مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان با بیان اینکه شانس درمان بسیاری از سرطان‌ها در صورت تشخیص زودهنگام و درمان مناسب بالا است، گفت: بار سرطان می‌تواند از طریق تشخیص زودهنگام و درمان و مراقبت مناسب از بیماران مبتلا کاهش یابد.
دکتر سیما اورنگ با اشاره به برگزاری هفته ملی مبارزه با سرطان از ۸ تا ۱۵ بهمن‌ماه اظهار کرد: سرطان یک اصطلاح عمومی برای گروه بزرگی از بیماری‌ها است که می‌توانند هر قسمتی از بدن را درگیر کنند و سایر اصطلاحات مورد استفاده، تومورهای بدخیم و نئوپلاسم‌ها هستند.
وی افزود: یکی از ویژگی‌های مشخص سرطان، ایجاد سریع سلول‌های غیرطبیعی است که فراتر از مرزهای معمول خود رشد می‌کنند و سپس می‌توانند به قسمت‌های مجاور بدن حمله کرده و به سایر اندام‌ها گسترش یابند که این فرآیند به عنوان متاستاز شناخته می‌شود؛ متاستازهای گسترده، علت اصلی مرگ ناشی از سرطان هستند.
چه چیزی باعث سرطان می‌شود؟
مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: سرطان از تبدیل سلول‌های طبیعی به سلول‌های تومور در یک فرآیند چند مرحله‌ای به وجود می‌آید که عموماً از یک ضایعه پیش سرطانی به یک تومور بدخیم پیشرفت می‌کند.
وی افزود: این تغییرات نتیجه تعامل بین عوامل ژنتیکی فرد و سه دسته از عوامل خارجی یعنی مواد سرطان‌زای فیزیکی مانند اشعه ماوراء بنفش و یونیزان، مواد سرطان‌زای شیمیایی مانند آزبست، اجزای دود تنباکو، الکل، آفلاتوکسین (یک آلاینده غذا) و آرسنیک (آلوده‌کننده آب آشامیدنی) و سرطان‌زاهای بیولوژیکی مانند عفونت‌های ناشی از برخی ویروس‌ها، باکتری‌ها یا انگل‌ها است.
اورنگ در خصوص چگونگی کاهش بار سرطان بیان کرد: در حال حاضر بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از سرطان‌ها با اجتناب از عوامل خطر و اجرای استراتژی‌های پیشگیری، قابل پیشگیری هستند. همچنین بار سرطان می‌تواند از طریق تشخیص زودهنگام و درمان و مراقبت مناسب از بیماران مبتلا کاهش یابد. شانس درمان بسیاری از سرطان‌ها در صورت تشخیص زودهنگام و درمان مناسب بالا است.
چگونگی پیشگیری از ابتلا به سرطان
وی عنوان کرد: می‌توان با پرهیز از مصرف تنباکو از جمله سیگار و تنباکوی بدون دود، کاهش وزن و حفظ وزن استاندارد، داشتن یک رژیم غذایی سالم از جمله میوه و سبزی‌ها، انجام فعالیت بدنی به طور منظم و اجتناب یا کاهش مصرف الکل از ابتلا به سرطان پیشگیری کرد.
مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: اجتناب از قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش که عمدتاً ناشی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید و دستگاه‌های برنزه کننده مصنوعی است یا استفاده از اقدامات محافظتی در برابر آفتاب، اطمینان از استفاده ایمن و مناسب از پرتو در مراقبت‌های بهداشتی برای اهداف تشخیصی و درمانی، به حداقل رساندن مواجهه شغلی با پرتوهای یونیزان، کاهش قرار گرفتن در معرض آلودگی هوای شهری و دود داخلی ناشی از استفاده خانگی از سوخت جامد نیز از راه‌های پیشگیری از ابتلا به سرطان هستند.
علائم هشداردهنده ابتلا به سرطان کدام‌اند؟
اورنگ عنوان کرد: ابتلای اقوام درجه یک، تغییر در خال‌های پوستی، زخم‌های بدون بهبودی در مدت دو هفته، وجود توده در هر جای بدن، سرفه یا گرفتگی صدای طولانی، اختلال بلع یا سوءهاضمه طولانی، استفراغ یا سرفه خونی، اسهال طولانی یا بروز یبوست جدید، خونریزی غیرطبیعی در ادرار، مدفوع، واژن و نوک پستان و بی اشتهایی یا کاهش وزن بی دلیل از علائم هشدار دهنده ابتلا به سرطان هستند.
سرطان‌های دوران کودکی علت شناخته شده‌ای ندارند
وی درباره علت ابتلای کودکان به سرطان تصریح کرد: سرطان در هر سنی رخ می‌دهد و می‌تواند هر قسمتی از بدن را درگیر کند. این بیماری با تغییر ژنتیکی در تک سلولی آغاز و سپس به یک توده (یا تومور) تبدیل می‌شود و به سایر قسمت‌های بدن حمله می‌کند. در صورت درمان نکردن به موقع، بیماری موجب آسیب و مرگ بیمار می‌شود.
