گروه اقتصاد کلان: در حالی که لایحه بودجه 1402 توسط دولت به مجلس تقدیم شده در روزهای اخیر گمانه‌های مختلفی درباره بندها و ردیف‌های مختلف آن از سوی رسانه‌ها مطرح شده است. یکی از مهمترین بخش‌های بودجه هر سال تعیین قیمت برای فروش نفت است.
به گزارش «تجارت آنلاین»، یکی از متغیرهای مهم بودجه هر سال میزان صادرات نفت و قیمت پیش بینی شده برای آن است این دو متغیر نقش تراز کننده منابع و مصارف بودجه را دارند و در صورتی که غیر واقعی پیش بینی شوند کسری بودجه را بالا می برند.
کسری بودجه یکی از عوامل مهم رشد قیمت ها در ایران است. در خصوص قیمت نفت دیدگاه‌ها متفاوت‌تر است. برخی از کارشناسان قیمت 80 تا 85 دلار را در بودجه منطقی می‌دانند و معتقدند این قیمتی است که با واقعیت‌های امروز بازار جهانی تطابق دارد و دولت می‌تواند درآمدهای نفتی خود را تا حدود زیادی با این نرخ وصول کند. اما برخی دیگر معتقدند که در سال آینده میلادی باید انتظار ریزش قیمت‌ها در بازار جهانی به دلیل رکود احتمالی در کشورهای صنعتی داشته باشیم. سال گذشته نیز قیمت نفت در بودجه 70دلار در نظر گرفته شد. البته به نظر می‌رسد که دولت احتمال عدم تحقق درآمدهای نفتی‌اش در سال آینده را هم پیش بینی کرده است. چرا که دولت در همین مدت به سمت افزایش درآمدهای مالیاتی خود رفته است و تلاش می‌کند از محل مالیات بر عایدی سرمایه بدون چاپ پول و افزایش نقدینگی درآمدهای خود ار افزایش دهد. حسن مرادی، استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران می‌گوید: «در گذشته دولت معمولا نرخ نفت را در بودجه کم محاسبه می‌کرد. چند سالی است که دولت پیش‌بینی نرخ نفت را در بودجه بالاتر می‌برد و امیدوار است که درآمدهایش از این بخش حاصل شود. بنابراین قیمت 86 دلار برای نفت در بودجه با وضعیت فعلی هم‌خوانی دارد. به این معنی که امکان تحقق آن وجود دارد. چراکه در بحث اوکراین و کمبود انرژی خیلی بعید است که نفت ریکاوری کند و قیمت‌های پایین‌تری را تجربه کند. بنابراین نفت حول و حوش 90 تا 100 دلار خواهد بود و از این رو 86 دلار یک فرض غیرقابل تحقق نیست. بنابراین به نظر من با این رقم می‌توان امیدوار بود که دولت بودجه را مدیریت کند و دچار کسری بودجه نشود. از نظر وضعیت آینده کشور هم اگر برجام به نتیجه برسد، قطعا فروش نفت ما بالاتر می‌رود و درآمدهای بیشتری نصیب‌مان می‌شود، اما اگر وضعیت به همین شکل بماند، طبیعی است که همین میزان درآمد محقق می‌شود.»
اما بر اساس پیش نویس لایحه بودجه ۱۴۰۲ در سازمان برنامه و بودجه آن طور که مسعود میرکاظمی گفته بود، میزان صادرات نفت در سال بعد حدود ۱.۲ میلیون بشکه در روز ، قیمت نفت ۷۰ دلار و قیمت دلار هم مبنای نرخ سامانه معاملات الکترونیک یا (ای تی اس) پبشنهاد شد. برخی معتقدند که دولت باید واقع‌بینانه تر به تحقق درآمدهای نفتی خود نگاه کند، چرا که در غیر این صورت باید منتظر کسری شدید بودجه باشیم. اتفاقی که در سال‌های گذشته رخ داده است.
