گروه صنعت و تجارت: طبق اعلام رئیس کل گمرک ارزش تجارت ایران با کشورهای عضو اکو در سال گذشته ۲۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده است، که در این مدت میزان صادرات ایران به کشورهای عضو اکو ۱۳ میلیارد دلار و واردات از کشورهای اکو به ۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار رسید.
به گزاش «تجارت آنلاین»، سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در ابتدا با مشارکت سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان بر اساس معاهده ازمیر و با هدف اعتلای سطح زندگی اقتصادی مردم منطقه در 1984 تاسیس گردید. افغانستان،تاجیکستان، آذربایجان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان در 1992 به این سازمان ملحق شدند. یکی از اهداف اکو گسترش تجارت درون منطقه ای و فرا منطقه‌ای و همچنین تلاش در جهت ادغام تجارت کشورهای منطقه با تجارت جهانی است.
ایران در سازمان اکو یک کشور بسیار مهم به شمار میرود که به تنهایی می‌تواند نقش بسیار مهمی در توسعه تجارت درون‌منطقه‌ای اسفا کند. کشوری که دارای دو قطب صنعتی یعنی نفت و پتروشیمی و همچنین معدنی – فلزی است و می‌تواند با اتنکا به همین ویژگی بازار خود را در سیار مناطق جهان از جمله کشورهای عضو اکو گسترش دهد.
آمار تجارت خارجی ایران و اکو
ارزش تجارت ایران با کشورهای عضو اکو در سال گذشته ۲۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده که در این مدت میزان صادرات ایران به کشورهای عضو اکو ۱۳ میلیارد
دلار و واردات از کشورهای اکو به ۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار رسید. همچنین آمارهای سال گذشته نشان می‌دهد که ترکیه، افغانستان و پاکستان سه مقصد اول کالاهای صادراتی ایران در بین کشورهای عضو اکو بوده و کشورهای آذربایجان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. از طرف دیگر کشورهای ترکیه، پاکستان و قزاقستان بیشترین فروش کالا را در بین اعضا به ایران داشته و کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، آذرابیجان، ترکمنستان، افغانستان و قرقیزستان در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
اگر هدف‌گذاری برنامه هفتم توسعه را با رشد میانگین سالانه 22درصدی کالاهای غیرنفتی در نظر بگیریم به طور متوسط میزان تجارت ایران با کشورهای عضو اکو باید به حول و حوش 23 میلیارد دلار برسد که با رایزنی و اراده دو طرف به نظر می‌رسد ک این هدف قابل تحقق است. با توجه به اینکه کشورهای عضو اکو همسایگان ایران به شمار می‌روند لذا ایران می‌تواند از مزیت رقابتی محصولات خود بهره ببرد و بازارهای خود را به این کشورها گسترش دهد.
پایین بودن حجم مبادلات تجاری اکو با جهان
حجم مبادلات تجاری اخیر این سازمان با جهان در سال ۲۰۲۱حدود ۹۲۷ میلیارد دلار بوده که از این میزان تنها ۸.۱ درصد سهم تجارت درون منطقه‌ای بوده است. این در حالیست که میزان تجارت درون‌گروهی کشورهای عضو اکو به 70 میلیارد دلار هم نمی‌رسد. همچنین سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورهای عضو تنها 1.7 درصد کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان یعنی تنها 17 میلیارد دلار است که رقمی بسیار پایین‌تر از انتظارات و پتانسیل‌های اقتصادی موجود در منطقه است.
آمارهای تجارت درون‌منطقه‌ای و سهم کشورهای عضو اکو از تجارت جهانی نشان می‌دهد که این منطقه با ایده‌آل‌های خود فاصله بسیاری دارد. در این منطقه بیش از نیم میلیارد نفر زندگی می‌کنند که 6 درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند ولی سهم تجارت این منطقه در تجارت جهانی 4 درصد است. از سوی دیگر میزان تجارت درون منطقه‌ای 7.2 درصد تجارت کلی با جهان است. این یعنی کشورهای عضو اکو هم در توسعه تجارت خود با جهان و هم در توسعه تجارت درون منطقه‌ای ظرفیت‌های کامل خود را به کار نبسته است.
البته آمارهای سال 2020 نشان می‌دهد که دست کم این منطقه توانسته در سال 2021 حجم تجارت خارجی خود چه در سطح جهان و چه درون کشورهای عضو را ارتقا ببخشد. حجم مبادلات تجاری این سازمان با جهان در سال ۲۰۲۰ بالغ بر ۶۶۱ میلیارد دلار بوده که از این رقم ۳.۸ درصد یعنی حدود ۵۵ میلیارد دلار سهم تجارت درون منطقه‌ای بوده است که البته در سال 2021 به 70 میلیارد دلار رسیده است. رقم کل تجارت این منطقه با جهان در سال ۲۰۱۹ نیز ۷۲۹ میلیارد دلار و تجارت درون سازمانی آن ۵۵ میلیارد دلار معادل ۵.۷ درصد از رقم کلی تجارت خارجی بوده که آمار سال ۲۰۲۰، نشانگر کاهش ۳.۹ درصدی کل تجارت خارجی نسبت به دوره مشابه سال قبل است.
