به گزارش خبرنگار مهر، رایزنی فرهنگی ایران در اتیوپی در تازه‌ترین گزارش ارسالی خود به مهر، شخصیت‌های برجسته ادبی معاصر این کشور را معرفی کرده است. جست‌وجوی اسامی این نویسندگان در سایت‌های خانه کتاب و کتابخانه ملی نشان داد که هیچکدام از آثار آنها به فارسی منتشر نشده است. این در صورتی است که نویسندگان معرفی شده در جهان شناخته شده‌اند و آثار آنها مدام به زبان‌های مختلف ترجمه و منتشر شده است. امید است که با این گزارش سال‌های آینده بازار نشر در ایران شاهد آثار این نویسندگان مشهور کشور تاریخی اتیوپی باشد. گزارش را در ذیل بخوانید:
ما در جهانی بحران‌زا زندگی می‌کنیم. دیدیم که مدرنیته در قرن گذشته چگونه به رسالت خود که سعادت و رفاه بیشتر مردم است با دو جنگ عالم‌سوز، بیماری‌های همه‌گیر و ظهور دیکتاتورهای بی‌رحم و دهشتناک خیانت کرد و میلیون‌ها کشته و آواره بر جای گذاشت. و این داستان همچنان ادامه دارد و چه‌بسا وحشتناک‌تر.
بنابراین اینکه بشر مدرن در یک هراس و اضطراب دائمی به سر برده و ناامنی و فقر و بیکاری دائماً او را تهدید می‌کند، امری بسیار طبیعی است که البته تاثیر آن در نوشته‌های نویسندگان و شعرای معاصر با هر ملیتی نیز قابل مشاهده است.
با توجه به پیشینه عمیق تاریخی و فرهنگی اتیوپی و همچنین جنگ‌های طولانی که با ایتالیا و با بعضی همسایگان مانند اریتره داشت، تاثیر این اتفاقات در نوشته‌های مکتوب این کشور می‌توان آشکارا مشاهده کرد. اتیوپی از قدیم‌الایام نقش مهمی در فرآیند ادبی قاره آفریقا ایفا کرده و چهره‌های ادبی درخشانی را نیز به قاره آفریقا و عرصه های بین‌المللی معرفی کرده است.
مهمترین شعراء و نویسندگان دوره معاصر این کشور که بر دیگر کشورهای قاره آفریقا نیز تا حدودی تأثیرگذار بوده‌اند، در ذیل معرفی می‌شوند.
تسگای گبره- مدهین
گبره مدهین شاعر، هنرمند و نمایشنامه‌نویس معروف اتیوپیایی درسال ۱۹۳۶ در حوالی شهر آمبو به دنیا آمد. وی پس از سپری کردن تحصیلات ابتدایی و متوسطه با به دست آوردن بورسیه تحصیلی مرکز آموزش عالی بلک استون شیکاگو، رهسپار اروپا شد و پس از تحصیل در تئاتر سلطنتی انگلیس و تئاتر کمدی فرانسه و بازگشت به کشور، خود را وقف توسعه هنر تئاتر در اتیوپی کرد. تسگای در دهه ۱۹۶۰ در مناسبت‌های فرهنگی مختلف در قاره آفریقا حضور یافت و سال ۱۹۶۶ در سن ۲۹ سالگی به دلیل اقدامات ارزنده خود در زمینه توسعه ادبیات امهریک موفق به دریافت جایزه ادبی امپراطور هایله سلاسی شد و لقب ملک‌الشعرای اتیوپی را دریافت کرد.
گبره مدهین پس از کودتای ۱۹۷۴ مدت کوتاهی به سمت معاون وزیر فرهنگ و ورزش برگزیده شد و طی دوره مسئولیت کوتاه خود دپارتمان هنرهای نمایشی را در دانشگاه آدیس آبابا تأسیس کرد. وی در سال ۱۹۸۴ شعر بلند «ردپای زمان» را به همراه تصاویری از عکاس ایتالیایی منتشر کرد که دربرگیرنده بخش‌هایی از تاریخ اتیوپی از قدیم‌الایام بود.
