نویسنده: گقارد منصوریان، کارشناس ارشد روابط بین الملل
دیپلماسی ایرانی: آغاز مجدد درگیری های نظامی جمهوری آذربایجان و ارمنستان در منطقه قره باغ نگرانی های امنیتی جدیدی را برای هسایگان دو جمهوری و جامعه بین الملل پدیدار کرده است که کشور عزیزمان ایران نیز از این غائله مستثنا نیست.
از سال 1990 به بعد که مناقشه قره باغ به یک رویاروی نظامی تمام عیار تبدیل شد، ایران با راهبرد سیاسی میانجیگری در قفقاز برای حل مسائل با مدیریت بحران ها و حل و فصل مسالمت آمیز منازعات سعی کرد نقشی سازنده ایفا کند. از این رو جمهوری اسلامی بعد از تلاش های دیپلماتیک بسیار در سال 1992 به عنوان یک میانجی بی طرف توانست با دعوت هیات های عالی رتبه دو کشور و استقبال متقابل مذاکراتی را آغاز کند که با خاتمه آن مذاکرات به یک آتش بس هفت روز دست یافتند.
بعدها ایران فعالیت های میانجی گرایانه خود را ادامه داد، پس از سرنگونی ایلیچی بی و برقراری آتش بس در سال 1996، ایران تلاش کرد سیاست توازن در برابر دو کشور آذربایجان و ارمنستان را پیش بگیرد، چون استمرار جنگ و مناقشه و بر هم خوردن موازنه به نفع یکی از طرفین، پیامدهای امنیتی منفی برایش در پی داشت، هدف اصلی ایران از میانجیگری و آتش بس حفظ امنیت مرزهای شمالی، تمامیت اراضی و وحدت ملی کشور بود.
تاکنون ایران سعی کرده تا رابطه بسیار خوبی با هر دو جمهوری داشته باشد، ولی اقدامات جمهوری آذربایجان خطرات جدی را برای امنیت جمهوری اسلامی ایجاد می کند، آذربایجان روابط بسیار نزدیکی با رژیم صهیونیستی ایجاد کرد، این روابط از سال 1993 با افتتاح سفارت اسرائیل در باکو جدیت بیشتری به خود گرفت. سفر مقامات عالی رتبه دو طرف تلاویو و باکو موجب عمیق تر شدن این همکاری های اقتصادی و نظامی دو کشور شده است، یکی از اهدف اصلی اسرائیل حضور در منطقه و تثبیت در مرزهای ایران است، تا فشاری بر جمهوری اسلامی باشد. اسرائیل پایگاه های نظامی بسیاری در جمهوری آذربایجان دارد که بعضی از آنها فاصله چندانی از مرز ایران ندارند. آذربایجان نیز سعی دارد از تکنولوژی و تجهیزات نظامی اسرائیلی برای رویاروی محتمل با ارمنستان استفاده کند. در حال حاضر آذربایجان سومین خریدار تسلیحات نظامی از اسرائیل محسوب می شود.
مجموعه فعالیت های رژیم صهیونیستی در آذربایجان تهدیدی بر امنیت ملی ایران محسوب می شود، ولی ایران با مدیریت تهدید توانسته تا حدودی آن را عقیم کند.
در سال 2016 پس از دو دهه رعایت نسبی آتش بس درگیری های نظامی گسترده ای در منطقه قرهباغ به وقوع پیوست. در این رویاروی تجهیزات بسیار پیشرفته اسرائیلی به کار گرفته شد که خسارات بسیاری در صفوف نیروهای ارمنستان به جا گذاشت. در بین آن تجهیزات، سیستم های جاسوسی سیگنال و جاسوسی الکترونیک و پهپادهای انتحاری به چشم می خورد، جمهوری آذربایجان همچنین با کمک مستشاران صهیونیستی در حال احداث تاسیسات کشتی سازی نظامی است. چندی پیش هم موشک های ضد تانک و ضد کشتی اسرائیلی در سواحل دریای خزر مورد آزمایش ارتش آذربایجان قرار گرفت، حال این سئوال مطرح می شود، مگر ارمنستان مرزی دریای با آذربایجان دارد که صنعت نظامی دریایی نوسازی و پیشرفته می شود؟
این روزها مجددا درگیری نظامی در منطقه قرهباغ از سر گرفته شده است، ولی این بار به صورتی متفاوت، اطلاعات منتشر شده از حضور مستقیم نیروهای ترکیه در کنار نیروهای جمهوری آذربایجان حکایت دارد، دو کشوری که هفته های قبل رزمایش نظامی در منطفه نخجوان داشتند، آمدگی کامل برای آغاز جنگ را فراهم کرده بودند. پهپادهای پیشرفته ترکیه همراه مستشاران ترک در خط مقدم نبرد به وضوح مشهود است، اما تهدید جدی برای ارمنستان و البته فراتر از آن ایران، حضور بیش از چهار هزار جنگ جوی سلفی از ارتش آزاد سوریه در منطقه قره باغ هم مرز با ایران است. این تروریست ها که از طرف ترکیه در سوریه سازمان دهی و حمایت می شوند، در نبردهای سوریه فجایع بسیاری آفریده اند، این نیروها با ایدئولوژی ضد شیعه خود در چندین نوبت برخوردهای نظامی با نیروهای حامی ایران در سوریه داشته اند. اکنون این تروریست ها با برنامه ریزی جمهوری آذربایجان و ترکیه برای مبارزه با ارتش ارمنستان به نزدیکی مرزهای شمالی ایران رسیده اند، این اقدام امنیت و تمامیت ارضی ایران را به مخاطره می اندازد. این چالش امنیتی باید از طرف ایران در قدم های اولیه محکوم شود.
جمهوری آذربایجان با مجموعه ای از اقدامات تهدیدآمیز از قبیل حضور اسرائیل در کشور خود و واگذاری پایگاه نظامی، تحریک احساسات قومی و تجزیه طلبانه، انتقال تروریست های تکفیری سلفی به نزدیکی مرزهای ایران در منطقه قرهباغ و ... در بلند مدت می تواند تهدیدی جدی برای امنیت ایران محسوب شود.
