سایه روشن واگذاری سهام خودروسازان

گروه اقتصاد کلان – صدیقه بهزادپور: تاکید شدید سخنگوی اقتصادی دولت در روزهای اخیر مبنی بر واگذاری حتمی سهام دو شرکت بزرگ خودروسازی کشور در حالی صورت گرفته که هر ساله دولت ها وعده وعیدهای زیادی در این زمینه داده و می دهند، اما هنوز اتفاق عملی رخ نداده است و گویا حضور دولت در این دو شرکت به صورت محسوس و نامحسوس شیرین تر از آن است که بتوان به راحتی از آن جدا شد. هر چند با اینکه دولت سهم چندانی از این دو شرکت را ندارد، اما اکثر تصمیم گیری های مهم و اصلی را اتخاذ کرده است. به گفته کارشناسان سهام تودلی مهمترین ابزار دولت برای اعمال نفود در خودروسازی ها به شمار می آید که با وجود اینکه یک کرسی در هیات مدیره شرکت ها دارد، توانسته است سیاست های موردنظر خود را پیش ببرد.

حکم نهایی در خودروسازان با دولت است
به گزارش «تجارت»، بر اساس گزارشی که چندی پیش از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شد، طی سال‌های اخیر سهام دولت در ظاهر به ۵.۷۱درصد در شرکت ایران خودرو و ۱۷.۳۱درصد در شرکت سایپا کاهش یافته، اما درواقع با واگذاری سهام این دو شرکت به شرکت‌های عمومی وابسته و تحت کنترل دولت (۲۱.۱۲درصد از سهام ایران‌خودرو و ۱۵.۶درصد از سهام سایپا) و همچنین ایجاد یک نظام سهامداری چرخه‌ای در شرکت‌های خودروسازی (۲۵.۲۴درصد از سهام ایران‌خودرو و ۳۹.۶۶درصد از سهام سایپا)، عملا مدیریت ایران‌خودرو و سایپا در اختیار دولت باقی مانده است. سهام تودلی به این معناست که خودروسازی شرکت زیرمجموعه خود را خریداری می‌کند و دوباره از سوی شرکت اصلی خریداری می‌شود. علاوه بر این، سهام تودلی یکی از موانع اصلی خصوصی‌سازی دو شرکت بزرگ خودروساز نیز بوده‌اند. در تمام برنامه‌هایی که تاکنون برای واگذاری شرکت‌های خودروسازی تعریف شده، از واگذاری سهام تودلی به عنوان گام ابتدایی یاد شده است. مسیری که به‌رغم بحث‌ها و وعده‌های فراوانی که در مورد آن وجود داشته، اما هنوز هم به گره‌ای باز‌نشدنی می‌ماند.

نقاط قوت و ضعف واگذاری سهام خودروسازان
بر اساس این گزارش؛ کارشناسان بر این باور هستند؛ واگذاری سهام شرکت‌های خودروسازی می‌تواند به توسعه صنعت خودرو و اقتصاد کشور کمک کند. این عمل می‌تواند منجر به جذب سرمایه، بهبود مدیریت، و افزایش تکنولوژی در این صنعت شود. اما در نظر گرفتن نقاط ضعف و محدودیت‌ها نیز ضروری است تا از اثرات منفی جلوگیری شود. نکاتی مانند حفظ کنترل استراتژیک، حمایت از نیروی کار، و مراعات مصلحت ملی در فرآیند واگذاری اهمیت دارند. این گروه از کارشناسان معتقدند؛ واگذاری سهام در شرکت‌های خودروسازی ممکن است با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه شود. از سوی دیگر اخیراً زمزمه احتمال واگذاری سهام خودروسازان به چینی ها به گوش می رسد، که واکنش های مختلفی را به دنبال داشته است. گروهی در این زمینه اظهار می کنند؛ «تا زمانی که تحریم‌ها بر ایران ادامه دارد، امکان واگذاری سهام این دو شرکت خودروسازی به خارجی‌ها محدود است. تحریم‌ها ممکن است تأثیراتی بر روی توافقات مالی و تجاری داشته باشند و جلوی واگذاری به خارجی‌ها را بگیرند. از سوی دیگر برای واگذاری به نهادها یا افراد داخلی نیز نیاز به شرایط اقتصادی و سیاسی مناسب است، ز این رو تا زمانی که شرایط تحریم و اقتصادی پیچیده باقی است، امکان انجام این عملیات با چالش‌هایی همراه خواهد بود».