گبره در مدت حیات ادبی خویش کتب شعر و نمایشنامه‌های تاریخی حماسی ارزشمندی را نوشت که هر یک از جذابیت‌های خاصی برخوردارند. وی به تاریخ طولانی استقلال اتیوپی و میراث فرهنگی بی‌نظیر آن افتخار می‌کرد و همواره تأکید داشت که کشورش به قهرمان احتیاج دارد و از ابزار تئاتر برای آموزش هموطنان خود برای احترام به قهرمانان گذشته اتیوپی استفاده کرد. یکی از مشهورترین نمایشنامه‌های او زندگینامه امپراطور تئودروس دوم است. این داستان در خصوص زندگی امپراتور است که به عنوان شخصی اصلاح طلب و مدرن در تاریخ اتیوپی شناخته می‌شود.تئودوروس دوم سال ۱۸۶۸ به جای اینکه در نبرد با نیروی اعزامی انگلیس خود را تسلیم کند، خودکشی کرد.
یکی دیگر از نمایشنامه‌های وی، Petros نام دارد و زندگی اسقف کلیسای ارتدکس اتیوپی را نشان می‌دهد که با نیروهای مردمی اتیوپی در تلاش برای مقاومت در برابر اشغال کشور در برابر فاشیست‌های ایتالیا است که پس از دستگیری توسط ارتش ایتالیا، در یک محاکمه نمایشی اعدام می‌شود. او یک نمایشنامه دیگر و محبوب با نام Oda Oak Oracle دارد که یک تراژدی است درباره زندگی مردم کشور اتیوپی. این نمایشنامه هم در اتیوپی و هم در خارج از کشور از محبوبیت زیادی برخوردار شد.
وی همچنین تلاش فراوانی به کار برد تا بخشی از آثار تاریخی و میراث فرهنگی به غارت رفته آکسوم که در موزه‌ها و کتابخانه‌های انگلیسی نگهداری می‌شوند به این کشور مسترد شود. تسگای برخی از آثار مشهور ادبی جهان همچون اتللو و هملت اثر شکسپیر و آثاری از مولیر و برتولت برشت را نیز از انگلیسی به امهریک ترجمه کرد. گبره مدهین درسال ۲۰۰۶ در منهتن ایالات متحده آمریکا درگذشت و در کلیسای جامع مقدس در آدیس آبابا، جایی که پیکر امپراتور هایله سلاسی در آن قرار دارد، دفن شد.
وی در اواخر عمر خود در مصاحبه‌ای که با رسانه‌های آمریکایی داشت، گفت: با پای پیاده، جا پای اجداد خود گذاشته و در آن قدم می‌زنم. اتیوپی، موزه تاریخ باستان انسان است. آمریکایی‌ها به ماه رفته و گرد و غبار راه پیدا کرده‌اند و به دنبال سیاره‌های دورتر هستند، بسیار خوب است. اما آنچه من به دوست آمریکایی خود می‌گویم این است که اول خود را بشناسید.
دیناو منگیستو
دیناو منگیستو نویسنده و رمان‌نویس مشهور اتیوپیایی ساکن ایالات متحده آمریکا، در سال ۱۹۷۸ در آدیس آبابا به دنیا آمد؛ دوره‌ای که سرکوب سیاسی در آن بسیار زیاد بود و بعدها به «ترور سرخ» معروف شد. پدرش مدیر عامل شرکت هواپیمایی اتیوپی بود و هنگام سفری به ایتالیا، درخواست پناهندگی سیاسی داد. مادر منگستو در آن زمان باردار بود. دو سال بعد، هنگامی که منگیستو کودکی نوپا بود، او مادر و خواهرش با همراه پدر به ایالات متحده آمریکا نقل مکان کردند. این خانواده در ابتدا در ایلینویز مستقر شدند، جایی که پدر منجستو در ابتدا به عنوان کارگر کارخانه کار می‌کرد و سپس در آن به مقام مدیریت رسید. بعدها این خانواده به شیکاگو نقل مکان کردند و منگیستو از دانشگاه کلمبیا در سال ۲۰۰۵ در رشته زبان انگلیسی مدرک کارشناسی ارشد را گرفت. دیناو تاکنون چند رمان ادبی به رشته تحریر درآورده که با استقبال محافل ادبی ایالات متحده، انگلستان و اتیوپی مواجه شده است.
