اشتباه بزرگ فروش اوراق برای کسری بودجه

وحید شقاقی‌شهری
رئیس دانشكده اقتصاد دانشگاه خوارزمی

بودجه 1400 با ورود به مهر در سراشیبی قرار گرفته و در آستانه بررسی بودجه 1401 هستیم اما نگرانی کسری بودجه همچنان وجود دارد. کسری بودجه امسال را چیزی بین 300 تا 500 هزار میلیارد تومان اعلام می‌کنند. مساله مهم این است که دولت سیزدهم، تصمیم گرفته کسری بودجه سال 1400 را .. با انتشار اوراق مالی اسلامی یا همان اوراق بدهی پوشش بدهد که این یک خطای راهبردی است. انتظار می‌رفت،‌ دولت سیزدهم بتواند متمم بودجه را ارایه دهد و بودجه 1400 را اصلاح کند، اما دست به این اقدام نزد و این تصمیم سخت را نگرفت. در نهایت به دنبال این است که با انتشار اوراق بدهی، کسری بودجه را پوشش دهد. در بودجه حدود 100 هزار میلیارد تومان برای انتشار اوراق دیده شده بود اما باید بیش از 200 هزار میلیارد تومان اوراق منتشر و به فروش برسد تا کسری بودجه را جبران کند. ماه گذشته (شهریور) 29 هزار میلیارد تومان اوراق منتشر شد و کسری بودجه برای آن ماه پوشش داده شد اما دولت در ماه‌های آینده هم باید هر ماه چیزی حدود 26 هزار میلیارد تومان اوراق منتشر کند. ایراد کار این است که در هیچ کجای دنیا از محل انتشار اوراق برای تامین هزینه‌های جاری استفاده نمی‌کنند.بی شک فروش اوراق برای تامین هزینه‌های جاری اشتباه است. اوراق ابزار خوبی برای تامین منابع مالی است، اما برای تامین هزینه‌های جاری از اوراق استفاده نمی‌کنند. در همه جای دنیا اوراق برای پروژ‌ه‌های عمرانی و زیربنایی و بودجه این حوزه منتشر می‌شود، در حالی که این مساله در کشور ما باب شده که برای تامین هزینه‌های جاری اوراق منتشر شود.
دولت سیزدهم هم برای اصلاح بودجه، تصمیم سخت را نگرفت و پذیرفت که همچنان با انتشار اوراق کسری بودجه را پوشش دهد و ایراد بعدی این است که اوراق منتشر شده خریداری نخواهد داشت و در نهایت مجبور خواهد شد که نرخ را بالا ببرد تا بانک‌ها بتوانند این اوراق را از دولت بخرند.دولت حتما مجبور خواهد بود که سود این اوراق را بالای 22 درصد در نظر بگیرد تا حداقل بانک‌ها مشتری این اوراق باشند و اوراق را خریداری کنند اما موضوع این است که سال بعد از فروش، دولت باید اصل و فرع آن را تسویه کند.آقای میرکاظمی برای بودجه ریزی سال آینده موضوعاتی را مطرح کرده اما باید برای اصلاح بودجه یک تصمیم سخت گرفت. آذرماه دولت باید لایحه بودجه 1401 را به مجلس تحویل دهد، برای اینکه بتوان از کسری بودجه سال آینده جلوگیری کرد نیاز به بودجه‌ریزی صفر یا عملیاتی داریم و بودجه ریزی بر مبنای صفر را پیاده سازی کنیم که بودجه مبتنی بر عملکرد و برنامه باشد. البته همواره روش بودجه ریزی کشورمان براساس چانه‌زنی و افزایشی بوده‌، یعنی از ترکیب دو روش چانه‌زنی و افزایشی نظام بودجه ریزی کشور پیش رفته‌ است. به این ترتیب که تمام مدیران و معاونان دستگاه‌های اجرایی کشور از یک ماه آینده چانه‌زنی با سازمان برنامه و بودجه برای افزایش بودجه دستگاه خود را شروع می‌کنند. متاسفانه هر کدام از معاناون دستگاه‌های اجرایی هم بودجه بیشتری را از سازمان برنامه دریافت کند، به عنوان مدیر موفق آن سازمان شناخته می‌شود.