بایدها و نبایدهای واگذاری سهام دو شرکت بزرگ خودروساز
بابک صدرایی کارشناس خودرو در این باره به «تجارت»، گفت: واگذاری سهام این دو شرکت باید در حالی انجام شود که امکان جوینت شدن با یک کشور و یا برند جهانی در صنعت خودورمهیا باشد تا با سرمایه گذاری مطلوب با بهره گیری از تخصص و تکنولوژی برتر آنها بتوانیم این شرکت را با توجه به ساختارهایی که ایجاد می شود و با در اختیار گرفتن نیروی انسانی متبحر روبه جلو حرکت کنیم، اما در حال حاضر با توجه به تحریم ها و بی ثباتی اقتصادی در کشور امکان عملیاتی شدن ندارد، چرا که صنعت خودرو کشور در حال حاضر مانند بیماری است که چنانچه بخواهیم قصد دست زدن به آن را داشته باشیم، نتایج نامطلوب تری را شاهد خواهیم بود، از این رو فقط به دادن یک مسکن به این بیمار بَسَنده می کند تا ببیند در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد.

واگذاری سهام به خارجی ها با وجود تعارض های تحریم
او افزود: از سوی دیگر اینکه واگذاری دو شرکت بزرگ ایران خودرو و سایپا به کسی چه کسی واگذار خواهد شد نیز مهم است، به ویژه اینکه چنانچه شرکت خارجی مدنظر باشد، باید این امر حتماً لحاظ شود که ارتباطات مناسب ما با آن سرمایه گذاری خارجی چگونه خواهد بود؟ آیا امکان استمرار این امر وجود دارد؟ چرا که حتی شرکت های چینی هم در این عرصه مایل به سرمایه گذاری مالی و انتقال تکنولوژی و ریسک در این زمینه نیستند چرا که زیان انباشته خودروسازان و ساختار و قوانین متعدد، بی ثباتی اقتصادی و ... مانع از ایجاد انگیزه برای حضور در این عرصه است، از این رو من گمان می کنم که واگذاری سهام این دو شرکت بزرگ خودروسازی فقط در حد حرف باقی بماند با وجود اینکه سالهاست که در این باره صحبت می شود.

واگذاری از نوع خصولتی ها
صدرایی انجام این واگذاری را مشروط به عملیاتی شدن پروسه عظیم مالی – زمانی و اداری و ساختاری دانست که اجرا را با مشکل مواجه می سازد و واگذاری در سطح داخلی نیز بر فرض محال از طریق یک شرکت خصولتی خواهد بود که در عمل تغییری در آنچه که بوده، رخ نخواهد داد چرا که عملاً فقط نام خصوصی را یدک می کشد و پروسه همان بوده که از قبل جریان داشته است. در نهایت امکان واگذاری سهام تمام خودروسازان با توجه به شرایط اقتصادی – سیاسی حاکم و وجود تحریم ها و وضعیت ناپایدار بعید و دور از دسترس است. این گزارش حاکی است؛ بر اساس آنچه که در رسانه های متنشر شده است؛ طبق اعلام مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار، سرمایه در مالکیت شرکت‌های زیرمجموعه شرکت‌های خودروسازی (سهام تودلی) از ابتدای سال آینده فاقد حق رای خواهد بود. بر این اساس برخی از دست‌اندرکاران صنعت خودرو در راستای تصمیم اخیر سازمان بورس معتقدند که گام اول و جدی برای کوتاه شدن دست دولت از مدیریت شرکت‌های خودروسازی از این مسیر برداشته شده است و گویا روزنی هر چند کوچک دراین مسیر روشن شده که امید برای حرکت صحیح در این مسیر را نیز پررنگ تر از قبل ساخته است.