روز اجرای برجام، اقتصاد و خطر پوپولیستها

يکی از مهمترین جملات حسن روحانی در تبلیغات انتخاباتی بهار 1392، جمله معروف او درباره چرخش همزمان سانتریفیوژها و چرخ زندگی مردم بود. حسن روحانی گفته بود – و بعد ها هم چند بار دیگر تکرار کرد – که درست است که سانتریفیوژها باید بچرخند اما چرخ زندگی مردم هم باید بچرخد. این سخن در آن مقطع زمانی که نقد مسایل هسته ای چندان رحت نبود و تحریمها به شدت اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار داده بود و حتی رییس جمهور وقت محمود احمدی نژاد که زمانی می گفت آنقدر قطعنامه صادر کنید تا قطعنامه دانتان پاره شود به موثر بودن تحریمها اعتراف کرده بود، مورد توجه بسیاری از مردم قرار گرفت. روحانی اولویت اصلی خود را حل مساله هسته ای و رفع تحریمها ذکر کرده بود و مجموعه سخنان او همراه با خاطره ای مثبت از او که در زمان تصدی مسولیت دبیری شورای عالی امنیت ملی و مسوولیت تیم مذاکره کننده هسته ای در زمان دولت اصلاحات در یادها مانده بود، به افکار عمومی این اطمینان را داد که مساله هسته ای به سرانجام می رسد و تحریمها رفع می شود. البته روحانی پس از تصدی ریاست جمهوری برای نیل به این هدف با موانعی هم مواجه بود. اگرچه مسوولیت مذاکرات هسته ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه سپرده شده بود و این می توانست گامی رو به جلو برای دولت جدید باشد، اما عواملی همچون سوتفاهم های برجامانده بین طرفهای مذاکره کننده از دوره قبل که دستیابی به توافق نهایی را با دشواری بیشتری مواجه می ساخت و همچنین عدم اجماع داخلی جناح های سیاسی برای به سرانجام رساندن مذاکرات و فضای مساعدی که بر خلاف دوره قبل برای انتقاد، اعتراض و حتی توهین به تیم مذاکره کننده از سوی برخی دلواپسان ایجاد شده بود موجب شد دولت برای رفع تحریمها زمان زیادی را از دست بدهد. اکنون که به روز اجرای برجام یا همان برنامه جامع اقدام مشترک بین ایران و کشورهای مقابل با هدف لغو تحریمها رسیده ایم، بیش از 26 ماه از عمر دولت تدبیر و امید سپری شده و این نشان می دهد دولت، زمان کوتاهی برای نشان دادن تاثیرات لغو تحریم در اقتصاد کشور در منظر عموم دارد. اگرچه مجموعه مشکلاتی که طی هشت سال تحریم بر کشور وارد شده و موجبات افزایش نقدینگی و تورم، کاهش رشد اقتصادی، افزایش ضریب جینی و شکاف طبقاتی و همچنین کاهش ارزش پول ملی کشور را فراهم ساخته، در مدت زمانی کوتاه قابل رفع نیست، اما این امر نمی تواند مجوزی برای از دست دادن فرصتها برای رفع مشکلات کشور بویژه در حوزه اقتصاد باشد. فراموش نکنیم که کمتر از دو سال دیگر در انتخابات ریاست جمهوری، ممکن است بار دیگر فردی با طرح وعده های پوپولیستی، سودای ریاست جمهوری را در سر بپروراند و آنگاه عدم بهبود شرایط اقتصادی کشور، می تواند پوپولیستها را برای موفقیت در عرصه ای حساس و سرنوشت ساز یاری دهد. برای جلوگیری از بروز مشکلاتی که هشت سال گریبانگیر کشور بود و رفع آثار منفی آن سالها زمان نیاز دارد، چاره ای به جز تلاش هر چه بیشتر برای بهبود مشکلات اقتصادی مردم – علیرغم همه موانع موجود – نیست. البته دولت تدبیر و امید که مهمترین وعده خود را که همان توافق هسته ای و لغو تحریمها بود عملی ساخته، از پتانسیل لازم برای رفع مشکلات حاصل از تحریم نیز برخوردار است؛ مشروط به آنکه همگان در تحقق این هدف یکدل و یکزبان باشند.