سال ۲۰۰۷ اولین رمان وی با عنوان «چیزهای زیبایی که بهشت دربر دارد» در انتشارات پنگوئن آمریکا به چاپ رسید و دومین رمانش «چگونه هوا را بخوانیم» نیز اکتبر ۲۰۱۰ منتشر شد. این دو رمان تا کنون به ده‌ها زبان مختلف در اقصی نقاط جهان ترجمه و منتشر شده و منگیتسو بابت آن جوایز بسیار زیادی را از محافل ادبی اخذ کرده است که معروف‌ترین آن مربوط به مجله نیویورکر است که وی را جزو ۲۰ نویسنده برتر زیر چهل سال معرفی کرد. همچنین رمان دوم باعث اخذ جایزه ارنست جی. گاینز در سال ۲۰۱۱ شد.
سال ۲۰۱۴، او در پروژه Hay Festival's Africa به عنوان یکی از ۳۹ نویسنده آفریقایی انتخاب شد که استعداد ادبی فوق‌العاده دارند و سن آنها زیر ۴۰ سال است.
وی مقالاتی را نیز در ارتباط با جنگ داخلی سودان و منازعات شمال اوگاندا در مجلات معتبر آمریکا به چاپ رسانده است. منگیستو تاکنون جوایز متعددی را از نشریات معتبر و جشنواره های ادبی آمریکا به دست آورده است. وی هر چند در ایالات متحده آمریکا سکونت دارد ولی ارتباط خوبی با کشور خود برقرار کرده و در جریان امور فرهنگی و اجتماعی اتیوپی قرار دارد.
جوایز و افتخارات منگیتسو عبارتند از:
New York Times Notable Book۲۰۰۷
۲۰۰۷ Lannan Fiction Fellowship,
۲۰۰۷ National Book Award Foundation, ۵ Under ۳۵ Award,
۲۰۰۷ Guardian First Book Award,
۲۰۰۷ Prix Femina étranger, Finalist,
۲۰۰۷ Grand Prix des Lectrices de Elle, Finalist
۲۰۰۷ Prix du Premier Meilleur Roman Etranger, ۲۰۰۷
Dylan Thomas Prize, Finalist۲۰۰۸
۲۰۰۸ New York Public Library Young Lions Award Finalist
۲۰۰۸ Los Angeles Times Book Prize, ۲۰۰۸
The New Yorker "۲۰ Under ۴۰", ۲۰۱۰
Vilcek Prize for Creative Promise in Literature, ۲۰۱۱
MacArthur Foundation Fellow,۲۰۱۲
۲۰۱۲ Ernest J. Gaines Award for Literary ExcellenceWendland, Tegan.
هادیس آلمایهو
هادیس آلمایهو وزیر خارجه اسبق اتیوپی و از چهره‌های سرشناس سیاسی و ادبی اتیوپی است که سال ۱۹۱۰ در روستایی در حومه شهر دبره مارکوس به دنیا آمد. پدرش یک کشیش ساده بود و وی تحصیلات ابتدایی و متوسط خود را در مدرسه‌ای وابسته به کلیسای ارتدوکس اتیوپی به پایان رساند و موفق به اخذ دکتری افتخاری از دانشگاه آدیس آبابا شد.
