رفته‌رفته بر تعداد خانه‌های خالی که مشمول مالیات می‌شوند، افزوده می‌شود، به طوری که به گفته یک مقام مسئول تاکنون بیش از نیم میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه شناسایی شده و این در حالی است که طبق گزارش مرکز آمار تا سال۹۵ بیش از ۵/۲ میلیون واحد مسکونی خالی از سکنه در کشور وجود داشته است.
تقریباً۱۰۰سالی از اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه در دنیا می‌گذرد تا سرمایه به بیان عامیانه اوقات خود را به بطالت نگذراند و به این سبب از سود نیز منتفع نشود، اما متأسفانه به دلیل بی‌تفاوتی به اجرای این دست مالیات‌ها در ایران بانک‌ها، بیمه‌ها، صندوق‌های بازنشستگی و هلدینگ‌ها در دهه‌های اخیر سرمایه سنگینی را در حوزه زمین و ساختمان دپو کرده‌اند تا با گذر زمان از رشد نرخ منتفع شوند و نتیجه هم آن شد که سرمایه از مسیر تولید به انحراف رفت و بخش زمین و ساختمان دچار اخلال بسیار شدیدی شد.
اگر چه امروز چپ حقوقی‌ها از زمین و ساختمان بسیار پر است، اما اخلال ایجاد شده در این بازار زندگی را به کام بسیاری از مردم و به ویژه جوانانی که قصد تشکیل زندگی را داشتند تلخ کرد، زیرا آرزوی خانه‌دار شدن به مستأجری تبدیل شد.
اینکه طی سال‌های ۸۵ تا ۹۵ حجم خانه خالی از ۵۰۰هزار واحد به بیش از ۵/۲ میلیون واحد جهش کرد، نشان از آن دارد که حقوقی‌ها در حوزه ملاکی با یکدیگر مسابقه گذاشته‌اند و امروز ارقامی برای این دارایی‌ها ذکر می‌شود که اگر پذیرفته شود بسیاری از زیان‌های ظاهری ترازنامه‌های آن‌ها نه تنها جبران بلکه به افزایش کفایت سرمایه نیز منتج می‌شود.
مسئله‌ای که در این میان باقی می‌ماند، آن است که چه کسی پاسخگوی اخلالی است که سرمایه در بخش زمین و ساختمان راه انداخته است. از این رو کارشناسان اقتصادی مالیات بر عایدی سرمایه را یک ضرورت می‌دانند. به طور نمونه مالیات بر خانه‌های خالی از سکنه بسیار مورد تأکید است، خوشبختانه شواهد نشان می‌دهد دولت سیزدهم مالیات بر خانه خالی را جدی گرفته است.
در همین رابطه جهانگیر رحیمی، مدیرکل دفتر طراحی و تحلیل فرآیند‌های مالیاتی سازمان امور مالیاتی در گفتگو با مهر درباره مالیات بر خانه‌های خالی اظهار کرد: «در دو قسمت تاکنون از وزارت راه و شهرسازی اطلاعات خانه‌های خالی را دریافت کرده‌ایم. در قسمت اول که در ۱۸ دی ۱۴۰۰ بود، اطلاعات ۱۲ هزار و ۱۰۲واحد خالی از سکنه به سازمان مالیاتی ارسال شد که محاسبات مالیاتی آن‌ها انجام شده و در درگاه خدمات سازمان مالیاتی قرار گرفته است؛ به مالکان این واحد‌ها هم اعلام کرده‌ایم که نسبت به پرداخت مالیات این خانه‌ها اقدام کنند.»
وی افزود: «در قسمت دوم اطلاعات دریافتی، نزدیک به ۵۶۸ هزار واحد خالی از سکنه معرفی شد که محاسبات مالیاتی این خانه‌ها هم انجام شده و در وب‌سایت سازمان امور مالیاتی بارگذاری شده است؛ مالکان این خانه‌ها می‌توانند از وب‌سایت سازمان مالیاتی نسبت به پرداخت مالیات متعلقه اقدام کنند.»
مدیرکل دفتر طراحی و تحلیل فرآیند‌های مالیاتی سازمان امور مالیاتی یادآور شد: «از ۱۲ هزار و ۱۰۲رکوردی که در قسمت اول دریافت کردیم، بخش زیادی از آن‌ها مشمول مالیات نشدند، چون هم در بازه زیر ۱۲۰روزه خالی از سکنه بودند و هم اینکه این پایه مالیاتی به شهر‌های بالای ۱۰۰هزار نفر اختصاص دارد، در حالی که اطلاعات ارسالی تعدادی از خانه‌های خالی به سازمان مالیاتی از سوی وزارت راه، مربوط به شهر‌های زیر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بود.»