برآوردهای مرکز پژوهش‌ها چه می‌گوید؟
بر اساس برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس، در سال 2023 میزان صادرات نفت ایران حدود یک میلیون بشکه در روز خواهد بود و با فرض قیمت 75 دلاری هر بشکه نفت ایران، درآمدهای حاصل از فروش نفت به حدود 27.3 میلیارد دلار خواهد رسید. در این گزارش آمده: بر اساس برآوردها و تخمین‌های مؤسسات بین‌المللی انرژی، قیمت جهانی نفت در سال آینده بیش از 90 دلار خواهد بود. به عنوان مثال گزارش ماه دسامبر اداره اطلاعات انرژی آمریکا، متوسط قیمت نفت برنت در سال 2023 را 92 دلار به ازای هر بشکه پیش‌بینی کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اکثر کشورهای صادرکننده عضو اوپک در بودجه سالیانه قیمت نفت را به طور متوسط بین 70-88 دلار به ازای هر بشکه پیش‌بینی کرده‌اند. با توجه به روند کاهشی رشد اقتصادی جهان به ویژه در روسیه، هند و چین، در سال آینده و کم شدن رشد تقاضای جهانی نفت، بر اساس گزارش ماه دسامبر 2022 آژانس بین‌المللی انرژی، میزان رشد تقاضای جهانی نفت برای سال جاری حدود 2.3 میلیون بشکه در روز و در سال 2023 حدود 1.7 میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد و میزان تقاضای جهانی نفت در سال آینده حدود 101.6 میلیون بشکه در روز پیش‌بینی شده است. به تخمین این مؤسسه، میزان عرضه جهانی نفت در سال 2023 روزانه 100.8 میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شده است. بنابراین بر اساس پیش‌بینی‌های ارائه شده از قیمت جهانی نفت در سال آتی و با در نظر گرفتن شرایط تحریم، قیمت هر بشکه نفت نیز معادل 75 دلار در نظر گرفته می‌شود. در این صورت انتظار می‌رود درآمدهای حاصل از فروش نفت به حدود 27.3 میلیارد دلار برسد. قاعدتاً در سناریوی رفع تحریم‌ها و افزایش میزان فروش نفت کشور، اعداد محاسبه شده، متفاوت خواهند شد.
احسان ارکانی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه معتقد است: دلیل کسری در همین بودجه 1401 هم این است که آنچه که به عنوان سهم نفت در منابع درآمدی قرار گرفته، محقق نشده است. یعنی اگر دولت همان رقم مصوب را محقق کند لازم نیست که امسال سهم بیشتری را در بودجه برای آن در نظر بگیرد. وی افزود: امیدواریم امسال سهم فروش نفت در درآمدهای دولت همان سهم سال گذشته باشد و به آن اضافه نشود. همچنین دولت تلاش کند که همان سقف مصوب را هم محقق کند. در غیر این صورت این کمبود به کسری بودجه تبدیل خواهد شد. این نماینده مجلس در رابطه با توییت سخنگوی دولت با این مضمون که «با افزایش فروش نفت، درآمدهای نفتی جایگزین خلق نقدینگی شده است»، گفت: این حرف درستی نبوده و در واقع نوعی اعتراف به این است که در سال جاری هرجا کسری درآمدی بوده دولت اقدام به چاپ پول کرده است. من تا حالا ندیدم کسی از مقامات رسمی دولت به چنین چیزی اذعان کند. بنابراین شما باید از وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی این سوال را بپرسید که آیا منظور سخنگوی دولت از این حرف این بوده که تا امروز دولت مشغول چاپ پول بوده است؟ ارکانی افزود: اما در بحث انتظارات مجلس باید بگویم که مثل همیشه و هر سال، انتظار ما این است که سهم درآمدهای نفتی در بودجه کاهش یابد که البته جزو الزامات برنامه توسعه هم هست اما معمولا رعایت نمی شود. امیدواریم حداقل در لایحه بودجه 1402 نسبت به بودجه سال 1401 سهم منابع درآمدی دولت از فروش نفت کاهش پیدا کرده باشد.
