مشکل «سوخت» نمود بحران «برگزیت»

محمد انیسی طهرانی
کارشناس سیاست بین‌الملل

تعداد اندکی از موارد است که باعث ایجاد هراس و لرزش در خانه شماره 10 «داونینگ» (خانه و دفتر کار رسمی نخست وزیر بریتانیا) می شود یکی از آنها خروج انگلیس از اتحادیه اروپا «برگزیت» می باشد که ایجاد صف های طولانی و مارپیچ بریتانیایی ها در پمپ بنزین ها به مانند سال 1974میلادی (جنگ میان اعراب و رژیم اسرائیل در 1973، کشورهای عربی عضو اوپک تحریم های نفتی را علیه آمریکا حامی اسرائیل، وضع کردند) از نتایج آن است. «اولاف شولز» رئیس حزب سوسیال دموکرات بریتانیا در این رابطه به خبرنگاران گفت: ما بسیار تلاش کردیم تا انگلیسی ها را متقاعد کنیم که اتحادیه اروپا را ترک نکنند. وقتی از «شولز» درباره بحران پیش آمده پرسش شد، وی در جواب افزود: اکنون آنها تصمیم متفاوتی گرفتند و امیدوارم مشکلات ناشی از آن را مدیریت کنند.
برای عموم مردم، انتقاد «شولز» ممکن است یک خبر قدیمی به نظر برسد و بریتانیایی ها مانند سایر مردم جهان از شرایط حاکم خسته و با کرونا هنوز درگیر هستند. اما همه گیری ویروس «کووید 19» و ماه‌ها تعطیلی اقتصاد، باعث شده است که خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و اختلالی که در مسیرهای تجاری ایجاد کرده، پوشیده بماند. این «نقاب فریبناک» هنگامی کنار رفت که جایگاه های بنزین در سراسر انگلیس تصاویری هراس انگیز از خطوط مارپیچ خودروها برای سوخت گیری را به نمایش گذاشتند. در حالی که اشتباه است که یک بحران را با پیامدهای جهانی، فقط به دلیل برگزیت مقصر بدانیم، دلایل خاصی برای بحران سوخت و دیگر زنجیره تامین کالا از سوی مخالفان خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا مطرح شده است اما هنوز قطعیت نیافته اند از جمله شامل: کمبود تخمینی 100 هزار راننده کامیون که حدود 20 هزار نفر غیر بریتانیایی هستند که در دوران همه گیری ویروس کووید 19 کشور را ترک و در دوران پسا برگزیت به دلیل سختگیری های بیشتر در رابطه با صدور روادید کار در سال جاری میلادی به انگلیس بازنگشته اند. باید توجه داشت که عدم ارزیابی دقیق و پیش بینی های کارشناسی توسط دولت به منظور تامین مواد ضروری زندگی مردم، وضعیت را وخیم تر کرده است. «بوریس جانسون» نخست وزیر بریتانیا اعلام کرد برای حل مشکل، 5000 روادید سه ماهه به رانندگان خارجی ارائه می شود که مشغول به کار شوند، همچنین رانندگان نظامی را برای حمل سوخت به حالت آماده باش قرار می دهد. «دیوید هنیگ»، کارشناس سیاست تجارت در مرکز اروپایی اقتصاد سیاسی بین المللی که یک موسسه تحقیقاتی می باشد، معتقد است: «کشورها براساس قابلیت و توانایی های خود در استخدام کارگران خارجی مدل های مختلف تجاری برگزیده اند. بریتانیا بطور ناگهانی بازار کار خود را به یک هشتم اندازه قبلی کاهش داده است. برگزیت بر مدل های تجارت آنچنان تاثیری بر جای می گذارد که به سادگی، وقت لازم برای تعدیل آنها وجود ندارد».
نخست وزیر بریتانیا هشدار داده است که اختلال در عرضه سوخت می تواند تا سال نو میلادی (سه ماه آینده) ادامه داشته باشد، اگرچه شرایط حاد مشکل، تا اندازه ای در پمپ بنزین ها کاهش یافته است. اما دولت امیدوار است که صاحبان خودرو بر عصبانیت و ترس ناشی از کمبود سوخت، غلبه کرده و الگوهای خرید عادی به مانند گذشته ادامه یابد.
