رويكرد دوگانه دماسنج بورس با كاركرد اقتصاد

روزنامه تجارت- حسين نوروزي زاده؛ آیا به واقع بورس نشان دهنده اوضاع اقتصادی است؟ جواب آری برای این سوال تا حدودی می تواند درست باشد. نوسانات قیمت سهام و شاخصها در بازارهای بورس و سهام ارتباط مستقیمی با تحولات خرد و کلان و سایر پارامترهای تعیین‌کننده اقتصادی دارد، به گونه ای که کوچکترین رویدادها و اتفاقات در کمترین زمان ممکن به داخل تالارهای بورس منتقل می‌شود و بر روی رفتار معاملاتی سرمایه گذاران تاثیر می‌گذارد و سبب افزایش و کاهش قیمت سهام و به تبع آن کلیت بازارمی گردد. ولی به جرات می توان گفت این جملات کلیشه ای و مفهوم آن، مخالفین سرسختی در ایران دارد و بسیاری از کارشناسان معتقدند که بورس در ایران ویترین اقتصاد نیست، شاید نزدیکترین دلیل اثبات ادعای این افراد را در سال 1392 بتوان یافت، در سالی که اقتصاد به شدت درگیر رکود تورمی کمرشکن بود و آمار رشد اقتصادی کشور منفی بوده است، ولی بازار سهام یکی از رویایی ترین سالهای عمر 46 ساله خود را می گذراند. در این نوشته قصد نداریم به دلایل رونق بورس در سال بپردازیم که آن خود داستان مفصلی است. ولی می توان گفت که در سالهای متمادی بورس در ایران نه تنها دماسنج و ویترین اقتصاد کشور نبوده است بلکه این دماسنج با آمار و ارقام و خروجی هایی که ارایه کرده است، با اصل کارکرد اقتصاد رویکرد متضادی داشته است. البته دلایل زیادی برای این موضوع ذکر می شود، اقتصاد مبتنی بر درآمدهای نفتی، ارائه آمارهای بعضاً ساختگی و دستکاری شده، اقتصاد دستوری و عدم شفافیت در فعالیتهای اقتصادی می تواند قسمتی از آن باشد. با وجود تمامی گفته های بالا اما به نظر می رسد بورس حداقل در این چند روز گذشته در حال تبدیل شدن به آیینه تمام نمای اقتصاد کشور است. علیرغم خوشبینی مفرط به بازار سهام پس از حصول توافق هسته ای، و با وجود تمامی انقاداتی که بر بازار سهام و اهالی و متولیان آن وارد است، این بازار تبدیل به ویترین اقتصاد کشور شده است. سیاستهای اقتصادی انقباضی، رکود فراگیر در صنایع و کمبود شدید نقدینگی، سبب وضعیت اسفناک و بغرنج شرکتها و بنگاههای اقتصادی شده و این موضوع را بخوبی می توان در ریزش شاخصها و قیمت سهام مشاهده نمود. یعنی دقیقاً همان دماسنجی که بورسها باید نشان دهنده درجه  آن باشند. نگاهی به وضعیت مجامع سالانه شرکتها به تنهایی می تواند گویای شرایط اقتصادی حال حاضر کشور باشد. به عنوان نمونه دو صنعت پیشروی بورسی که حجم اصلی معاملات بورس در هفته های گذشته متعلق به آنان بوده است، یعنی صنعت خودرو سازی و بانکی شرایط بسیار نامساعدی دارند، بیشتر شرکتهای خودرو سازی به دلیل زیان سال مالی جاری یا زیان انباشته، سودی برای تقسیم در مجامع خود نداشته اند و سهامداران خود را دست خالی روانه کردند و بزرگترین خودرو ساز کشور یعنی ایران خودرو تنها 16 ریال سود در مجمع خود تقسیم کرده است. بزرگترین بانک خصوصی کشور 45 ریال سود نقدی مصوب می کند و مجموع سود پرداختی سه بانک بزرگ بورسی یعنی صادرات، ملت و تجارت به 15 تومان هم نمی رسد.این موضوع برای سایر صنایع نیز صادق است. زمانبندی پرداخت سود شرکتها و استفاده از حداکثر مهلت قانونی نیز، خیل عظیم سهامداران را ناامید کرده است و منعکس کننده وضعیت اقتصادی ناخوشایند سایر صنایع بورسی است.
خلاصه کلام اینکه اگر اوضاع بورس در این روزها اینگونه است و بر خلاف نظر سهامداران روزهای ناخوشی رو می گذراند، فارغ از دلایل ریز و درشت که هر روزه بیان می گردد، پاسخش در شرایط نابسامان کلیت اقتصاد کشور است و تا زمانیکه چرخ اصلی اقتصاد نگردد امیدی به بهبود شاخصها و قیمت سهام در بورس نیست. امید می رود دولت فعلی این فرصت پیش آمده بعد از رفع تحریمها را مغتنم شمرده و سرو سامانی به وضعیت اقتصاد بیمار کشور بدهد.
با توجه به این مقدمه طولانی و به تبع موارد مطرح شده، بازار در هفته گذشته و در پایان معاملات هفته منتهی به 31 تیرماه 94، شاخص کل با 1183 واحد کاهش نسبت به هفته قبل، به رقم 67644 واحد رسید و 2 درصد کاهش را نسبت به ابتدای هفته تجربه نمود. شاخص بازار اول با 854 کاهش واحد کاهش به رقم 48474 واحد بالغ گردید و شاخص بازار دوم با 2442 واحد کاهش عدد 141627 واحد را تجربه کرد و  با  73/1درصد و 7/1 درصد کاهش نسبت به هفته قبل مواجه شدند.
در 3 روز کاری این هفته ارزش کل معاملات سهام و حق تقدم به 6896 میلیارد ریال بالغ شد که نسبت به هفته قبل42 درصد کاهش یافته است.در ضمن تعداد 4033 میلیون سهم و حق تقدم در 105 هزار دفعه مورد معامله قرار گرفت و به ترتیب 27/6 درصد و 74 درصد کاهش را نسبت به هفته گذشته تجربه کرد. طی هفته جاری  ابزار پزشکی، اپتیکی و اندازه گیری با 4/47 درصد، ماشین آلات و  دستگاه های برقی با 0/82 درصد،انبوه سازی، املاک و مستغلات با 0/18 درصد و دباغی، پرداخت چرم و ساخت انواع پاپوش با 0/16 درصد بیشترین تغییر مثبت در شاخص صنایع را نسبت به سایر گروه ها را به خود اختصاص دادند. کاهش حجم و ارزش معاملات، در کنار بسته بودن نماد اکثر شرکتهای بزرگ و مطرح بورس، فضای بی رمق و نگران کننده ای همراه با تردید و سردرگمی در سرمایه گذاران در هفته گذشته ایجاد کرد.