گروه اقتصاد کلان: وضعیت تورم در سال 1401 نگران کننده بود و از همین الان برخی از کارشناسان هشدارهایی را نسبت به بروز افزایش سرعت تورم در سال جدید مطرح کرده اند. به گزارش «تجارت»، در این شرایط و به همین دلیل است که آمار پایه پولی و نقدینگی که از جمله مهم‌ترین موتورهای رشد تورم هستند، از اهمیت بالایی برخورداراند. با استناد به وضعیت همین متغیر برخی پیش بینی ها حاکی از تداوم روند افزایش تورم در سال 1402 است. اما نقدینگی در زمستان سال گذشته از مرز 6 هزار هزار میلیارد تومان عبور کرد. بررسی رشد ماهانه و سالانه نقدینگی در این مقطع نشان می دهد سرعت رشد شاخص مهم تورم ساز در کشور روندی افزایشی داشته که نشان از شدت گرفتن این متغیر در اقتصاد ایران دارد.
اگرچه سرعت رشد نقدینگی در سال 1401 نسبت به سال قبل از آن کاهش یافته اما به زعم کارشناسان نمی‌توان به این موضوع امیدوار بود. زیرا این اتفاق به این دلیل است که دولت برای تامین کسری بودجه خود، استقراض از شرکت‌های دولتی را جایگزین استقراض مستقیم از بانک مرکزی کرده است. اما از آنجایی که بخش عمده شرکت‌های دولتی زیان‌ده هستند، ناچارند وجوه موردنیاز برای قرض دادن به دولت را از بانک‌ها وام بگیرند. این موضوع سبب شده که میزان استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی به قله تاریخی خود برسد و هر هفته رکورد جدیدی به جا بگذارد. اتفاقی که به عقیده کارشناسان در بلندمدت تورم شدیدی را به اقتصاد تحمیل خواهد کرد. در همین شرایط نرخ تورم نقطه به نقطه به بیش از 53 درصد رسیده و این رقم می‌تواند با تداوم روند کنونی در آینده‌ای نه‌چندان دور سرعت بیشتری بگیرد.
3 سناریو برای نقدینگی 1402
پیمان مولوی، اقتصاددان درباره سناریوهای مختلف پیش روی نقدینگی در سال جدید معتقد است؛ در سناریو خوش‌بینانه، رشد متوسط ماهانه 2.5 درصدی نقدینگی، مبتنی بر رشد متوسط نقدینگی در 10 سال گذشته رخ خواهد داد. با این سناریو، رشد نقدینگی در طول سال 1402 به حدود 30 درصد می‌رسد.به گفته او در این حالت و با در نظر گرفتن قیمت 45 هزار تومانی برای دلار، 30 میلیارد دلار خلق نقدینگی در این سال خواهیم داشت. این اقتصاددان اما در عین حال می گوید محتمل‌ترین سناریو، سناریو میانه است که 50 درصد شانس وقوع دارد. در سناریو میانه، میانگین رشد ماهانه نقدینگی بر اساس متوسط چند سال اخیر، سه درصد پیش‌بینی شده که در پی آن، رشد نقدینگی در کل سال 1402 معادل 36 درصد خواهد بود. به این ترتیب در سال جدید بیش از 40 میلیارد دلار خلق نقدینگی خواهیم داشت. در این سناریو، اگر رشد اقتصادی بین دو تا سه درصد باشد، نرخ تورم در سال 1402 بین 45 تا 50 درصد خواهد بود. اما اگر این رشد اقتصادی کمتر از دو درصد باشد، تورم در کانال 50 تا 55 درصد قرار خواهد گرفت. مولوی با اشاره به یک سناریوی بدبینانه معتقد است، اگر شرایط کشور در حوزه فروش نفت و تحریم‌ها از اوضاع کنونی هم بدتر شود، سناریو بدبینانه رخ خواهد داد که بر اساس آن، نقدینگی تا پایان سال حدود 40 درصد افزایش می‌یابد. احتمال وقوع این سناریو نیز 40 درصد درنظر گرفته شده است.