این اولین اختلال تجاری نیست که انگلیس را از زمان اجرای برگزیت در سال 2020 تحت تاثیر قرار می دهد. تولید کنندگان صدف بریتانیایی به دلیل مقررات جدید بهداشتی اتحادیه اروپا، بازارهای این اتحادیه را از دست دادند. همچنین مصرف کنندگان انگلیسی از پرداخت عوارض گمرکی سنگین بر ورود قهوه لذیذ از ایتالیا متاثر شده اند. اما کمبود سوخت در جایگاه ها اولین اختلال از زمانی است که پس از 18 ماه محدودیت های ناشی از ویروس کرونا برطرف و شرایط به حالت عادی بازگشته است، بازگشایی مدارس، رفت و آمد کارگران به محل کار و تکمیل ظرفیت ورزشگاه ها در آخر هفته، نمونه هایی از آن است. به این معنا، این اولین بحران پس از برگزیت است که تحت تاثیر ویروس کووید 19 قرار نگرفته است. از لحاظ جغرافیایی هم موضوع بحران سوخت قابل تامل است. جایگاه های سوخت گیری در ایرلند شمالی (سرزمین جزء بریتانیا) که مرزهای مشترک و باز با جمهوری ایرلند (یک عضو اتحادیه اروپا) دارد، مشکلی از جهت کمبود سوخت و سایر مایحتاج زندگی مشاهده نشده است. اما هنوز، در افکار عمومی، توجه به زوایای مشکلات خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا اندک بوده است این امر نشان دهنده تاثیرات همه گیری ویروس کووید 19 است. این موضوع تا حدی است که کشورهای دیگر از آلمان تا آمریکا همچنان با اختلالات در زنجیره تامین کالا، کمبود نیروی کار و افزایش قیمت نفت و گاز روبرو هستند.
«تونی تراورز»، استاد علوم سیاسی در مدرسه اقتصاد لندن در رابطه با نحوه تفکر حامیان خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا اظهار می دارد «طرفداران برگزیت همیشه معتقد خواهند بود که کار درستی انجام گرفته است، اما این سیاستمداران نادان هستند که اوضاع را آشفته کرده اند». روزنامه های حامی دولت محافظه کار اذعان دارند که خروج انگلیس از اتحادیه در کمبود نیروی کار نقش داشته است. اما آنها بجای تمرکز بر موانع ساختاری ناشی از وضعیت جدید بریتانیا، بیشتر بر تدبیر دولت در مواجه با بحران تاکید دارند. روزنامه تایمز لندن در یکی از سرمقاله های خود به «بوریس جانسون» نخست وزیر، هشدار داد که این بحران می تواند اعتماد به دولت را از بین ببرد. موضوع کمبود نیروی کار در بخش های دیگر خدمات سطح پایین از جمله کشتارگاه های صنعتی هم نمود یافته است به طوریکه پرورش دهندگان دام هشدار داده اند که 120 هزار خوک به دلیل کمبود کارگران کشتارگاه، بزودی بصورت گله ای کشتار و نابود می شوند، زیرا کمبود شدید نیروی کار در زنجیره های تامین کالا همچنان به اقتصاد انگلستان آسیب می رساند. در این رابطه «راب موتیمر»، رئیس انجمن دام ها معتقد است که بریتانیا ظرف چند هفته آینده با «فاجعه رفاهی حاد» روبرو می شود و کشاورزان به دلیل کمبود شدید ذبح کنندگان، مجبور به کشتار دام های خود می شوند.
نخست وزیر انگلیس در گفت و گو با خبرنگار «اندرو مار»، در برنامه «بی بی سی وان» در واکنش به انتقاد مجری که در این شرایط نامناسب، دام ها برای تامین مواد غذایی مردم ذبح نمی شوند و از سوی دیگر دامداران نیز درآمدی از پرورش دام کسب نمی کنند، با آسودگی گفت: این بخشی از تحول گسترده تر اقتصاد پس از برگزیت است. «بوریس جانسون» افزود: استفاده از مدل های قدیمی مبنی بر دستیابی به اهرمی که «مهاجرت بی رویه» نامیده می شود و جذب کارگران با دستمزد پایین شکست خورده است.
نخست وزیر انگلیس بطور راسخ معتقد است که رای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، رای مردم به تغییر و پایان دادن به یک مدل ورشکسته از اقتصاد متکی بر دستمزد، مهارت و بهره وری پایین مزمن است که باید به سمت دور شدن از آن حرکت کرد.
ذهنیت حاکم بر دولتمردان ساکن در خانه شماره 10 «داونینگ»، بازسازی ساختار اقتصاد بریتانیا بر پایه مهارت و تخصص می باشد. موضوعی که پس از سخنرانی «بوریس جانسون» در منچستر، مورد تردید حاضران قرار گرفت بطوریکه فعالین مطرح در حوزه اقتصاد و تجارت در جریان برگزاری کنفرانس از نخست وزیر به دلیل نداشتن برنامه منسجم اقتصادی و عدم اشاره به بحران زنجیره تامین کالا به شدت انتقاد کردند. سخنرانی نخست وزیر بریتانیا در منچستر توسط موسسه «بازار آزاد آدام اسمیت»، بعنوان «بمب افکن خالی و بی سواد از نظر اقتصادی» تعبیر شده است. باید منتظر و نظاره گر ماند که آیا «بوریس جانسون» توانا خواهد بود در بطن بحران تامین کالاهای اساسی و بی اعتمادی نخبگان تجاری، ساختار اقتصاد بریتانیا را متحول کند یا خیر؟ موردی که گذشت زمان پاسخ آن را خواهد داد.