هادیس آلمایهو در طول جنگ بین ایتالیا و اتیوپی در سال‌های ۱۹۳۵-۱۹۳۶ برای نجات کشورش از دست ارتش ایتالیا جنگید تا اینکه اسیر و به جزیره پونزا در مدیترانه غربی و سپس به جزیره لیپاری، در نزدیکی ساردینیا فرستاده شد. وی سال ۱۹۴۳ آزاد و به کشورش بازگشت و پس از مدت کوتاهی در بخش مطبوعات و تبلیغات وزارت امور خارجه مشغول بکار شد و پس از آن به عنوان کنسول اتیوپی به اورشلیم اعزام شد. (۴۶ -۱۹۴۵) او پس از آن بعنوان سفیر به کشورهای مختلفی چون انگلیس، هلند، سازمان ملل متحد نیز رفت.
هادیس آلمایهو در دوران زندگی خود چند رمان به زبان امهریک به چاپ رساند که سبب معروفیت وی در داخل کشور شد. وی هر چند به زبان انگلیسی تسلط داشت ولی از طرفداران ادبیات بومی اتیوپی به شمار می‌رفت و همواره مردم به ویژه جوانان را به حفظ میراث فرهنگی کهن این سرزمین به ویژه زبان‌های بومی کشور دعوت می‌کرد.
معروف‌ترین رمان او به نام «به عشق به گور» سال ۱۹۶۸ به زبان امهریک منشر شد. آلمایهو سال ۲۰۰۲ درگذشت.
منگیستو لما
منگیستو لما شاعر و نویسنده صاحب نام اتیوپیایی در سال ۱۹۲۴ در شهر تاریخی حرار و در خانواده‌ای مسیحی به دنیا آمد. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در آدیس آبابا سپری کرد و سال ۱۹۴۸ برای تحصیلات عالیه رهسپار انگلستان شد.
سال ۱۹۴۸، منگیستو تحصیل در رشته اقتصاد و علوم سیاسی در دانشکده اقتصاد لندن را آغاز کرد و قبل از آن نیز در پلی تکنیک لندن مشغول به تحصیل بود. در ۶ سالی که وی در لندن مشغول تحصیل بود توانست با جورج برنارد شاو، نمایشنامه نویس معروف انگلیسی، دوستی برقرار کند و جورج برنارد تاثیر زیادی بر او داشت.
لما در سال ۱۹۵۴ به میهن بازگشت و مدت کوتاهی پس از آن به عنوان دیپلمات به هند اعزام شد. منگیستو لما در طول دوران حیات خویش چند کتاب و نمایشنامه کمدی ارزشمند تألیف کرد که هر یک سهم بسزایی در غنای ادبیات این کشور به دنبال داشت.
منگیستو به انگلیسی مسلط بود و به فرانسه و ایتالیایی صحبت می‌کرد. وی سفرهای زیادی به شهرها و کشورهایی چون نیویورک، مونترال و اتحاد جماهیر شوروی (۱۹۶۵)، سوئد، دانمارک و ترکیه (۱۹۶۷)، اسکاندیناوی (۱۹۶۹) و لس آنجلس (۱۹۷۰) داشت و این سفرها در نوشته‌های وی نیز اثرگذار بود. شغل‌هایی که وی در زمان حیات تصدی آنرا به عهده داشت عبارتند از:
مدیر کل وزارت امور خارجه اتیوپی، دبیرکل انجمن ادبی اتیوپی، عضو اصلی شورا در شورای ملی اتیوپی در یونسکو؛ عضو شورای انجیلی کلیسای ارتدکس اتیوپی.
وی همچنین به استناد اثرگذاری برجسته‌اش در ادبیات اتیوپی، سال ۱۹۶۷ جایزه ادبی هایله سلاسی را نیز دریافت کرد و به سال ۱۹۸۸ درگذشت.
آثار لما از این قرار است:
• نمایشنامه ازدواج با آدم ربا در سال ۱۹۵۹
• نمایشنامه ازدواج نابرابر در سال ۱۹۶۴
• Tsere Colonialist
• Bale Kaba Ena Bale Daba
هاما توما
هاما توما شاعر و نویسنده امهریک و انگلیسی زبان اتیوپی در سال ۱۹۴۹ در آدیس آبابا به دنیا آمد. توما تحصیلات متوسطه خود را در دانشگاه آدیس آبابا به پایان رساند و از جوانی به عنوان مدافع دموکراسی و حقوق بشر وارد فعالیت‌های سیاسی شد که این امر منجر به اعمال محدودیت‌های شدیدی از سوی دولت‌های وقت علیه وی شد.