موافقت‌نامه «آکوتا» یا همان موافقت‌نامه تجاری اکو یکی از راهکاری ارتقای تبادلات تجاری در این منطقه بوده است و اگرچه این موافقت‌نامه از سوی 5 کشور سازمان امضا و تصویب شده و بنابراین اعتبار قانونی یافته اما هنوز عملی نشده است. دلیل عملی نشدن آن این است که برخی کشورها هنوز با مهم‌ترین بند یعنی بند کاهش دادن میزان تعرفه‌ها در تجارت بین کشورهای سازمان موافقت نکرده‌اند. در سند چشم‌انداز 2025 اکو کشورهای سازمان تعهد کرده‌اند تجارت درون منطقه‌ای را به دو برابر افزایش داده و از 7 تا 8 درصد کنونی به 15 درصد برسانند.
موانع ارتقای تجارت در سازمان همکاری اقتصادی (اکو)
سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو)، در چهار راه کریدورهای شرق - غرب و شمال - جنوب از جمله کریدورهای اسلام آباد- تهران- استامبول (ITI) که شبه‌قاره هند را به شرق اروپا متصل می‌کند، قرار دارد و بدون تردید عملیاتی شدن طرح کریدورهای حمل‌ونقل در شمال - جنوب و شرق - غرب از جمله ITI به کاهش هزینه و زمان حمل‌ونقل کمک کرده و ایجاد درآمد، افزایش تجارت و رونق همکاری‌های اقتصادی بین کشورهای عضو اکو را در پی خواهد داشت. شافعی رئیس اتاق ایران سال گذشته به برخی از مشکلاتی که مانع از تقویت تجارت در منطقه اکو می‌شوند اشاره کرد. وی با بیان اینکه مشکلات درونی کشورهای عضو اکو در مراودات تجاری با یکدیگر بیشتر از مشکلات خارج از گروه است افزود: به عنوان مثال تسهیلات ویزایی برای تجار در برخی از کشورهای اکو بسیار سخت‌تر از دریافت ویزا در مراوده با کشورهای خارج از این گروه است. در حالی که برای این موضوع مذاکرات و تفاهمات زیادی انجام شده اما از اجرا هیچ خبری نیست.
رئیس اتاق ایران مشکل دیگر را بحث حمل و نقل عنوان کرد و با اشاره به مشکلات حمل‌ونقل درون منطقه‌ای اکو گفت: در حال حاضر حمل کالا چه به صورت ترانزیتی که از جنوب ایران می‌آید و چه به صورت کالایی که از ایران صادر می‌شود با سختی‌های زیادی از ترکمنستان و قزاقستان عبور می‌کند. در صورتی که در مورد حمل‌ونقل هم در اکو تفاهم‌نامه‌های بین گروهی وجود دارد و قرار بود اجرایی شود اما متأسفانه به جای آن روز به روز بر مشکلات این بخش اضافه شده است. وی افزود: در مورد سرمایه‌گذاری درون‌گروهی که هم موافقت‌نامه وجود دارد و هم کمیته‌های 5 گانه تشکیل شده است اما میزان سرمایه‌گذاری درون‌گروهی فوق‌العاده پایین است. ایران با توجه به اینکه در بین کشورهای عضو اکو بعد از ترکیه از اقتصاد قدرتمندتری برخوردار است و دبیرخانه این نهاد نیز در ایران است می‌بایست برای حل و فصل مشکلات تجاری کشورها پیش‌قدم شود چرا که توسعه تجارت ایران با این کشورها در شرایط کنونی بسیار ضروری است. به عنوان مثال میزان مراودات تجاری ایران با کشور ترکمنستان که یکی از کشورهای عضو اکو به شمار میرود در سال 1401 تنها حول و حوش 200 میلیون دلار بوده که می‌بایست دست کم هدف‌گذاری 500 میلیون دلاری را به عنوان دورنمای تجاری دو کشور قرار دهند. کاهش تعرفه‌های گمرکی بین کشورهای عضو اکو، تبادل الکترونیکی داده‌ها از جمله مواردی است که به تسهیل تجارت بین اعضای اکو و افزایش مبادلات تجاری و ترانزیتی کمک شایان توجهی خواهد کرد.
