سلامت نیوز-*پرستو متین‌زاده: هر سال با شروع فصل پاییز و آغاز سرما، در اکثر ساعات شبانه‌روز، شهروندان کلان‌شهرها علاوه بر سعی و تحمل مرارت‌های فراوان بر سر گذران روزمرگی‌ها، باید برای تنفس خود هم تلاشی مضاعف داشته باشند تا شاید با نگاه‌های همواره دوخته به آسمان و مدد الهی و همراهی ابر و باد و مه و خورشید و فلک، حداقلی از اکسیژن هر‌چند ناخالص را به سمت ریه‌های خود هدایت کنند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شرق، آلودگی هوا از بزرگ‌ترین خطراتی است که سلامت تمام مردم جهان را تهدید می‌کند و سالانه سبب‌ساز حدود هفت میلیون مرگ زودرس در جهان است که از این رقم، 600 هزار نفر متعلق به کودکان بوده است و در عین حال اقتصاد جهانی را نیز متحمل هزینه‌ای در حدود 2.5 تریلیون دلار در سال (3.3 درصد از تولید ناخالص جهانی) می‌کند. علاوه بر این، آلودگی هوا در ایجاد طیف گسترده‌ای از معضلات محیط‌زیستی که اهمیت بسیار بالایی دارند، نقش بسزایی داشته است. بر اساس گزارش بانک جهانی، بیشترین آلودگی شهر تهران ناشی از وسایل نقلیه سنگین و موتورسیکلت‌های فرسوده، پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌هاست. سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 2018 تهران را در رده «آلوده‌ترین شهرهای جهان» قرار داده بود؛ در‌حالی‌که بانک جهانی در گزارش سال 2018 خود اعلام کرد این ناشی از آلودگی هوا در ایران را به خود اختصاص داده است.
قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسید که این قانون در همان سال به تمام دستگاه‌های ذی‌ربط ابلاغ شد. طبق ماده ۲ قانون هوای پاک، تمام اشخاص، دستگاه‌ها و مؤسسات از جمله دولتی و غیردولتی و دستگاه‌هایی که مشمول قانون بر آنها مستلزم ذکر یا تصریح نام است و تمامی اشخاص مستقر در مناطق آزاد تجاری _صنعتی، مناطق ویژه اقتصادی، شهرک‌ها و نواحی صنعتی موظف‌اند مقررات این قانون را رعایت کنند و سازمان حفاظت محیط زیست مسئول نظارت بر حسن اجرای این قانون است. در‌حالی‌که همه‌ساله با شروع پدیده وارونگی دما و پدیده اینورژن، زنگ خطر از سوی مقامات ذی‌ربط و حافظان محیط زیست به صدا درآمده است، به نظر می‌رسد ترکیبی از بلاتکلیفی و عدم جزم جدی به‌منظور هم‌افزایی بین دستگاه‌هایی که بر اساس قانون هوای پاک وظایف و مأموریت‌هایی برای آنها تعریف شده است، برای اجرای اقدامات قانونی وجود دارد. اجرای قانون هوای پاک سال ۱۳۹۶ به دلیل عدم هماهنگی بین دستگاه‌های اجرائی مانند وزارت بهداشت، وزارت نفت، وزارت نیرو و شهرداری تهران با موانعی مواجه شده است. همچنین ماده 55 برنامه سوم توسعه شهر تهران، نقشه راهی مشخص و واضح برای مسیر معاونت‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه شهرداری تهران است که مأموریت‌هایی درخصوص کنترل آلودگی هوای پایتخت برای آنها تعریف شده است.
لازم به تأکید است که در حل ابر‌چالش آلودگی هوا، نسخه شفابخش کوتاه‌مدت تأثیرگذار نخواهد بود و این معضل نیاز به تنظیم برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت دارد. وظایف و نقش دولت: کاهش انتشار گازهای آلاینده هوا از طریق عدم وابستگی به تأمین انرژی مبتنی بر زغال‌سنگ، گاز و نفت؛ حمایت از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر، تخصیص یارانه‌های دولتی در راستای استفاده از انرژی‌های پاک در وسایل حمل‌ونقل عمومی (وسایل نقلیه، کشتی‌ها و هواپیما). معرفی برنامه‌های جامع و مقرون‌به‌صرفه در حمل‌ونقل عمومی و همچنین ایجاد زیرساخت‌های ایمن برای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در شهرها.
اعمال مقررات سخت‌گیرانه‌تری در کنترل منابع آلاینده هوا؛ با هدف ازبینبردن تدریجی سوخت‌های فسیلی، محدودیت‌های انتشار گازهای آلاینده، تدوین استراتژی‌های دقیق و فوری برای بهبود کیفیت هوا همراه با قانون پشتیبان. افزایش نظارت دولت بر کیفیت هوا از طریق ایجاد و تأمین مالی ایستگاه‌های عمومی سنجش کیفیت هوا. برای دستیابی به رهنمودهای سازمان بهداشت جهانی نه‌تنها درخصوص انتشار ذرات معلق Pm2.5 بلکه در راستای کاهش سایر سموم انتشاریافته در هوا، باید محدوده‌های کیفیت هوا به‌منظور ازبینبردن آلودگی ناشی از فعالیت‌های انسانی، به شکل سخت‌گیرانه‌ای دنبال شوند. وظایف و نقش شهروندان: حتی در شهرهای آلوده می‌توان کمتر در معرض هوای آلوده قرار گرفت: فعالیت‌های خود را در فضای باز محدود کنید و در وقوع آلودگی از ماسک مناسب برای مقابله با آن استفاده کنید. با دنبال‌کردن داده‌های اطلاعاتی کیفیت هوا در لحظه، کیفیت هوا را پیش‌بینی کنید تا در مواقع آلودگی آماده باشید.
رفتارهای فردی می‌تواند به کاهش انتشار آلودگی و بهبود کیفیت هوا کمک کند. روش‌های ساده و مؤثر برای کمک به یک محیط سالم‌تر عبارت‌اند از: استفاده از مدهای حمل‌ونقلی پاک، نظیر پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و حمل‌ونقل عمومی، کاهش مصرف و اتلاف انرژی، کمک به افزایش سطح آگاهی جوامع از تبعات آلودگی هوا، حمایت از ابتکارات محلی و ملی در زمینه بهبود کیفیت هوا. افزایش دسترسی به داده‌های کیفیت هوای عمومی اولین گام مهم در مقابله با مشکل آلودگی هوا و کاهش آن بر سلامت جوامع است. دسترس‌پذیری بالای داده‌های کیفیت هوا، هم سطح آگاهی عمومی و هم سطح تقاضا برای اقدامات ضروری را افزایش می‌دهد.
* فعال محیط زیست