هاما در اکثر کتب خود با بهره‌گیری از طنزی تلخ اقدامات دولتمردان این کشور را به سخره گرفته است. وی تاکنون ۱۰ رمان به رشته تحریر درآورده و به دلیل اقدامات سیاسی ضد دولتی خود در فرانسه زندگی می‌کند.
نگا مزلکیا
نگا مزلکیا نویسنده معروف اتیوپیایی در سال ۱۹۵۸ در شهر جیجیگا به دنیا آمد. دوران جوانی او با کودتای نظامیان موسوم به درگ علیه امپراطور هایلا سلاسی همزمان بود و هر چند نگا در ابتدا از مدافعان سرنگونی هایله سلاسی بود ولی به زودی در جرگه مخالفان و منتقدان جدی منگیستو هایله ماریام جای گرفت. نگا در سال ۱۹۸۲ با اخذ بورسیه مهندسی رهسپار هلند شد و علاوه بر درس با گروه‌های مخالف دولت در این کشور ارتباطات گسترده‌ای برقرار کرد، طوریکه پس از دو سال به دلیل بیم دستگیری توسط دولت اتیوپی، از این کشور رهسپار کانادا شد.
وی در کتاب «یادداشت‌هایی از هینابلی» که سال ۲۰۰۰ منتشر شد به نوعی خاطرات زندگی خود را به تصویر کشیده است. این کتاب در همان سال موفق به دریافت جایزه کتب غیرتخیلی انگلیسی زبان حکمران کل کانادا شد. وی رمان «خدایی که شغال را خلق کرده» را نیز مدتی بعد به چاپ رساند. نگا مزلکیا در حال حاضر در کانادا زندگی می‌کند.
مامو وودنه
آقای مامو وودنه نویسنده، روزنامه‌نگار و رئیس سابق انجمن نویسندگان اتیوپی در سال ۱۹۲۱ و در جریان جنگ بین ایتالیا و اتیوپی به دنیا آمد. وی در طفولیت و بر اثر بمباران روستایش توسط هواپیماهای جنگی ایتالیا والدینش را از دست داد.
مامو پس از سپری کردن سختی‌های فراوان، در جوانی به روزنامه‌نگاری روی آورد و در اثر لیاقت ذاتی خویش به مقام ریاست انجمن نویسندگان اتیوپی دست یافت. وودنه در جنگ بین اتیوپی و اریتره اقدامات صلح جویانه‌ای برای خاتمه جنگ انجام داد و از فعالان گفت‌وگوهای دینی در این کشور به شمار می‌رفت. وی از مشوقان ادبیات امهریک بود و کلیه کتاب‌های خود را به این زبان تألیف کرد. مامو در سال ۲۰۱۲ درگذشت.
سلاماوی آسگدوم
آقای سلاماوی آسگدوم نویسنده اتیوپیایی در سال ۱۹۷۱ در اتیوپی به دنیا آمد و در هفت سالگی و پس از سپری کردن سه سال در اردوگاه پناهندگان سودان و در شرایطی بسیار سخت و دشوار، تحت سرپرستی سازمان امداد بین‌المللی و به عنوان پناهنده به آمریکا انتقال یافت. وی تحصیلات عالیه خود را در دانشگاه هاروارد انجام داد و از آن زمان در فعالیت‌های اجتماعی مربوط به پناهندگان فعالیت دارد.
سلاماوی آسگدوم سخنران برجسته‌ای است و بصورت مکرر در مجامع عمومی ایالات متحده آمریکا در ارتباط با وضعیت پناهندگان و آوارگان ناشی از جنگ‌ها و حوادث طبیعی سخنرانی کرده است. آسگدوم تاکنون چند کتاب از جمله شرح زندگانی خود را در آمریکا منتشر کرده که این کتاب‌ها با استقبال محافل دانشگاهی نیز مواجه شده است.
