مرتضی مکی
تحلیلگر سیاسی
سال ۲۰۲۲ سال پرچالش و پرتغییراتی در عرصه معادلات سیاسی، امنیتی و اقتصادی جهان بود و این تحولات در مسیر گذار نظام بین‌الملل در سال‌های پیش رو اثر مستقیمی خواهد گذاشت. در سالی که در روزهای پایانی آن هستیم بحران اوکراین، مهمترین تحول در عرصه سیاسی، امنیتی و اقتصادی اروپا محسوب می‌شود و شاید اگر این حمله روسیه به اوکراین روی نمی‌داد . باید برای سال‌های بیشتری در انتظار این تغییر و تحولات اتحادیه اروپا می‌ماندیم. حمله روسیه به اوکراین در حقیقت یک چالشی را برای کشورهای اروپایی ایجاد کرد که تا پیش از این بحران اگرچه تا حدی به دنبال تنوع بخشی به مبادی تامین انرژی خودشان بودند تا از وابستگی به نفت و گاز روسیه در این کشورها کاسته شود اما این بحران موجب شد تا این فرآیند با سرعت بیشتری طی شود.یک تحول مهم دیگری که در سال ۲۰۲۲ و متعاقب آغاز جنگ اوکراین رخ داد کاهش شکاف میان اروپا و آمریکا در چگونگی مواجهه با روسیه بود چرا که تا پیش از حمله روسیه به اوکراین اروپایی‌ها به خصوص آلمان به دنبال این بودند که از طریق قدرت نرم و گسترش همکاری‌ها و پیوند اقتصادی با روسیه بتوانند در روند تحولات داخلی این کشور تاثیرگذار باشند. این سیاستی بود که آلمانی‌ها و برخی دیگر کشورها مانند فرانسه، ایتالیا و اسپانیا طی سه دهه گذشته در پیش گرفتند.جنگ روسیه و اوکراین همچنین موجب شد که سیاست مهار روسیه در مرزهایش توسط آمریکا غلبه پیدا کند و به نوعی روس‌ها را در تله اوکراین گرفتار کردند و مهار روسیه در مرزهایش از طریق سیاست نظامی و امنیتی بسط پیدا کرد و این امر باعث غلبه ناتو بر اتحادیه اروپا و از بین رفتن ترتیبات امنیتی مستقل اروپایی طی یک دهه گذشته شد که فرانسه و آلمان تلاش زیادی برای گسترش آن صورت داده بودند.حمله روسیه به اوکراین نشان داد اروپایی‌ها تا چه میزان برابر چنین بحرانی ضعف نظامی و امنیتی دارند به‌طوریکه برخی کشورها از خالی شدن ذخایر تجهیزات نظامی خود در کمک به اوکراین سخن می‌گویند.یکی از چالش‌هایی که بحران حمله روسیه به اوکراین به جای گذاشته افزایش هزینه تولید در اروپا و افزایش تورم در این کشورها بود. موضوع انرژی نیز به خوبی برای همه ملت‌های اروپایی نشان داد که چقدر این مساله می‌تواند در وضعیت اقتصادی آن‌ها تاثیر بگذارد و شرایط زندگی را برای آن‌ها سخت کند. بعید است دولت‌های اروپایی در سال آتی نیز بتوانند آنچنان که باید بر این چالش غلبه کنند و انتظار بیشتری برای دریافت انرژی ارزان ایجاد خواهد شد.همچنین سایه بحران اوکراین بر سر اروپا باقی خواهد ماند چرا که هنوز هیچ چشم انداز روشنی برای پایان این بحران وجود ندارد و روس‌ها نیز حاضر به عقب نشینی از مواضع خود نیستند چرا که عقب‌نشینی به معنای غلبه ناتو و تثبیت سیاست مهار روسیه خواهد بود و از طرف دیگر آمریکا و اروپا بر حمایت از اوکراین اصرار دارند. شاید با گرم‌تر شدن هوا تا حدودی مشخص شود که روس‌ها تا چه زمانی می‌توانند موقعیت خود را در اوکراین حفظ کنند یا در موقعیت پیچیده‌ای قرار خواهد گرفت. البته در این مسیر اروپا بیش از گذشته به آمریکا وابسته خواهد شد.