اورنگ بیان کرد: بر خلاف ابتلای بزرگسالان، اکثریت قریب به اتفاق سرطان‌های دوران کودکی علت شناخته شده‌ای ندارند. بسیاری از مطالعات به دنبال شناسایی علل سرطان در دوران کودکی بوده‌اند اما تعداد بسیار کمی از سرطان‌ها در کودکان ناشی از عوامل محیطی یا سبک زندگی هستند. تلاش‌ها برای پیشگیری از بروز سرطان در کودکان باید بر رفتارهایی متمرکز شود که از ابتلای کودک به سرطان قابل پیشگیری در بزرگسالی جلوگیری کند.
مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: برخی از عفونت‌های مزمن مانند HIV، ویروس اپشتین بار و مالاریا از عوامل خطر سرطان دوران کودکی هستند. البته سایر عفونت‌ها می‌توانند خطر ابتلای کودک به سرطان را در بزرگسالی افزایش دهند بنابراین واکسینه کردن کودک در برابر هپاتیت B برای جلوگیری از ابتلا به سرطان کبد و علیه ویروس پاپیلومای انسانی برای کمک به پیشگیری از سرطان دهانه رحم و سایر روش‌ها مانند تشخیص زودهنگام و درمان عفونت‌های مزمن که می‌تواند منجر به سرطان بسیار مهم هستند.
اورنگ تصریح کرد: داده‌های کنونی نشان می‌دهد که تقریباً ۱۰ درصد از همه کودکان مبتلا به سرطان به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری هستند اما تحقیقات بیشتری برای شناسایی عوامل موثر بر رشد سرطان در کودکان مورد نیاز است.
وی افزود: با توجه به اینکه پیشگیری از ابتلا به سرطان در کودکان ممکن نیست، موثرترین استراتژی برای کاهش بار سرطان در کودکان و بهبود نتایج، تمرکز بر تشخیص سریع و صحیح و به دنبال آن درمان موثر و مبتنی بر شواهد با مراقبت‌های حمایتی مناسب است.
چرا غربالگری و تشخیص زود هنگام سرطان مهم است؟
اورنگ با اشاره به اهمیت تشخیص زود هنگام ابتلا به سرطان بیان کرد: تشخیص زودهنگام به مجموع مداخلاتی گفته می‌شود که منجر به تشخیص زودتر سرطان در افراد دارای علائم مشکوک به سرطان می‌شود. اگر سرطان به موقع شناسایی شود احتمال پاسخ به درمان آن بیشتر است و می‌تواند منجر به احتمال بقای بیشتر با عوارض کمتر و همچنین درمان کم هزینه‌تر شود. با تشخیص زودهنگام سرطان و اجتناب از تأخیر در مراقبت می‌توان پیشرفت‌های قابل توجهی در زندگی بیماران سرطانی ایجاد کرد.
مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان در خصوص اهمیت غربالگری سرطان گفت: هدف غربالگری شناسایی افراد دارای یافته‌های حاکی از سرطان یا پیش سرطان خاص قبل از بروز علائم است. هنگامی که ناهنجاری‌ها در طول غربالگری شناسایی می‌شوند، انجام آزمایش‌های بیشتر برای ایجاد تشخیص قطعی باید دنبال شوند. در صورت اثبات وجود سرطان نیز باید فرد برای درمان ارجاع شود.
وی افزود: برنامه‌های غربالگری برای برخی سرطان‌ها اما نه انواع سرطان‌ها موثر هستند و به طور کلی بسیار پیچیده‌ترند و به منابع فشرده‌تر از تشخیص زودهنگام نیاز دارند زیرا به تجهیزات ویژه و پرسنل اختصاصی نیاز است.
اورنگ گفت: حتی زمانی که برنامه‌های غربالگری انجام می‌شوند، انجام برنامه‌های تشخیص زودهنگام برای شناسایی موارد ابتلا به سرطان در افرادی که معیارهای سن یا عوامل خطر برای غربالگری را ندارند، ضروری است. انتخاب بیمار برای برنامه‌های غربالگری بر اساس سن و عوامل خطر به منظور جلوگیری از موارد مثبت کاذب بیش از حد انجام می‌شود.
اورنگ ادامه داد: نمونه‌هایی از روش‌های غربالگری تست HPV شامل تست HPV، DNA و mRNA به عنوان روش ترجیحی برای غربالگری سرطان دهانه رحم و غربالگری ماموگرافی و سونوگرافی برای سرطان سینه هستند.
وی بیان کرد: تشخیص صحیح سرطان برای درمان مناسب و موثر ضروری است زیرا هر نوع سرطان به یک رژیم درمانی خاص نیاز دارد که شامل یک یا چند روش مانند جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی است. به طور کلی هدف اصلی، درمان سرطان یا طولانی‌تر شدن طول عمر و بهبود کیفیت زندگی بیمار است.
مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: در حال حاضر برنامه غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم برای زنان ۳۰ تا ۵۹ سال و غربالگری سرطان پستان برای زنان ۳۰ تا ۶۹ سال در مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اهواز انجام می‌شود. غربالگری از نظر سرطان روده بزرگ نیز برای زنان و مردان ۵۰ تا ۶۹سال در مراکز منتخب ایراپن (در شرق و غرب اهواز) توسط بهورز، مراقب سلامت و مامای هر مرکز انجام می‌شود که در صورت شناسایی موارد مشکوک این افراد به مرکز غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان مستقر در بیمارستان گلستان اهواز جهت بررسی و انجام اقدامات تشخیصی تکمیلی ارجاع داده می‌شوند.
