: بازار متشکل ارزی باعث شده تا صادرکنندگان غیرنفتی که به صورت اسکناس ارز خود را عرضه می‌کنند بتوانند به سهولت ارز خود را عرضه نمایند و تعادلی را در آن بازار شاهد باشیم.
وی تصریح کرد: امیدوارم باتوجه به حضور و مدیریت بانک مرکزی در بازار‌های مختلف از جمله اسکناس و حواله و همچنین کمک‌های انجام شده از سوی صادرکنندگان شاهد آرامش بیشتری در بازار باشیم.
رئیس کل بانک مرکزی در خصوص اینکه پیش از این از سوی بانک مرکزی در کمیسیون‌های مجلس قول داده شده بود تسهیلاتی برای تعهدات ارزی تولیدکنندگان و صادرکنندگان ارائه شود، گفت: آیین نامه‌ای در این زمینه تهیه شده و در دستورکار هیات دولت قرار دارد، با تصویب این آیین نامه می‌توانیم کمک‌های بیشتری نسبت به قبل داشته باشیم، اما انچه که درحال حاضر انجام می‌دهیم و درآینده نیز بهبود می‌دهم این است که صادرکنندگان می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را به روش‌های متفاوت به چرخه تجاری کشور بازگردانند. می‌توانند بخشی از ارز خود را در سامانه نیما و بخشی دیگر را در بازار متشکل ارزی و حتی بخشی از ارز را به واردات در مقابل صادرات اختصاص دهند و یا صرف تسویه بدهی ارزی خود کنند.
واکنش رئیس کل بانک مرکزی به تغییرات نرخ دلار
صالح آبادی در خصوص رفع نگرانی مردم با توجه به نوسانات نرخ ارز، گفت: افرادی که نگران نوسان در بازار ارز هستند و به این دلیل خرید ارز انجام می‌دهند باید بدانند که از روزهای آینده ابزار جدید را در این حوزه معرفی می‌کنیم تا بتوانند اوراقی را که منتشر می‌شود خریداری کنند و دیگر نگرانی از این جهت نداشته باشند. خریداران در سررسید‌هایی مشخصی می‌توانند اوراق را به بانک مرکزی بفروشند. جزئیات این ابزار جدید طی امروز و یا فردا منتشر می‌شود و می‌تواند نگرانی افراد را برطرف کند.
تکرار اوراق ارزی یا ابزار جدید؟
همان طور که در صحبت های عالی ترین مقام بانکی تاکید شده است، قرار است بانک مرکزی در روزهای آینده ابزار جدید را در این حوزه معرفی کند تا مردم بتوانند اوراقی را که منتشر می‌شود خریداری کنند و خریداران در سررسید‌هایی مشخصی می‌توانند اوراق را به بانک مرکزی بفروشند.
این وعده رئیس کل بانک مرکزی در خصوص انتشار اوراق در حالی است که بررسی ها نشان می دهد در خردادماه سال جاری نیز این مقام مسئول از انتشار اوراق ارزی جدید در روزهای آینده خبر داده بود.
نهم خردادماه 1401 رئیس شورای پول و اعتبار در مراسم افتتاحیه بیست و نهمین همایش سیاست‌های پولی و بانکی اظهار داشت:
"اوراق ارزی به عنوان نوآوری جدید منتشر خواهد شد. بازپرداخت اصل و سود اوراق ارزی به شکل ارز خواهد بود و به این ترتیب اشخاص حقیقی و حقوقی و گروه های مختلفی که دارای ارزهای راکد هستند می توانند نسبت به خرید اوراق اقدام کنند. سود و اصل این اوراق به صورت ارزی خواهد بود و ناشرانی که دارای درآمد ارزی هستند می تولنند نسبت به انتشار اوراق اقدام کنند."
حال باید منتظر ماند و دید در روزهای آتی، ابزار جدید مورد نظر بانک مرکزی چه تفاوتی با راهکار خردادماه دارد؛ آیا همان طرح اوراق ارزی (در اوایل سومین ماه سال) قرار است دوباره اجرایی شود و یا اساس آن طرح در خردادماه، عملیاتی نشد و حال وقت اجرای آن است؟ سوالات و ابهاماتی است که برای رسیدن به پاسخ آن، باید چند روزی صبر کرد.