روی دیگر سکه نقدینگی
اما برخی دیگر از کارشناسان روند حرکت نقدینگی در سال گذشته نسبتا مثبت ارزیابی می کنند و معتقدند می توان نسبت به سال 1402 امیدوار بود.
حجت‌الله فرزانی؛ کارشناس پولی بانکی درباره اقدامات صورت گرفته در سال ۱۴۰۱ با هدف کاهش سرعت رشد نقدینگی به ایبِنا گفت: با توجه به اینکه کشور ما با یک بیماری مزمن و حاد تورمی در بلندمدت مواجه است؛ لذا حرکت کنترل نقدینگی به‌تدریج انجام می‌شود و اقداماتی هم که دولت در این جهت آغاز نموده، آثار خلق‌الساعه نخواهد داشت، ولی روند خوبی را از خود نشان می‌دهد. وی با اشاره به اقدامات دولت در یک سال اخیر توضیح داد: کنترل خلق پول بانکی یکی از اقداماتی بود که دولت انجام داد و آثار آن در کنترل سرعت رشد نقدینگی قابل مشاهده است. بانک مرکزی با کنترل رشد مقداری ترازنامه بانک‌ها و جرایمی که برای رشد خارج از قاعده ترازنامه‌ها قرار داد توانست خلق پول بانکی و افزایش نقدینگی از این محل را کنترل نماید. یکی از این جرایم، افزایش نرخ سپرده قانونی از ۱۱ به ۱۴ درصد بوده که دست بانک‌ها را در خلق پول بسته است.
این کارشناس ادامه داد: بخش دیگر کنترل نقدینگی به این دلیل بود که دولت سیزدهم از طریق استقراض از بانک مرکزی نیاز‌های خود را تأمین نکرد که این اقدام جلوی افزایش پایه پولی و نقدینگی را از این محل گرفت.
فرزانی ادامه داد: یکی دیگر از اقدامات سیاست‌گذار پولی در جهت مدیریت نقدینگی، هوشمندسازی نظارت بر بانک‌ها در چارچوب اصلاح نظام بانکی است. اگرچه این روند کند است، اما اگر سرعت بگیرد می‌تواند به کنترل نقدینگی کمک کند. وی در واکنش به عملکرد مجلس شورای اسلامی در افزایش تسهیلات تکلیفی و تأثیری که بر ناترازی و خلق پول بانک‌ها و در نتیجه افزایش نقدینگی و تورم خواهد داشت نیز توضیح داد: اگر بودجه متوازنی داشته باشیم که دولت با کسری موجه نکند خیلی خوب است. نمایندگان در زمان بررسی و تصویب بودجه باید به این نکته توجه داشته باشند که اگر بودجه دولت کسری نداشته باشد، در کنترل نقدینگی بسیار مؤثر است. این کارشناس همچنین درباره مولفه‌های کنترل تورم و اقدامات صورت گرفته در سال گذشته بیان کرد: اقدامات بانک مرکزی و تیم اقتصادی دولت را باید با توجه به این واقعیت که تورم در کشور ما به‌صورت یک بیماری حاد و مزمن وجود دارد، بررسی کنیم. در یک سال گذشته بانک مرکزی اقداماتی برای کنترل تورم انجام داد؛ از جمله اینکه در جهت کنترل نقدینگی، رشد مقداری ترازنامه بانک‌ها را محدود کرد و از این طریق توان خلق پول بانک‌ها را - که پیش از این رها بود - در یک سطح معقول مدیریت کرد. به‌منظور مدیریت رشد ترازنامه‌ها، جرایمی از جمله افزایش نرخ سپرده قانونی برای بانک‌های متخلف در نظر گرفته شد تا توان اعطای تسهیلات و خلق پول آن‌ها را تحت‌الشعاع کاهش یابد. فرزانی گفت: یکی دیگر از اقدامات مؤثر ضد تورمی، هوشمندسازی نظارت بانک مرکزی بوده است. بانک مرکزی به این سمت حرکت کرده که با استفاده از سیستم گزارشگری XBRL (سیستم بارکد گذاری اطلاعات صورت‌های مالی)، صورت‌های مالی بانک‌ها را به‌صورت لحظه‌ای در اختیار داشته باشد.