سبهت گبره – اگزیابهر
سبهت گبره – اگزیابهر نویسنده مشهور اتیوپیایی در سال ۱۹۲۸ در منطقه تیگرای و در حوالی شهر تاریخی آدوا به دنیا آمد. وی از جوانی به نوشتن رمان‌های تخیلی و واقعی روی آورد و طی دهه‌های ۱۹۸۰، ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ آثار ارزشمندی را به زبان‌های فرانسه و امهریک روانه بازار ساخت که هر یک در زمره برگزیدگان ادبیات بومی اتیوپی به شمار می‌روند.
سبهت سال‌های متمادی نیز در کسوت روزنامه‌نگار به نوشتن مقالات مختلف در روزنامه‌ها و مجلات اتیوپی نظیر هرالد اتیوپی و آدیس زمن مشغول بود. بخش عمده‌ای از شهرت سبهت گبره به دلیل سبک خاص و ساختارشکنانه وی در نویسندگی او به زبان امهریک است. وی سال ۲۰۱۲ درگذشت.
دانیاچه ورکو
دانیاچه ورکو درام‌نویس، داستان، شعر و ادبیات اتیوپیایی است که بیشتر در خارج از اتیوپی به خاطر رمان انگلیسی خود به نام «سیزدهم خورشید» (۱۹۷۳) معروف و شناخته شده است.
دانیاچو ورکو به سال ۱۹۳۶ در روستای Wiha-Teggeb در اطراف آدیس آبابا متولد شد. پدر وی سال‌ها در فرانسه زندگی کرده بود و حتی قبل از بازگشت به اتیوپی در جنگ جهانی اول برای فرانسوی‌ها می‌جنگید. ورکو بخاطر تحصیلات دانشگاهی خود به عنوان معلم و استاد دانشگاه مشغول بکار بود. اولین نوشته‌های او در حوزه شعر و سپس نمایشنامه و مقالات برای مطبوعات بود. او سال ۱۹۶۹ موفق به دریافت بورس تحصیلی در کارگاه نویسندگان در آیووا شد و سپس مدرک کارشناسی ارشد در هنرهای زیبا را دریافت و متعاقب آن نوشتن چندین داستان به زبان انگلیسی را تجربه کرد. در بازگشت به کشور اتیوپی، وی به مدت یک سال در دانشگاه آدیس آبابا تدریس کرد و سپس شروع به کار روی اولین رمان خود به نام آدریس کرد که داستان نسبتاً موفقی بود. او دومین رمان خود به نام «سیزدهمین خورشید» را به انگلیسی نوشت. پس از آن او به نوشتن و تدریس ادامه داد، ضمناً هیچ چیز دیگری به زبان انگلیسی از وی منتشر نشده است. وی سال ۱۹۹۴ بر اثر مسمومیت با مواد غذایی درگذشت و نسخ خطی بسیار زیادی را از خود بجای گذاشت.
در بخشی از کتاب سیزدهم خورشید به سوابق طولانی فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ورکو پرداخته شده است و اینکه او برای تحصیل در دانشگاه هایله سلاسی اول در دانشگاه آدیس آبابا در رشته زبان و ادبیات تحصیل کرد. سیزدهمین خورشید (اشاره‌ای به آخرین ماه از تقویم ۱۳ ماهه اتیوپی) تمثیلی از اتیوپی در دوران ارتجاعی هایلی سلاسی است، اما این تمثیل در واقع یک تصویر فوق‌العاده واضح و شاعرانه درباره جامعه اتیوپی است و تمامی جزئیات جامعه و فرهنگ اتیوپی و شخصیت‌های متنوع ملی آن کشور را به روایتی غم‌انگیز اما دلسوزانه توضیح داده و در ذهن خواننده پرورش می‌دهد.
