فرصت ترانزیتی بزرگ در اختیار ایران

امین ترفع
مدیرکل کریدورهای ترانزیتی وزارت راه و شهرسازی

در حال حاضر کشورهای اروپای شرقی مرزهای خود را به سمت روسیه بسته‌اند و تحریم کردند. بنابراین بارهای ترانزیتی که قبلا از چین و از مسیر روسیه به طور مستقم وارد اروپا می شد و دیگر نمی تواند از مسیر تردد داشته باشند. این ظرفیت و این میزان بار به سمت مسیر دریای خزر و مسیر جنوبی ایران سرریز خواهد شد و  در واقع ارتباط با اروپا از این مسیرها ادامه پیدا می‌کند. در چند سال گذشته راه‌آهن قارص بین کشورهای آذربایجان، گرجستان و ترکیه ساخته شد و عملا بار در از مسیر دریایی خزر در ادامه از مسیر ریلی به ترکیه می‌رسد و از ترکیه به سمت اروپا منتقل می‌شود. این مسیر و مسیر ریلی و جاده ای جنوبی از طریق ایران جایگزین مسیر شرقی - غربی روسیه است که در حال حاضر مسدود شده است. سال گذشته میزان بار ترانزیتی کشور حدود 11 میلیون تن بود و با بررسی‌ ظرفیت‌سنجی و ظرفیت‌‌هایی که در گلوگاه وجود دارد امسال می‌توانیم با همین زیرساخت‌ها به 20 میلیون تن ترانزیت برسیم. زیرساخت‌های ترانزیتی کشور با همین وضعیت موجود و فعلی جابه‌جایی 20 میلیون تن بار ترانزیتی را کفایت می‌کند و برای رسیدن به این عدد به ارتقای ظرفیت از جنس ظرفیت‌ فرایندی و نه زیرساختی نیاز داریم. به طوریکه اگر گلوگاه‌های مرزی و مشکلات ناوگان را بتوانیم در مدت و برنامه کوتاه جبران و رفع کنیم و به عدد 30 میلیون تن بار ترانزیتی می‌رسیم. موضوع واضح و روشن این است که دریای سیاه فعلا برای مسائل تجاری امن نیست و از سوی دیگر مسیر شرقی - غربی روسیه به شدت مورد تاثیر قرار گرفته و موضوع دیگر این است که شرایط به سرعت در حال تغییر است. اما درباره افزایش تقاضا برای استفاده از کریدورهای ترانزیتی ایران حتما مواردی وجود دارد. از این تقاضا عمدتا از سوی کشورهای آسیا، کشورهای منطقه یا کشورهایی که در مسیر شرقی - غربی حضور دارند، بوده و فرصت بسیار خوبی ایجاد شده که کریدور شمال- جنوب که 21 سال گذشته راه اندازی شده به طور چشم‌گیری فعال شود. در حال حاضر مسیر دریای سیاه و مسیر شرقی- غربی روسیه تعطیل شده و تنها راه باقی مانده برای دسترسی این کشورها، مسیر دریایی ایران است و در حال حاضر هم مراجعات برای ارزیابی شرایط به ایران افزایش یافته و احتمالا نتایج عملی به طور ملموس در اینده نزدیک یعنی تا دو ماه دیگر دیده شود. واقعیت این است که بیشتر از این که زیرساخت‌ها بر روی افزایش ترانزیت تاثیر بگذارند بهره‌وری ناوگان اثر می‌گذارد و آنقدری که راه آهن از کمبود ناوگان فرصت‌ها را از دست می‌دهد، از کمبود زیرساخت آسیب نمی‌بیند و لازم است اقدام عاجلی برای جبران کمبود ناوگان از قبیل واگن و لوکوموتیو از طریق وردات یا تولید داخل صورت گیرد.