رحیمی تصریح کرد: «اطلاعات از سامانه‌های وزارت راه به سامانه سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود و سپس این اطلاعات در نرم‌افزار‌های سازمان امور مالیاتی بررسی شده و در بازه زمانی ۱۲۰ روزه که در قانون آمده، مورد محاسبه قرار می‌گیرد و نسبت به محاسبه مالیات نیز همزمان اقدام صورت می‌گیرد.»
وی خاطرنشان کرد: «در قسمت دوم اطلاعات، بخش زیادی از واحد‌های معرفی شده به عنوان خانه خالی، بیش از ۱۲۰روز خالی بودند و مشمول مالیات می‌شوند.»
این مقام مسئول در سازمان امور مالیاتی درباره خانه‌های خالی اشخاص حقوقی با بیان اینکه نرخ مالیاتی این واحد‌ها با واحد‌های خالی از سکنه اشخاص حقیقی متفاوت بوده و با نرخ ۲۵ درصد محاسبه می‌شود، گفت: ولی اشخاص حقیقی مشمول نرخ ۱۵ درصد می‌شوند.
خانه‌های خالی اشخاص حقوقی؛ ۳۵۰۰ واحد
رحیمی ادامه داد: «نزدیک به ۳ هزار و ۵۰۰ خانه خالی به اشخاص حقوقی اختصاص دارد و مابقی به اشخاص حقیقی. سهم خانه‌های خالی تهران بیشتر از سایر شهر‌ها بوده است.»
وی درباره تحقق درآمد مالیات از خانه‌های خالی گفت: «رسیدگی و حسابرسی آن‌ها سالانه است. از آغاز تا پایان سال جاری رصد خانه‌های خالی انجام می‌شود و سپس تا پایان تیر سال آینده فرصت رسیدگی به آن‌ها را داریم، اما در جزو ۲ بند «ط» تبصره ۶ قانون بودجه ۱۴۰۰ تکلیفی بر عهده سازمان امور مالیاتی گذاشته شده که بعد از دی ماه، این سازمان نسبت به محاسبه و مطالبه اطلاعاتی که از وزارت راه می‌آید، اقدام کند؛ در پایان سال وزارت راه و شهرسازی اطلاعات تکمیلی را می‌دهد و ما هم نسبت به محاسبه آن‌ها اقدام کرده و تا پایان تیر سال آینده فرصت داریم این محاسبات را تکمیل کنیم.»
مدیرکل دفتر طراحی و تحلیل فرآیند‌های مالیاتی سازمان امور مالیاتی بیان کرد: «بعد از محاسبات، فرصت یکماهه برای پرداخت آن‌ها وجود دارد و اگر پرداخت نشد، وارد فرآیند‌های عملیاتی سازمان برای وصول آن‌ها خواهد شد.»
فرمول محاسبه مالیات خانه‌های خالی
رحیمی نرخ مالیات خانه‌های خالی را به استناد ماده ۵۴ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم تأکید کرد و گفت: «براساس ارزش اجاره ماهیانه واحد مسکونی خالی و سپس کسر ۲۵درصد استهلاک سالانه ساختمان از رقم به دست آمده، برای محاسبه مالیات اشخاص حقیقی در ۱۵ و حقوقی در ۲۵ درصد ضرب و سپس این رقم در تعداد ماه‌های خالی مانده ضرب می‌شود.»
رحیمی ادامه داد: «براساس ماده ۵۴ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، در سال اول خالی بودن، رقم به دست آمده در شش در سال دوم در ۱۲ و در سال سوم به بعد در ۱۸ ضرب می‌شود؛ حال اگر مالک این واحد مسکونی خالی اگر بیش از پنج واحد مسکونی خالی داشته باشد، عدد به دست آمده در دو ضرب می‌شود.»
وی در خصوص نحوه شناسایی خالی بودن ۱۲۰روزه یک واحد مسکونی تأکید کرد: «متصدی شناسایی بودن خانه‌های خالی، وزارت راه و شهرسازی و براساس سامانه ملی املاک و اسکان کشور است که نحوه شناسایی این خانه‌ها را باید وزارت راه و شهرسازی توضیح بدهد.»
این مقام مسئول در دستگاه مالیاتی کشور درباره تفاوت آمار یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد خالی وزارت راه با آمار ۵۶۸ هزار واحدی جدید که در سامانه سازمان مالیاتی بارگذاری شده است، گفت: «آن اطلاعاتی که دریافت کرده‌ایم، همان ۵۶۸هزار واحد خالی است، ولی هر اطلاعاتی که وزارت راه به ما بدهد بررسی و اعمال خواهیم کرد.»
