با داغ‌شدن موضوع رمزارزها چند شرکت بازاریابی شبکه‌ای اقدام به کلاهبرداری با رمزارزهای ساختگی در کشور کرده‌اند.
همشهری نوشت: «به‌تازگی بعضی از شرکت‌ها از تولید رمزارزهایی سخن می‌گویند که پشتوانه آن خود این شرکت‌ها هستند. آنها با تبلیغات گسترده تلاش می‌کنند که رمزارز تولیدی خود را واقعی و باارزش نشان دهند. بسیاری از مردم هم از آنجا که دانش و اطلاعات فنی لازم درباره رمزارزها ندارند، جذب این شرکت‌ها می‌شوند. چند روز پیش، ابوالفضل ابوترابی، نماینده مردم نجف‌آباد در مجلس، از جعلی‌بودن رمزارزی خبر داد که توسط یک شرکت تولید و عرضه شده و بسیاری از مردم که گمان می‌کردند این رمزارز باارزش است، اقدام به خرید آن کرده‌اند. این در حالی است که پس از مدتی متوجه سقوط ارزش این رمزارز شده‌اند. به گفته ابوترابی همه نوسانات قیمتی این رمزارز ساختگی و برای فروش بیشتر بوده است. اما برای جلوگیری از تکرار این اتفاقات چگونه می‌توان تشخیص داد که یک رمزارز واقعی است یا جعلی، باارزش است یا بی‌ارزش؟
وجود خارجی و ارزش
سهیل نیکزاد، کارشناس حوزه رمزارز و بلاکچین، درباره این که یک رمزارز وجود خارجی دارد یا نه، می‌گوید: «برای تشخیص وجود یک رمزارز می‌توان کیف پول یا اصطلاحا والت آن را چک کرد و نسبت به نقل و انتقال آن اطمینان حاصل کرد؛ هر چند ممکن است این کار دشواری‌ها و شرایطی داشته باشد.»
به گفته نیکزاد «فارغ از این که یک رمزارز قانونی یا غیر قانونی است، شرایط منصفانه‌ای دارد یا نه، می‌توان پی به وجود یا نبود آن برد. بنابراین با اقدامات اولیه مانند نصب اپلیکیشن مربوطه، بک‌آپ‌گرفتن و انتقال آن می‌توان به راحتی به وجود یک رمزارز پی برد.»
نیکزاد همچنین در مورد ارزش یک رمزارز معتقد است که «ارزش» در مورد کوین‌ها «نسبی» است: «به عبارت دیگر یک نفر ممکن است بگوید که فلان کوین ارزش دارد اما دیگری همان کوین را فاقد ارزش بداند.»
این کارشناس با ذکر یک مثال این نسبی‌بودن را توضیح می‌دهد: «ممکن است یک شرکت یک رمزارز تولید کند و بگوید اگر کسی آن را خریداری کند، از برخی مزایا مانند تخفیف در خرید محصولات و ارسال سریع محصول بهره‌مند می‌شود.»
به گفته نیکزاد «طبیعی است که شرکت سازنده کوین آن را با ارزش تلقی کند اما فردی که امتیازات آن را می‌سنجد، ممکن است آن را بی‌ارزش بداند.»
بنابراین مردم در هنگام خرید یک رمزارز باید درباره آن مطالعه کنند تا بتوانند در مورد باارزش‌بودن آن کوین قضاوت کنند.
پانزی‌ها در کمین مردم
در اوایل دهه ۷۰ برخی شرکت‌ها تحت عنوان مضاربه‌ای تاسیس شدند. آنها با این ادعا که به ساخت‌وساز یا تجارت مشغول هستند، سرمایه‌های مردم را جذب می‌کردند و به ازای آن سود ثابت می‌دادند. اما پس از مدتی مشخص شد که بسیاری از آنها به هر دلیلی نمی‌توانند این سود را پرداخت کنند. به این ترتیب پرونده‌هایی با اتهام کلاهبرداری در قوه قضاییه تشکیل شد که رأی به محکومیت این شرکت‌ها داده شد. حالا بعضی از شرکت‌ها که به «پانزی» معروفند، با ساختار شبکه‌ای یا هرمی و با همان وعده سود ثابت، مبالغی را از مردم دریافت می‌کنند اما پس از مدتی ناپدید می‌شوند و تعدادی مالباخته جدید ظهور می‌کند.
نیکزاد با اشاره به تعاریف مختلف از پانزی می‌گوید: «اساسا پانزی به این معنی است که بدون ایجاد ارزش، یک واحد شمارش خلق شود. به عبارت دیگر کسی که یک شرکت پانزی ایجاد می‌کند، کسب‌وکاری راه می‌اندازد که به عده‌ای سود می‌رساند و به عده‌ای دیگر ضرر.»
به گفته این بیت‌کوینر «آن چه در این میان قابل توجه است، مانده جمع جبری منفی این کسب‌وکار است.»
این کارشناس بار دیگر برای روشن‌شدن موضوع از یک مثال بهره می‌گیرد. نیکزاد می‌گوید: «این شرکت‌ها با وعده سودهای ثابت و کلان، مبلغی را از یک نفر دریافت می‌کنند. سپس به او می‌گویند اگر مثلا سه نفر دیگر را به این شبکه معرفی کنی، علاوه بر سودی که تا الان می‌گرفتی، فلان درصد سود بیشتر دریافت می‌کنی.»
نیکزاد با اشاره به این که این شرکت‌ها بخش مختصری از پول به دست آمده از نفرات جدید را به معرف می‌دهند، می‌گوید که «عمده آن مبلغ، نصیب خود شرکت می‌شود.»
نیکزاد با تاکید بر این که هر شرکت شبکه‌ای یا هرمی لزوما پانزی نیست اما می‌گوید که تاکنون هیچ شرکت پانزی ندیده که به صورت شبکه ای و هرمی عمل نکند.
بنابراین پانزی‌ها با دو وعده مشخص و در عین حال فریبنده قربانیان خود را به دام می‌اندازند: اول سود ثابت در زمان معین و دوم سود بیشتر به ازای معرفی افراد جدید به شرکت.»
