عامل دوم یا همان «جهانی سازی» فرآیندی است برای گسترش تعاملات میان کشورها به واسطه بازرگانی، سرمایه گذاری، گردش نیروی کار، اتحادهای راهبردی و غیره که دو عامل سبب تسهیل آن می شود. نخست بهبود فناوری اطلاعات و ارتباطات و دوم گام برداشتن در مسیر انسجام اقتصادی میان کشورها. فرآیند جهانی سازی موجب ایجاد فرصت های جدیدی شده است تا هم از دانش ملی در فراسوی مرزهای جغرافیایی یک کشور بهره برداری شود و هم به منابع علمی خارج از محیط داخلی دسترسی ایجاد گردد. بدین ترتیب جهانی سازی و حرکت به سوی اقتصاد دانش بنیان، هر دو بستری برای حمایت از نوآوری و رقابت پذیری در اقتصاد مدرن محسوب می شوند.
عواملی نظیر ایجاد همکاری های فرامرزی میان شرکت ها و مؤسسات پژوهشی، انتقال دانش حاصل از سرمایه گذاری مستقیم خارجی و جذب نیروی کار ماهر و پژوهشگران، همگی می توانند منجر به تولید، انتقال و بهره برداری از دانش شوند. حاصل نهایی این اقدامات توسعه تکنولوژیک در قالب عرضه محصولات و خدمات و روش های سازمان یافته جدید خواهد بود.
در گذار به توسعه اقتصادی دانش محور، داشتن متحدان راهبردی جهت تولید دانشی که لازمه ارائه محصولات یا خدمات جدید است به خصوص برای شرکت های کوچک و متوسط مقیاس دارای اهمیت فراوانی است. چنین همکاری هایی می تواند با دیگر شرکت های هم اندازه یا عظیم تر یا حتی دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی شکل بگیرند. ایجاد چنین شبکه های ارتباطی، هم در بعد داخلی و هم بین المللی باید صورت بپذیرد تا از یک سو وسعت دانش قابل استخراج افزایش یابد و از سوی دیگر از ایجاد انسداد درونی پیشگیری شود.
همکاری های بین المللی تجاری می تواند به دو صورت انجام یابد. نخست به طریق افقی که همان همکاری پژوهشی با شرکت های رقیب مثلا در قالب قراردادهای انتقال فناوری یا بازاریابی است و دوم به طریق عمودی مانند همکاری میان خریداران و عرضه کنندگان برای توسعه فرآیندها یا محصولات نوآورانه. ابزارهایی مانند ادغام، تملک، مشارکت قراردادی یا مدنی و غیره را می توان برای دستیابی به دانش مربوطه مورد استفاده قرار داد.
هر چند اغلب در این مسیر موانعی از قبیل آگاهی ناکافی شرکت های داخلی از فرصت ها و منابع پژوهشی بین المللی یا افق دید محدود صاحبان صنایع وجود دارند، اما دولت می تواند با آگاه سازی فعالان اقتصادی نسبت به اهمیت و منافع بالقوه ایجاد چنین ارتباطات بین المللی، ارائه اطلاعات در خصوص شرکای احتمالی برای انتقال فناوری و دانش، تسهیل ارتباطات با شرکای خارجی، حمایت های مالی و تشویق فعالیت های پژوهشی در شرکت های داخلی، بر این موانع فائق آید.
عامل مهم دیگر در جذب دانش و فناوری های مدرن، جذب نیروی کار متخصص و با تجربه از خارج کشور است. موفقیت چشمگیر صنایع واقع در «سیلیکون ولی» ایالات متحده می تواند شاهدی بر این مدعا باشد که با جذب استعدادهای خارجی در صنایع دانش بنیان، انقلابی در کارآفرینی ایجاد کرده است.
اما پیش نیاز تحقق این اهداف، نخست شناسایی تعداد وسیعی از شرکت های کوچک و متوسط مقیاس است که قادر به تولید یا جذب نوآوری های تکنولوژیک باشند. باید تلاش شود تا این واحد ها تشویق به یادگیری فرآیند ایجاد نوآوری شوند. باید به آنها کمک شود تا با رشد مناسب به اندازه و سطح مناسبی برای کسب جایگاه در صحنه رقابت بین المللی نائل شوند. فراهم سازی محیط جذاب و دلپذیر همراه با بهبود کیفیت شرایط کاری، عامل مهمی در این فرآیند است که علاوه بر حفظ متخصصان داخلی به جذب سرمایه انسانی از خارج مرزها نیز کمک می کند که البته بهبود شرایط استخدامی، مهاجرتی و مالیاتی لازمه آن است.
راهکاری که می تواند در این مسیر برای کشور نتیجه بخش باشد، ایجاد سیستم های اطلاعاتی قوی به عنوان بستر شکل گیری ارتباطات علمی و گردش اطلاعات میان مؤسسات پژوهشی و دانشگاهی با صنایع نیازمند به فناوری های جدید است. به عنوان مثال با تأسیس مؤسسات واسطه انتقال فناوری به عنوان پل ارتباطی میان دانشگاه و صنعت می توان به تجاری سازی نوآوری های علمی جامه عمل پوشانید.
سخن آخر آنکه اگر رشد تولید ثروت در کشور، هدف اقتصادی دولت است باید توجه نمود که در شرایط رقابت جهانی در بازار، نمی توان به راهبردهای کوتاه مدت و کم هزینه تکیه نمود. در عوض باید با سرمایه گذاری های عظیم و دقیق بر روی نوآوری هایی که توان ایجاد بازار های مصرفی جدیدی را دارند و قابل توسعه و تصرف هستند، اقتصاد کشور را د مسیر اعتلا و پیشرفت سامان داد. در این صورت رفع تحریم ها و دسترسی به سرمایه های بلوکه شده می تواند نوید بخش تحول عظیمی در اقتصاد و صنعت کشور باشد به شرط آنکه با برنامه ریزی و هدفمندی دقیق از آن استفاده کنیم.
