عباس عباسپور
کارشناس اقتصادی
مطالبات کارشناسان و نخبگان این است که شفافیت تسهیلات کلان و انتشار آن در سالهای آینده نیز ادامه پیدا کرده و از قوانین یکساله به قوانین دائمی تسری پیدا کند. شفاف نبودن تسهیلات کلان بانکها باعث شده فضایی غبارآلود در اقتصاد و بانکداری کشور به وجود آید؛ بهدلیل تخلفات بانکها و عدم نظارت بانک مرکزی ریسک اعتباری بانکها افزایش پیدا کرده و علاوه بر آن تخصیص تسهیلات شبکه بانکی به شیوه ناعادلانه انجام میشود؛ این امر باعث شده عدالت شبکه بانکی زیرسوال برود و بخش عمدهای از تسهیلات بجای اینکه صرف فعالیتهای تولیدی شود به سمت فعالیتهای غیرمولد حرکت کند. در کنار سایر بازوان نظارتی که در شبکه بانکی وجود دارد شفافیت تسهیلات کلان میتواند مکمل خوبی برای نظارت بانکی باشد و در پی آن، هزینه پرداخت تسهیلات به افراد مرتبط بانکها و افرادی که استحقاق دریافت تسهیلات را ندارند افزایش یابد؛ علاوه بر آن شفافیت تسهیلات کلان باعث خواهد شد ریسک اعتباری تنظیم شود و سپردهگذاران و سهامداران با دید بازتری انتخاب کنند. وقتی سهامدار بانک صورتهای مالی، سود و زیان و تسهیلات پرداختی را ببیند میتواند برای سرمایهگذاری در بانک و خرید فروش سهام بانک تصمیم بگیرد، همه اینها باعث میشود به سمت حاکمیت شفافیت و شرکتی که در همه جای دنیا مدنظر است حرکت کنیم. تسهیلات غیرجاری در شبکه بانکی زیر ۱۰ درصد است. وقتی که مقامات پولی این درخواست را به دولت میدهند و در سخنرانیهای خود میگویند که نظر ما این است فقط تسهیلات غیرجاری شفاف شود؛ این نشان میدهد در نهادهای نظارتی و بانک مرکزی عزمی برای مقابله با فساد و انحرافات پولی در تسهیلات وجود ندارد. بخش قابل توجهی از تسهیلات استمهال و شفافیت تسهیلات کلان باعث میشود در بلندمدت بخش خوبی از استمهال در تسهیلات کلان و اشخاص مشخص شود. عدم شفافیت در این فضای غبارآلود باعث میشود بانکها به تخلفات خود ادامه دهند، متأسفانه مقامات پولی اظهار نظر کردند که شفافیت تسهیلات فقط برای تسهیلات غیرریالی باشد و بدهکاران بیایند و بدهی خود را صاف کنند. مقامات پولی این عبارت را به کار بردند که «مردم این تصور را میکنند که هر کسی که تسهیلاتش شفاف و لیست بدهیهایش منتشر شده بدهکاری است که طلبش را پس نداده است». نمیدانیم مسئولین چگونه این تلقی را از صحبت مردم داشتند! بانک مرکزی به عنوان نهاد نظارتی باید قبل از انتشار اطلاعات تسهیلات کلان در خصوص تسهیلات جاری و غیرجاری و لیستهای منتشر شده توضیح دهد. در اقدامی دیگر باید سرفصل تسهیلات کلان جاری و غیرجاری جدا شود که این کار انجام شده است و در سایت بانک مرکزی سرفصل جاری و غیرجاری بودن تسهیلات کلان مشخص است. دلیلی برای عدم شفافیت تسهیلات کلان وجود ندارد. شفافیت برای این است که تمامی تسهیلات کلان منتشر شود و مردم نسبت به میزان تسهیلات و اینکه به چه افرادی تعلق پیدا کرده است آگاه شوند، ضمناً با شفافیت تسهیلات کلان، مردم از وضعیت بازپرداخت تسهیلات و نحوه رعایت آئیننامهها اطلاع پیدا خواهند کرد. در شفافیت تسهیلات کلان بانکی، مردم از سود تسهیلات و وثیقه آن نیز آگاه خواهند شد؛ گاهی سود تسهیلات کلان بسیار اندک است و وثیقه گرفته شده بسیار ضعیفتر از وثیقههای اخذ شده از مجموعههایی است که ارتباط سهامی با بانک ندارند.